Ηταν ευχάριστο το νέο ότι η ανάπτυξη στην Ευρώπη το 2015 αποδείχτηκε υψηλότερη από το αναμενόμενο. Στο κάτω κάτω η ήπειρος έχει αναγκαστεί να αντιμετωπίσει επαναλαμβανόμενες κρίσεις χρέους, τρομοκρατικές επιθέσεις, την αθρόα εισροή προσφύγων και μεταναστών και την πιθανότητα εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Υπάρχει όμως και η περίπτωση της Ισπανίας. Ανά την Ευρώπη η ανάπτυξη της οικονομίας έχει συμβάλει στη μείωση της ανεργίας. Στην Ισπανία, όμως, το ποσοστό της ανεργίας είναι 20% και βρίσκεται σε αυτό το επίπεδο για πάνω από πέντε χρόνια, ακόμη και κατά τη διάρκεια της οικονομικής ανάκαμψης. Ασφαλώς ο αριθμός των Ισπανών ανέργων είναι χαμηλότερος, διότι ορισμένοι εργάζονται χωρίς να το δηλώνουν.
Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται αισιόδοξοι γιατί το ποσοστό της ανεργίας έχει υποχωρήσει από το 25% όπου βρισκόταν πριν από δύο χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, οι Ισπανοί αξιωματούχοι δεν περιμένουν να πέσει το ποσοστό ανεργίας κάτω από το 15% μέχρι το 2019. Υπάρχει και η ανεργία των νέων, όπου το ποσοστό αγγίζει το ασύλληπτο 45,5%.
Η ανεργία στην Ισπανία είναι τόσο υψηλή εν μέρει εξαιτίας ειδικών συνθηκών που επικρατούν επί δεκαετίες. Κατά τον κ. Μαρσέλ Γιάνσεν, ειδικό σε θέματα εργασίας στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, ποσοστό ανεργίας πάνω από 20% δεν είναι ασυνήθιστο στην Ισπανία. Για την ακρίβεια, η ανεργία έχει βρεθεί σε αυτό το επίπεδο σε τρεις περιόδους μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, τη δεκαετία του ’70.
Μία από τις αιτίες για την ύπαρξη τόσο υψηλού ποσοστού ανεργίας υφίσταται τα τελευταία 40 χρόνια. Σημαντικό ποσοστό των Ισπανών εργαζομένων βρέθηκε να απολαμβάνει πολύ υψηλό επίπεδο εργασιακής προστασίας καθώς τελείωνε η δικτατορία. Πολλές από τις προστατευτικές διατάξεις διατηρήθηκαν, λέει ο κ. Γιάνσεν. Ομως, στα χρόνια της δημοκρατίας μεγάλο μέρος των προσλήψεων έγινε με καθεστώς προσωρινών συμβάσεων. Λίγο πριν από την κρίση του 2008, περίπου το 1/3 των Ισπανών εργατών είχε προσληφθεί με προσωρινή σύμβαση, ποσοστό πολύ υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Οπως χτύπησε η κρίση, ήταν πολύ πιο εύκολο να απολυθούν αυτοί οι εργαζόμενοι. Είναι επίσης αλήθεια ότι κατά την πρόσφατη ανάκαμψη είναι πολύ πιθανό η χρήση των προσωρινών συμβάσεων εργασίας να ενίσχυσε τις προσλήψεις. Ωστόσο η ύπαρξη υπερβολικά προστατευτικών συμβολαίων εργασίας μαζί με προσωρινές συμβάσεις που προσφέρουν ελάχιστη προστασία πιθανότατα έχει δημιουργήσει προβλήματα στο εσωτερικό των ισπανικών επιχειρήσεων, προβλήματα που έχουν περιορίσει την οικονομική ανάπτυξη. Κατά τον κ. Γιάνσεν, προτιμητέα λύση θα ήταν η εισαγωγή νέων συμβολαίων, που θα προβλέπουν μεγαλύτερη προστασία για εργαζομένους με προσωρινές συμβάσεις και λιγότερη προστασία για μόνιμους εργαζομένους. Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του ισπανικού εργατικού δυναμικού δεν έχει συνεχίσει την εκπαίδευσή του πέρα από το λύκειο. Μεγάλος αριθμός αυτών των ανθρώπων έχει μείνει άνεργος για τόσο πολλά χρόνια από το 2008 και μετά, ώστε να χάνει σταδιακά την επαφή του με τη βιομηχανία όπου εργαζόταν, γεγονός που σημαίνει ότι γίνεται όλο και πιο δύσκολο το να βρουν εργασία. Η δε απασχόληση στον κατασκευαστικό τομέα, όπου πριν από την κρίση υπήρχαν πολλές θέσεις εργασίας, είναι απίθανο να επιστρέψει σύντομα στο προ κρίσης επίπεδο. Κατά τον κ. Γιάνσεν για να δοθεί βοήθεια στους μακροχρόνια ανέργους (περίπου το 1/4 του συνολικού αριθμού ανέργων) απαιτείται σημαντική αναδιάρθρωση των ισπανικών προγραμμάτων επανεκπαίδευσης. Πράγμα που όμως κοστίζει χρήματα και η Ισπανία έχει από τα μεγαλύτερα δημοσιονομικά ελλείμματα στην Ευρώπη.
Ετσι φτάνουμε στη μεγάλη οικονομική δημόσια συζήτηση που διεξάγεται στην Ευρώπη. Από τη μία πλευρά υπάρχουν όσοι υποστηρίζουν πως οι χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες πρέπει να περικόψουν τις δημόσιες δαπάνες και να ελευθερώσουν τις αγορές ώστε να προκύψει ισχυρή και βιώσιμη ανάπτυξη. Και η ισπανική αγορά εργασίας σίγουρα έχει ανάγκη από ορισμένες μεγάλες αλλαγές. Ομως δεν υπάρχει η αναγκαία πολιτική βούληση στην Ισπανία. Επίσης η μεταρρύθμιση κοστίζει ακριβά. Απειλεί κατεστημένα συμφέροντα. Η ισπανική πολιτική τάξη είναι τόσο διαιρεμένη, ώστε δεν μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση που θα επιχειρούσε τόσο παράτολμες κινήσεις.
Από την άλλη πλευρά, πολλοί οικονομολόγοι τονίζουν πως συνολικά η Ευρωπαϊκή Ενωση θα έπρεπε να συνασπιστεί και να εισαγάγει μεγάλες μεταρρυθμίσεις από τα πάνω προς τα κάτω. Τέτοιου είδους πολιτική περιλαμβάνει διαγραφή χρέους και πολύ ισχυρότερα μέτρα τόνωσης της οικονομίας. Το πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας στην Ισπανία δεν έχει παρακινήσει, μέχρι σήμερα, τους Ευρωπαίους πολιτικούς προκειμένου να λάβουν τέτοια μέτρα. Ομως η Ευρώπη δεν πρέπει να υπολογίζει ότι η Ισπανία, ή οποιαδήποτε άλλη χώρα, θα ανέχεται για πάντα τόσο υψηλό ποσοστό ανεργίας.