Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πως έναν χρόνο πριν, όταν δρομολογήθηκε το διεθνές συνέδριο κατά της διαφθοράς από την κυβέρνηση των Συντηρητικών, για την Πέμπτη 12 Mαΐου, πως το ξέπλυμα μαύρου χρήματος θα ήταν ένα ζήτημα επίκαιρο και κρίσιμο περισσότερο από ποτέ. Περίπου έναν μήνα πριν, ξέσπασε το σκάνδαλο των Panama Papers, το μεγαλύτερο οικονομικό σκάνδαλο, με τη διαρροή 11,5 εκατ. αρχείων από την υπεράκτια νομική εταιρεία Mossack Fonseca, που εμπλέκει 12 ηγέτες κρατών από 143 πολιτικά πρόσωπα. Ακόμα και ο Βρετανός πρωθυπουργός, Nτέιβιντ Κάμερον, ενεπλάκη στο σκάνδαλο, λόγω του επενδυτικού κεφαλαίου Blairmore Holdings, με έδρα τον Παναμά, όπου επικεφαλής ήταν ο πατέρας του, Ιαν Κάμερον.
Το τελευταίο δωδεκάμηνο, επίσης, κλιμακώθηκε δραματικά η τρομοκρατία, εκθέτοντας στη Δύση τον επικίνδυνο ρόλο που μπορεί να διαδραματίσουν οι φορολογικοί παράδεισοι στην απόκρυψη της ταυτότητας υπόπτων για παράνομες ενέργειες, από τη φοροδιαφυγή μέχρι τις οργανωμένες μαζικές επιθέσεις εναντίον πολιτών στην καρδιά της Ευρώπης.
Η λίστα των καλεσμένων
Κανένας εκπρόσωπος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (FIFA), του Παναμά ή των Βρετανικών Παρθένων Νήσων, όπου βρέθηκαν οι 113.000 από τις 215.000 εταιρείες των Panama Papers, δεν συμπεριλαμβάνονταν στη λίστα των καλεσμένων της ειδικής εκδήλωσης κατά της διαφθοράς. Συμμετείχαν 50 χώρες, η Κριστίν Λαγκάρντ, επικεφαλής του ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και ο ΟΟΣΑ. Συμμετείχαν, επίσης, οι ηγέτες της Νιγηρίας και του Αφγανιστάν, δύο «απίθανα διεφθαρμένων χωρών», όπως είχε πει ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ντέιβιντ Κάμερον, μία ημέρα πριν από το συνέδριο.
Σε κοινή ανακοίνωση με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Τζον Κέρι, μετά το συνέδριο, ο κ. Κάμερον είπε ότι «η διαφθορά και η τρομοκρατία είναι οι δύο απειλές για την παγκόσμια ασφάλεια και οικονομία».
Παρ’ όλα αυτά, οι ΗΠΑ απέφυγαν να δεσμευτούν για την ανταλλαγή πληροφοριών δικαιούχων, μια πρωτοβουλία της Βρετανίας, που στοχεύει στη δημόσια καταγραφή των ευεργετουμένων από υπεράκτιες εταιρείες-βιτρίνες και κρυμμένους λογαριασμούς με «μαύρο» χρήμα. Απώτερος στόχος της βρετανικής κυβέρνησης είναι να μπει «ένα τέλος στη σκοτεινή πλευρά του καπιταλισμού», όπως είχε δηλώσει πρόσφατα ο Βρετανός υπουργός Επιχειρηματικότητας, Βινς Κέιμπλ. Και βέβαια να καταπολεμηθεί το σκιώδες ιδιοκτησιακό καθεστώς στην αγορά ακινήτων της χώρας, που έχει μετατρέψει το Λονδίνο σε διεθνές κέντρο για το ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος. Περίπου 100.000 ακίνητα στην Αγγλία και στην Ουαλλία ανήκουν σε ξένες εταιρείες, αλλά πλέον θα πρέπει να δηλώσουν στις αρχές τούς τελικούς δικαιούχους τους.
Οι φορολογικοί παράδεισοι των Νήσων Κέιμαν, Τζέρσεϊ, Βερμούδων, της Νήσου του Μαν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων ανήκουν στην ομάδα των 29 χωρών που συναίνεσαν να συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία της Βρετανίας για ανταλλαγή πληροφοριών δικαιούχων από τον επόμενο μήνα, αλλά αρνήθηκαν τη δημοσιοποίηση στοιχείων από τα μητρώα των εταιρειών.
Σε επιστολή στην εφημερίδα The Guardian, o κ. Κάμερον τόνισε πως τα υπερπόντια εδάφη και οι κτήσεις του Βρετανικού Στέμματος έχουν δώσει την έγκρισή τους για να έχουν οι βρετανικές αρχές πρόσβαση στους πραγματικούς ιδιοκτήτες εταιρειών. Εξι χώρες, μεταξύ των οποίων το Αφγανιστάν, η Κένυα, η Γαλλία και η Ολλανδία, συμφώνησαν και στη δημοσιοποίηση στοιχείων –όχι μόνον στην ανταλλαγή πληροφοριών– από τα μητρώα των εταιρειών.
Κριτική σε 29 χώρες
Η άρνηση των 29 χωρών να μη διατίθενται δημόσια τα στοιχεία από τα μητρώα των εταιρειών δέχτηκε κριτική από οργανώσεις κατά της διαφθοράς. Αυτόν τον προβληματισμό, μάλιστα, εξέφρασε ο Αλαν Μπελ, ανώτατος υπουργός της Νήσου του Μαν, ο οποίος υπέγραψε τη συμφωνία για την ανταλλαγή –αν και όχι δημοσιοποίηση– πληροφοριών για τα μητρώα των εταιρειών. Δήλωσε πως δεν θα σημειωθεί πρόοδος, εάν οι ΗΠΑ δεν επιδιώξουν την ύπαρξη διαφάνειας στους δικούς τους φορολογικούς παραδείσους.