Τον Ιούνιο η Βρετανία θα κάνει δημοψήφισμα για το αν θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Μία κατάφαση θα σημάνει διατήρηση του στάτους κβο, αλλά μία άρνηση θα σημάνει άλμα στο άγνωστο. Οπως είχε αναφέρει ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, στην ομιλία του το 2013, οπότε και δεσμεύτηκε να κάνει δημοψήφισμα, «εάν αποχωρήσουμε από την Ε.Ε., προφανώς και δεν μπορούμε να αποχωρήσουμε από την Ευρώπη, εφόσον θα είναι επί χρόνια η μεγαλύτερή μας αγορά και για πάντα η γεωγραφική μας γειτονιά». Σε περίπτωση εξόδου της Βρετανίας, τόσο η ίδια όσο και η Ε.Ε. πρέπει να λάβουν αποφάσεις σε πέντε βασικά πεδία. Πρώτον, τι θα συμβεί με τους Βρετανούς πολίτες και τις βρετανικές επιχειρήσεις στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς και με τους Ευρωπαίους πολίτες και τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στη Βρετανία; Δεύτερον, πώς θα τροποποιηθεί η βρετανική νομοθεσία σε πεδία που καλύπτουν οι νόμοι της Ε.Ε.; Τρίτον, ποιες πολιτικές θα ενστερνιστεί η Βρετανία σε πεδία που υπάγονται επί του παρόντος στην αρμοδιότητα της Ε.Ε.; Υψιστης σημασίας θεωρούνται οι περιφερειακές και αγροτικές πολιτικές, από τη στιγμή που αυτές συνιστούν τα κυριότερα συστατικά του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τέταρτον, θα υπάρξει μεταβατική περίοδος, στη διάρκεια της οποίας τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της Βρετανίας ως μέλους της Ε.Ε. θα εξαλειφθούν σταδιακά ή θα πρόκειται για αιφνίδια αλλαγή; Πέμπτον και πιθανώς σημαντικότερον, ποιο θα είναι το μέλλον των σχέσεων της Βρετανίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση; Θα συνεχιστεί το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ τους και η μετακίνηση εργατικού δυναμικού επίσης; Θα εξακολουθήσουν οι βρετανικές επιχειρήσεις να δικαιούνται να ιδρύσουν θυγατρικές και να δραστηριοποιούνται στην Ε.Ε.;
Το βασικό αντάλλαγμα που η Βρετανία θα έχει εκτός Ε.Ε. θα είναι ίδιο με αυτό που δέσποζε ανέκαθεν στην ευρωπαϊκή της πολιτική. Υπάρχουν οικονομικά οφέλη από την ενοποίηση, αλλά έχουν το πολιτικό κόστος εκχώρησης της εθνικής κυριαρχίας σε συγκεκριμένες αποφάσεις. Εντός ή εκτός Ε.Ε., το αντιστάθμισμα είναι αναπόφευκτο, αλλά υπάρχουν εναλλακτικές στο πώς αντιμετωπίζεται. Η Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος (ΕΟΧ) απαρτίζεται από την Ε.Ε. και τη Νορβηγία, την Ισλανδία και το Λίχτενσταϊν. Η έρευνα δείχνει πως η έξοδος της Βρετανίας από την Ε.Ε. αναμφίβολα θα πλήξει την οικονομία της, αλλά το κόστος θα περιοριστεί, εάν παραμείνει περισσότερο οικονομικά ενοποιημένη με την Ε.Ε. Δεν υπάρχουν μειονεκτήματα; Τα εκτός Ε.Ε. μέλη του ΕΟΧ πρέπει να δεχθούν και να εφαρμόσουν τη νομοθεσία της Ε.Ε. για την ενιαία αγορά, χωρίς συμμετοχή στις σχετικές αποφάσεις. Συνεπώς, η έξοδος της Βρετανίας από την Ε.Ε., για να ενταχθεί στον ΕΟΧ, της περιστέλλει τον έλεγχο επί της οικονομικής πολιτικής. Επιπλέον, μέλη του ΕΟΧ, όπως η Νορβηγία, δεν ανήκουν στην τελωνειακή ένωση με την Ε.Ε. Ενα άλλο εναλλακτικό πλαίσιο είναι αυτό της Ελβετίας, η οποία διαπραγματεύθηκε διμερείς συμφωνίες, στο πλαίσιο των οποίων υιοθετεί ευρωπαϊκές πολιτικές σε συγκεκριμένα πεδία, όπως οι συντάξεις, οι ασφάλειες, η πάταξη της απάτης και η εναέρια κυκλοφορία. Η Ελβετία δεν ανήκει ούτε στην Ε.Ε. ούτε στον ΕΟΧ. Τέλος, εάν η Βρετανία αποχωρήσει από την Ε.Ε., χωρίς εναλλακτικές επιλογές, τότε οι εμπορικές της συναλλαγές σε αγαθά και υπηρεσίες με την Ε.Ε. και τον υπόλοιπο κόσμο θα διέπονται από τους κανόνες του ΠΟΕ. Δεδομένου, μάλιστα, ότι ο ΠΟΕ έχει σημειώσει πολύ μικρότερη πρόοδο στην απελευθέρωση του εμπορίου υπηρεσιών, αυτό θα σημάνει ότι η Βρετανία θα έχει περιορισμένη πρόσβαση στις αγορές της Ε.Ε.
* Επίκουροι καθηγητές Οικονομικών στο LSE. Το άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα www.voxeu.org.