Αδειάζουν τα ταμεία των μεγάλων κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων, καθώς οι κυβερνήσεις που τα ελέγχουν προβαίνουν σε ολοένα και μεγαλύτερες εκταμιεύσεις πόρων προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού τους. Με δεδομένο πως πολλά από αυτά τα ταμεία, όπως των χωρών του Περσικού Κόλπου, της Ρωσίας αλλά και της Νορβηγίας, χρηματοδοτούνται από έσοδα που προέρχονται από την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου, όπως οι πωλήσεις πετρελαίου, η πτώση των τιμών του αργού έχει στενέψει τα περιθώρια διαχειριστικής ευελιξίας τους.
Eτσι αυξάνονται οι εξαγορές μεριδίων μετοχικών και ομολογιακών αμοιβαίων κεφαλαίων που τα ταμεία αυτά έχουν σε μεγάλους asset managers, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν τοποθετημένα τα κεφάλαια αυτά στις ομολογιακές και μετοχικές αγορές – συμπεριλαμβανομένης έως κάποιο βαθμό και της ελληνικής.
Την κατάσταση έρχεται να επιδεινώσει σημαντικά το περιβάλλον των αρνητικών πραγματικών επιτοκίων που επικρατεί διεθνώς, καθώς όχι μόνον είναι δύσκολη η αναζήτηση αποδόσεων, που θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τις καθαρές εκροές κεφαλαίων από τα ταμεία, αλλά επιπλέον πολλά από τα ομόλογα που λήγουν, όπως π.χ. γερμανικά, καταστατικά πρέπει να αντικατασταθούν με νέα των ιδίων εκδοτών που όμως θα αγοραστούν με αρνητικές αποδόσεις εξ αρχής.Οι τεκτονικές αυτές αλλαγές στο ύψος και τη σύνθεση των χαρτοφυλακίων των sovereign wealth funds, όπως ονομάζονται τα κρατικά επενδυτικά ταμεία, μεταφράζονται σε ριζικά διαφορετική επενδυτική συμπεριφορά των πλέον μακροπρόθεσμων θεσμικών επενδυτών.
7 τρισ. δολ.
Με συνολικά κεφάλαια υπό διαχείριση της τάξης των 7 τρισ. δολαρίων, τα sovereign wealth funds παραδοσιακά αποτέλεσαν έναν από τους πλέον σταθεροποιητικούς παράγοντες των διεθνών αγορών. Κι αυτό γιατί διαθέτουν τυπικά ορίζοντα δεκαετιών για να διαχειριστούν το υποκείμενο ρίσκο κάθε τοποθέτησης. Ομως τώρα απειλούν να κλυδωνίσουν τις αγορές εμφανιζόμενα de facto ως πωλητές.
Κι αυτό γιατί, αφενός μειώνονται τα ποσά που είναι επενδεδυμένα κατά δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια, αφετέρου εξετάζεται πλέον ευρέως η αναδιάρθρωση των χαρτοφυλακίων προς όφελος πραγματικών περιουσιακών στοιχείων. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, αναφέρονται τα ακίνητα και οι υποδομές εις βάρος των ομολόγων, όπως και η αύξηση της βαρύτητας των τοποθετήσεων σε μετοχές με υψηλότερες και ασφαλέστερες μερισματικές αποδόσεις.
Παρά τις καλές αποδόσεις των διεθνών χρηματιστηρίων φέτος οι εκροές από αυτούς τους θεσμικούς από μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια εκτιμάται πως θα ξεπεράσουν αυτές του 2015, οι οποίες προσέγγισαν τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Moody’s υπολογίζει πως το 2016 θα είναι αυξημένες κατά 25% τουλάχιστον και τα πρώτα στοιχεία από το εξάμηνο του 2016 φαίνεται να επιβεβαιώνουν τις προβλέψεις αυτές.
Οι εν λόγω τάσεις δεν είναι, βέβαια, αδιάφορες γα την εξέλιξη της ελληνικής υπόθεσης αφού θα επηρεάσουν το ύψος των κεφαλαίων που είναι ήδη τοποθετημένα ή πρόκειται να τοποθετηθούν δυνητικά σε ελληνικά κρατικά και επιρρηματικά ομόλογα και μετοχές. Συμμετοχή απαραίτητη για την επιτυχία οποιασδήποτε απόπειρας επιστροφής της Αθήνας στις διεθνείς αγορές, όποτε και αν αυτή επιχειρηθεί.
Σειρά μεγάλων ξένων sovereign wealth funds έχει θέσεις σε ελληνικές τράπεζες, εισηγμένες και κοινοπρακτικά σχήματα που έχουν αναδειχθεί προτιμητέοι επενδυτές σε ιδιωτικοποιήσεις. Εξ αυτών γνωστότερο για τη δραστηριοποίησή του στο ελληνικό χρηματιστήριο είναι το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Νορβηγίας, το οποίο μάλιστα συμμετείχε και στις αυξήσεις κεφαλαίου των ελληνικών συστημικών τραπεζών.
Επίσης τα κρατικά ταμεία του Αμπού Ντάμπι και του Κουβέιτ συμμετέχουν στο σχήμα που έχει εξαγοράσει τον Αστέρα Βουλιαγμένης, ενώ ταμείο από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχει διά ελεγχόμενου ομίλου του συμμετοχή στο σχήμα του αναδόχου επενδυτή για την αξιοποίηση της έκτασης του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού.
Το Κατάρ έχει επίσης συμμετάσχει μέσω κρατικού fund στις αυξήσεις κεφαλαίου των ελληνικών τραπεζών, ενώ διατηρεί και συμμετοχές σε θυγατρικές ελληνικών εισηγμένων· όπως και θέσεις σε ορισμένες εξ αυτών, σύμφωνα με κύκλους της αγοράς. Κινεζικό κρατικό ταμείο έχει τοποθετηθεί στο παρελθόν σε ελληνικά κρατικά ομόλογα,ενώ κινεζικών συμφερόντων fund φέρεται να έχει συμμετάσχει σε δημοπρασίες εντόκων γραμματίων του ελληνικού Δημοσίου με ποσά της τάξης των 200 εκατ. ευρώ.|
Προειδοποίηση από Νορβηγία, μαζικές εκροές από τις αγορές
Προειδοποίηση ότι η αύξηση των αναλήψεων κεφαλαίων της κυβέρνησης της Νορβηγίας από το κρατικό επενδυτικό ταμείο θα μπορούσε να παρεμποδίσει την προσπάθειά του να διαχειριστεί περισσότερους κινδύνους και να επιτύχει μεγαλύτερες αποδόσεις, διατύπωσε ο Εγκιλ Μάτσεν, υποδιοικητής της κεντρικής τράπεζας της χώρας, που ασκεί την εποπτεία του. Πρόκειται για την πλέον ανοιχτή επίσημη προειδοποίηση, μέχρι τώρα, όσον αφορά τα οικονομικά των κρατικών ταμείων πλούτου.
Ομως οι συμμετέχοντες στις αγορές γνωρίζουν ήδη από καιρό πως η κατάσταση βαίνει επιδεινούμενη σε όλα σχεδόν τα κρατικά επενδυτικά ταμεία και ειδικά σε εκείνα που χρηματοδοτούνται από το πετρέλαιο. Με τις αναλήψεις των κυβερνήσεων να προσεγγίζουν τα 50 δισ. το 2015, έπειτα από χρόνια αύξησης του ενεργητικού τους, και το πρώτο εξάμηνο του 2016 να παραπέμπει σε σημαντική περαιτέρω αιμορραγία και φέτος, ο κίνδυνος αυτοί οι θεσμικοί επενδυτές από πάγιους αγοραστές να μετατραπούν σε πωλητές αποτελεί ιδιαίτερα ανησυχητικό σημάδι.
Μεγάλοι επενδυτικοί οίκοι, γνωστά ονόματα όλα στην Ελλάδα και από τη δραστηριοποίησή τους στην εγχώρια αγορά, με μονάδες διαχείρισης κεφαλαίων που έχουν ως πελάτες τους κρατικά ταμεία, αναμένεται να υποστούν σημαντική διάβρωση της κερδοφορίας τους από αυτές τις ρευστοποιήσεις μεριδίων. BlackRock, Aberdeen Asset Management, State Street, Franklin Templeton, Invesco, Ashmore, Northern Trust και οι αντίστοιχοι βραχίονες asset management των J.P. Morgan, Bank of New York και Goldman Sachs αναφέρονται στις αγορές μεταξύ αυτών που γνώρισαν καθαρές εκροές κεφαλαίων από τα κρατικά επενδυτικά ταμεία με τα οποία συνεργάζονται.
Μόνο κατά την περίοδο Απριλίου – Ιουνίου φέτος τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια απέσυραν από τρίτους συνεργαζόμενους διαχειριστές κεφαλαίων 16 δισ. δολάρια μετά και από τη ρευστοποίηση μεριδίων άλλων 10 δισ. κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους. Αυτά τα στοιχεία συνέλεξε η συμβουλευτική εταιρεία του κλάδου «eVestment» που παρακολουθεί τα μεγέθη 4.400 asset managers που διαχειρίζονται κεφάλαια θεσμικών επενδυτών. Οι καθαρές εκροές του δευτέρου τριμήνου είναι οι δεύτερες υψηλότερες της τελευταίας πενταετίας μετά τα 22 δισ. που αποσύρθηκαν το τρίτο τρίμηνο του περασμένου έτους.
Ειδικότερα το 72% των ερωτηθέντων διαχειριστών που συνεργάζονται με κρατικά ταμεία ανέφερε καθαρές εκροές, έναντι του 28% που δήλωσε πως είχε καθαρές εισροές. Τα 7 δισ. από τις συνολικές εκροές αποσύρθηκαν από παθητικά διαχειριζόμενα μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια που παρακολουθούν την αμερικανική χρηματιστηριακή αγορά. Και αυτό παρά την κατά 7% άνοδο του δείκτη βαρόμετρου της Wall Street, S&P 500, φέτος αλλά και την κατά 4% ανατίμηση των διεθνών χρηματιστηριακών αγορών εν γένει. Από τις ομολογιακές αγορές το δεύτερο τρίμηνο εξέρρευσαν 7,5 δισ., εκ των οποίων τα 3,2 από τις ΗΠΑ και τα 2,7 από άλλους διεθνείς εκδότες.
Το ιδιαίτερης σημασίας εκτόπισμα που έχουν στις διεθνείς αγορές τα sovereign-wealth funds έχει κεντρίσει την προσοχή των διεθνών οργανισμών. Το ΔΝΤ έχει προειδοποιήσει πως οι πολύ μεγάλες θέσεις αυτών των κεφαλαίων σε κρατικά ομολόγα αναπτυγμένων και όχι μόνον αγορών σημαίνει πως οι κινήσεις τους μπορεί να επηρεάσουν de facto το κόστος δανεισμού του δημόσιου τομέα και όχι μόνον. Το γεγονός πως πολλά από τα κρατικά ταμεία δεν ανακοινώνουν ούτε τα μεγέθη τους, ούτε τις θέσεις του, ούτε τις επενδυτικές τους προδιαγραφές προκαλεί αβεβαιότητα για τη δυνατότητα διαχείρισης του σχετικού ρίσκου από τρίτους συμμετέχοντες στις αγορές. Κάτι που επιχειρεί να προσμετρήσει και το Financial Stability Board, συμβουλευτικό όργανο των G20, με έδρα τη Βασιλεία.
Το Norges στο Χ.Α.
Το νορβηγικό κρατικό επενδυτικό κεφάλαιο, γνωστό ως The Government Pension Fund Global of Norway, που διαχειρίζεται η Norges Bank Investment Management, έχει συμμετάσχει στις αυξήσεις κεφαλαίου των τεσσάρων ελληνικών συστημικών τραπεζών. Συνολικά, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, έχει θέσεις σε 29 ελληνικές εισηγμένες με αξία κτήσης 577,245 εκατ. δολ. και άλλα 14,8 εκατ. τοποθετημένα σε ομόλογα.
Τα άλλα Ταμεία
Στην ελληνική αγορά έχουν τοποθετηθεί όχι μόνον αμιγώς sovereign-wealth funds αλλά και άλλα δημοσίων συμφερόντων ταμεία, όπως ασφαλιστικά. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν το καναδικό Public Sector Pension Investment Board (PSP Investments) που έχει συμμετοχή στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών και διαπραγματεύεται την 20ετή παράταση της σύμβασης παραχώρησης αλλά και αμερικανικά ταμεία, όπως των εκπαιδευτικών και της Καλιφόρνιας.
7,36 τρισ. ενεργητικό
Με βάση υπολογισμούς του Institute of International Finance, ο συνολικός αριθμός των sovereign-wealth funds προσεγγίζει τα 80. Με βάση το ενεργητικό τους, το 60% από αυτά συνδέεται με τις εξαγωγές υδρογονανθράκων. Σύμφωνα με το Sovereign Wealth Fund Institute, η αξία του ενεργητικού τους ανέρχεται στα 7,369 τρισ. δολ. Υψηλότερη, δηλαδή, κατά την J.P. Morgan Asset Management, από αυτήν του συνόλου των κεφαλαίων όλων των hedge funds και private-equity διεθνώς.