Η γενικότερη πολιτική αβεβαιότητα μετά το Brexit είναι ο τρομακτικότερος σήμερα κίνδυνος για την Ευρώπη, συνυπολογίζοντας το πολιτικό ημερολόγιο των προσεχών δύο ετών. Κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις που το πιθανότερο είναι να πυροδοτήσουν φυγόκεντρες δυνάμεις και ρητορικές, αναζωπυρώνοντας περισσότερο τον αντιευρωπαϊσμό και ενδεχομένως τις αποσχιστικές από τον κεντρικό ευρωπαϊκό κορμό τάσεις.
Η ρευστότητα και η ανησυχία των οικονομιών και των κοινωνιών στη Γηραιά Ηπειρο θα επιτείνεται επικίνδυνα, διότι κατ’ αρχάς ο χρόνος των διαπραγματεύσεων μεταξύ της Ε.Ε. και των Βρετανών θα είναι μακρύς και πολύ δύσκολος. Ισορροπίες πολιτικές στην κόψη του ξυραφιού, που κανείς δεν ξέρει πότε και πώς θα οδηγηθούν σε μία άκρη και θα ολοκληρωθεί αυτή η περιπέτεια. Οι Βρετανοί θα επιδιώξουν να έχουν μία καλή συμφωνία και θα επιμείνουν καταναλώνοντας συνεχώς χρόνο (διογκώνοντας την απειλή της αβεβαιότητας). Αρα η Ευρώπη δεν θα μπορεί να τους τιμωρήσει. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν θα επιθυμεί και να ανταμείψει τους Βρετανούς, πράγμα που σημαίνει ότι η διαδικασία της αποκόλλησης της Βρετανίας από την Ε.Ε. θα διαρκέσει για πολύ χρόνο. Το πολιτικό κενό, συνεπώς, θα επιδεινώνεται και οι οικονομίες μπορεί να πάνε πολλά έτη πίσω.
Ας δούμε, λοιπόν, πώς τα πράγματα μπορεί να λάβουν ακόμα δραματικότερη διάσταση, να δημιουργηθεί δηλαδή ένα ντόμινο πολιτικών εξελίξεων, το οποίο μπορεί να επιφέρει ανυπολόγιστο κύμα φυγής κεφαλαίων και να αρχίσει μαζικά η αποεπένδυση από τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Σε αυτό το πλαίσιο, το οποίο μπορεί να αποβεί τραγικό για την ευρωπαϊκή προοπτική, να μνημονεύσουμε ότι εκτός από τις αποσχιστικές (έως διαλυτικές) τάσεις του τύπου τι, ας πούμε, μπορεί να συμβεί με τη Σκωτία, η οποία ενδεχομένως να ανοίξει την όρεξη για ανεξαρτητοποίηση της Καταλωνίας και πάει λέγοντας, υπάρχει και το επικίνδυνο επίσης εκλογικό ημερολόγιο, το οποίο είναι μπροστά και πληθαίνει τις αγωνίες.
Τον Μάιο του 2017, σε λιγότερο από ένα έτος δηλαδή, θα διεξαχθούν οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία. Πώς θα λειτουργήσει η κυβέρνηση Ολάντ; Ποια στρατηγική θα ακολουθήσει το μεγάλο ευρωπαϊκό και δημοκρατικό τόξο; Τον Σεπτέμβριο του 2017, επίσης, θα διεξαχθούν οι εκλογές στη Γερμανία. Ποια θα είναι η πολιτική της κ. Μέρκελ κατά τον προσεχή (απίστευτα κρίσιμο) ενάμιση χρόνο; Θα προτάξει τη σύγκλιση και τη συνοχή της Ευρώπης, καλλιεργώντας για τη Γερμανία έναν πιο αποδεκτό και εποικοδομητικό με τους άλλους εταίρους ρόλο; Θα δώσει σήμα χαλάρωσης της οικονομικής πολιτικής για τον ευρωπαϊκό νότο; Ή θα στραφεί στην ικανοποίηση των παραδοσιακών εθνικών ενστίκτων των Γερμανών, για να κολακεύσει το ανερχόμενο ακροατήριο των αντιευρωπαϊστών και υπερσυντηρητικών ψηφοφόρων στη χώρα της; Κανείς δεν μπορεί αυτήν τη στιγμή να προεξοφλήσει οτιδήποτε…
Το μεγάλο κακό είναι ότι η αβεβαιότητα θα διογκώνεται και αυτό σημαίνει ότι η έντονη αμφισβήτηση θα διευρύνεται, με κίνδυνο να επιστρέψει η Ευρώπη στην άβυσσο των εθνικισμών και των συγκρούσεων. Πολύ κρίσιμα χρόνια. Η Ευρώπη (και το ιστορικό όραμα της ένωσης) δείχνει εγκλωβισμένη σε μία απρόβλεπτη πολιτική παγίδα. Οι πολιτικές ηγεσίες θα μπορέσουν να ανατρέψουν τη συγκυρία που οι ίδιες δημιούργησαν; Είναι εφικτό;