Εξακολουθώ να μην καταλαβαίνω την επικρατούσα άποψη μεταξύ των συναδέλφων μου σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις του Brexit. Εχω προσπαθήσει να εξηγήσω ότι υπάρχουν μεν λόγοι για να πιστέψει κανείς πως μακροπρόθεσμα θα φτωχύνει η Βρετανία εξαιτίας της εξόδου της από την Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά δεν είναι τόσο προφανές για ποιο λόγο πρέπει να διολισθήσει σε ύφεση στο εγγύς μέλλον.
Ορισμένοι μου έδωσαν κάποιες απαντήσεις, που, όμως, γέννησαν περισσότερα ερωτήματα στο μυαλό μου. Μοιάζει σαν οι οικονομολόγοι να μην μπορούν να αντιληφθούν πως ό,τι είναι μακροπρόθεσμα επιβλαβές δεν είναι απαραίτητο να έχει εμφανώς αρνητικές συνέπειες βραχυπρόθεσμα.
Ας πάρουμε, ως παράδειγμα, τις ευθείες προειδοποιήσεις της BlackRock για ύφεση στη Βρετανία. Η χώρα θα διολισθήσει σε ύφεση μέσα στο έτος και η ανάπτυξη θα είναι κατά τουλάχιστον 0,5% χαμηλότερη συνεπεία του Brexit κάθε ένα από τα επόμενα πέντε χρόνια. Αυτή είναι η πρόβλεψη της BlackRock. «Το βασικό σενάριο που προβλέπουμε είναι πως θα έχουμε ύφεση» προέβλεψε ο Ρίτσαρντ Τέρνιλ, αναλυτής επενδύσεων στη μεγαλύτερη στον κόσμο εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων. Στη συνέχεια, προέβλεψε πως «μάλλον θα σημειωθεί σημαντική μείωση των επενδύσεων στη Βρετανία» και προσέθεσε πως εξαιτίας του Brexit θα περιβάλλει τη χώρα μεγάλη οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα.
Τι εννοούμε όταν λέμε «αβεβαιότητα»: Η καλύτερη απάντηση που πήρα είναι πως για κάποιο χρονικό διάστημα μέχρις ότου σταθεροποιηθεί η κατάσταση οι επιχειρήσεις δεν θα γνωρίζουν με βεβαιότητα πού βρίσκονται οι ευκαιρίες για καλές επενδύσεις και επομένως θα έχουν κάθε λόγο να αναβάλλουν τις αποφάσεις τους.
Ας υποθέσουμε πως το Brexit θα επηρεάσει αρνητικά τις εξαγωγές υπηρεσιών από το City του Λονδίνου. Αυτό θα σημαίνει ότι οι επενδύσεις, για παράδειγμα, στα κτίρια γραφείων του Λονδίνου δεν θα είναι καλή ιδέα. Από την άλλη, όμως, θα σημαίνει παράλληλα και μια ασθενέστερη στερλίνα που θα καταστήσει πιο ελκυστικές τις επενδύσεις σε βιομηχανικά ακίνητα στη βόρεια Αγγλία. Δεν ξέρουμε, όμως, πόσο μεγάλος θα είναι ο αντίκτυπος και επομένως τόσο η μία όσο και η άλλη επενδυτική επιλογή θα μείνουν στην αναμονή μέχρις ότου ξεκαθαρίσει το τοπίο. Αυτή η υπόθεση έχει συνοχή και επομένως θα μπορούσε να προκαλέσει ύφεση το επόμενο έτος.
Καποια στιγμή, όμως, θα ξεκαθαρίσει η κατάσταση. Είτε θα δούμε τις επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα να εγκαταλείπουν το Λονδίνο και θα καταστεί σαφές ότι η στερλίνα θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα είτε θα αποδειχθεί υπερτιμημένη η γοητεία του Παρισιού και της Φρανκφούρτης και το Λονδίνο θα παραμείνει αυτό που είναι.
Ο,τι από τα δύο κι αν συμβεί, θα επανέλθουν οι συνθήκες για να αποφασίσουν οι επιχειρήσεις να προχωρήσουν σε δαπάνες για επενδύσεις. Αυτό δεν συνεπάγεται μόνον ότι θα είναι παροδικό το πλήγμα που θα δεχτεί η ανάπτυξη: θα υπάρξει επίσης μια ανάκαμψη, μια περίοδος που η ανάπτυξη θα βρίσκεται σε επίπεδα πάνω από το σύνηθες, καθώς θα υλοποιηθούν επενδύσεις που είχαν αναβληθεί και βρίσκονταν σε αναμονή.
Και το επαναλαμβάνω εφόσον υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να κατανοήσουν αυτό που λέω: αυτό θα συμβεί ακόμη κι αν πρόκειται να υλοποιηθεί το αρνητικό σενάριο.
Σε τελική ανάλυση θα είναι οι εξελίξεις που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη, με όποια καθυστέρηση και αν υπάρξει. Ισως έχουν δίκιο όσοι προεξοφλούν την ύφεση. Εξακολουθώ, όμως, να μην αντιλαμβάνομαι τη συλλογιστική τους. Μου φαίνεται πως η λέξη «αβεβαιότητα» χρησιμοποιείται απλώς ως υποκατάστατο της λέξης «αναποδιά».