Συνήθως οι οικονομικές εφημερίδες και τα ΜΜΕ μας ενημερώνουν συνεχώς για το τι συνέβη στο χρηματιστήριο την προηγούμενη ημέρα, αλλά οι καλά πληροφορημένοι οικονομικοί αναλυτές πάντοτε γνώριζαν ότι η αγορά ομολόγων είναι ο τόπος στον οποίο μπορεί κανείς να ψηλαφίσει την πραγματική αίσθηση για το πού οδεύει η οικονομία ή, τουλάχιστον, πού νομίζουν πως οδεύει όσοι είναι έξυπνοι και έχουν χρήματα. Και αυτή τη στιγμή, εάν η ομολογιακή αγορά είναι σωστή στις προβλέψεις της για την οικονομική πορεία στο μέλλον, πρέπει να τρομοκρατηθούμε όλοι. Ωστόσο, πριν πανικοβληθείτε, υπάρχουν πολλά να ειπωθούν.
Στις ΗΠΑ τα μακροπρόθεσμα επιτόκια υποχώρησαν σε πρωτοφανή επίπεδα ναδίρ την προηγούμενη εβδομάδα, δηλαδή έφθασαν στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 227 ετών. Οι τιμές στα προστατευμένα από τον πληθωρισμό ομόλογα υποδηλώνουν πως οι τιμές καταναλωτή θα αυξηθούν μόλις 1,4% σε ετήσια βάση έως το 2021 και μόλις 1,5% την πενταετία, που θα ακολουθήσει. Επιπλέον, υποδηλώνουν πως όχι μόνο η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) είνα απίθανο να εντοπίσει συνθήκες ευνοϊκές για αύξηση επιτοκίων φέτος, αλλά και πως η πιθανότητα για κάτι τέτοιο το 2017 είναι μόλις 50%. Σε άλλες προηγμένες οικονομίες οι ομολογιακές αγορές αποστέλλουν ακόμα χειρότερα μηνύματα. Στην Γερμανία, την Ιαπωνία, την Ελβετία, τη Δανία και την Ολλανδία, βάσει του κλεισίματος της Παρασκευής, τα 10ετή ομόλογα προσφέρουν αρνητικά επιτόκια. Οπερ σημαίνει πως όσοι τα αγοράζουν, θα εισπράξουν λιγότερα από όσα επένδυσαν σε ευρώ, γιεν, ελβετικά φράγκα ή δανικές κορώνες. Κάτι τέτοιο είναι πρωτόγνωρο ιστορικά.
Δεν είναι λίγοι όσοι αγοράζουν κρατικά ομόλογα, απλώς και μόνο επειδή πρέπει να το κάνουν, όχι λόγω ελκυστικών αποδόσεων. Οι ασφαλιστικές εταιρείες υποχρεώνονται από τις ρυθμιστικές αρχές και τα συνταξιοδοτικά ταμεία να αντισταθμίζουν τις μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις τους με ασφαλή περιουσιακά στοιχεία αντίστοιχης διάρκειας. Οι δε τράπεζες, κεντρικές και εμπορικές, τα αποκτούν, ώστε να εφαρμόσουν ποσοτική χαλάρωση και να περιστείλουν τον κίνδυνο, στον οποίο εκτίθενται αντίστοιχα. Αρα παρατηρείται ζωηρή ζήτηση για τους τίτλους αυτούς, που πηγάζει από ιδρύματα πρόθυμα να καταβάλουν το οποιοδήποτε τίμημα. Ο συνδυασμός αυξανόμενης ζήτησης για ομόλογα ανεξαρτήτως τιμήματος με την καθορισμένη προσφορά ωθεί ανοδικά τις τιμές – στη γλώσσα της ομολογιακής αγοράς αυτό σημαίνει μείωση επιτοκίων.
Κι ακόμα κι αν οι ΗΠΑ δεν είναι ο βασικός μοχλός των εξελίξεων, η ομολογιακή αγορά έχει επαρκώς παγκόσμιο χαρακτήρα και εκείνες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Οταν τα ομόλογα της Γερμανίας και της Ιαπωνίας προσφέρουν αρνητική απόδοση, το 2% περίπου στα αμερικανικά κρατικά ομόλογα λίγο καιρό πριν φαίνεται δελεαστικότατο. Κατ’ ουσίαν, οι ΗΠΑ εισήγαγαν αυτές τις συνθήκες χαμηλότατων επιτοκίων από τη διεθνή αγορά, παρά το γεγονός πως η εγχώρια οικονομία τελεί σε καλή κατάσταση και η Fed σχεδιάζει αυξήσεις επιτοκίων. Πόση, λοιπόν, από την πτώση στα επιτόκια μπορεί να αποδοθεί στην προσφορά και τη ζήτηση έναντι της μεταβολής των προσδοκιών των επενδυτών; Ο οικονομολόγος Ρόμπερτ Πέρλι θεωρεί πως το 75% της πτώσης στα επιτόκια από τις αρχές του 2016 οφείλεται στην αποζημίωση των επενδυτών, που δεσμεύουν επί χρόνια τα κεφάλαιά τους και σχετίζεται με την προσφορά και τη ζήτηση. Ενα όγδοο στην πρόβλεψη για αύξηση επιτοκίων από την Fed με βραδύ ρυθμό και ένα όγδοο στην πραγματική πεποίθηση ότι η οικονομία θα αναπτυχθεί πιο αργά από ό,τι πίστευαν οι επενδυτές στην έναρξη της χρονιάς. Τα καλά νέα είναι πως η πτώση στα μακροπρόθεσμα επιτόκια προκαλείται κυρίως από παράγοντες ανεξάρτητους με τη ρώμη της οικονομικής ανάπτυξης. Τα κακά νέα είναι πως ένα μερίδιο της πτώσης συνδέεται με μία πιο απαισιόδοξη προσέγγιση των οικονομικών προοπτικών.