Τα σύννεφα της αβεβαιότητας φαίνεται να πυκνώνουν πάνω από την Ευρώπη, αυξάνοντας απειλητικά τους κινδύνους. Στη Γηραιά Ηπειρο επικρατεί η απόλυτη ρευστότητα σε πολιτικό επίπεδο και σε οικονομικό επίπεδο μια εμφανής έλλειψη εμπιστοσύνης, μια αγωνία για την επόμενη ημέρα. Ακόμη και το μεγάλο πρόβλημα που έσκασε με την Deutsche Bank καταδεικνύει ότι η απειλή των κρίσεων δεν έχει εξαλειφθεί στην Ευρώπη. Δεν φρόντισε η Ευρώπη γι’ αυτό… οκτώ ακριβώς χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers (Σεπτέμβριος του 2008). Το γεγονός ότι η Deutsche Bank (τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τη Lehman Brohers) κλονίζεται, είναι τεράστιο θέμα όχι μόνο για τη Γερμανία αλλά για την Ευρώπη ολόκληρη. Τι πρόκειται να συμβεί λοιπόν; Δυστυχώς, όπως φαίνεται, δεν πρόκειται να συμβεί τίποτε συνταρακτικό και σπουδαίο για τουλάχιστον ένα χρόνο. Και αυτή είναι μια θλιβερή διαπίστωση, ίσως αποδειχθεί και μια πορεία επικίνδυνη για το 2017.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε πολύ λεπτή και κρίσιμη καμπή για το μέλλον της. Δεν δείχνει έτοιμη ούτε να παίξει επίθεση αλλά ούτε ίσως να κρατήσει γερά και την άμυνα. Υπάρχει μεγάλο έλλειμμα πολιτικής ηγεσίας, πρόβλημα συνοχής, κρίση στρατηγικής και αρκετές κρατικές δυνάμεις με διαφορετικούς η καθεμία στόχους, με διαφορετικές προτεραιότητες τούτη την ώρα. Είναι ολοφάνερο ότι δεν υπάρχουν σαφείς στόχοι, δεν υπάρχει άμεσα προοπτική. Είναι χαρακτηριστικό πως ό,τι έγινε στην Ευρώπη κατά τα τελευταία οκτώ χρόνια της κρίσης είναι ημιτελείς προσπάθειες. Γι’ αυτό και τα προβλήματα διαιωνίζονται, ο Νότος εξακολουθεί να ταλανίζεται οικονομικά και ο Βορράς να κρύβει πράγματα σημαντικά και δύσκολα (βλ. τώρα Deutsche Bank). Παράλληλα, σήμερα, η Ευρώπη αδυνατεί να προαγάγει αποφάσεις μεγάλες για το μέλλον της, να αντιμετωπίσει τα προβλήματα –πολιτικά και οικονομικά– με υπερεθνικής εμβέλειας πολιτικές, με εξαίρεση μόνο την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τον Ντράγκι.
Ποιος να πάρει σήμερα τις αποφάσεις για την Ευρώπη και σε ποια κατεύθυνση να ρίξει το βάρος; Ο Ολάντ έχει βουλιάξει στις δημοσκοπήσεις και η Μέρκελ χάνει τη μία μετά την άλλη τις περιφερειακές εκλογές. Πολύ δύσκολη περίοδος, εάν ταυτόχρονα υπολογίσει κανείς το σοκ της Ευρώπης, με την απόφαση των Βρετανών να υπερψηφίσουν την έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τη διαρκή άνοδο των ακροδεξιών και αντιευρωπαϊκών κομμάτων σε Γαλλία και Γερμανία. Εικόνα πραγματικά αποκαρδιωτική, κρίνοντας αντικειμενικά τα πράγματα και με γνώμονα την ανάγκη να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για την ενοποίηση και την οικονομική ανάπτυξη. Υπάρχει μεγάλη έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ εκλογικού σώματος και παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων, όπως και δυσπιστία μεταξύ των κρατών-μελών, εξελίξεις που επιτείνουν την αβεβαιότητα και τους κινδύνους.
Τα οκτώ χρόνια της κρίσης ανέδειξαν την ανεπάρκεια ενός συστήματος διαχείρισης στην Ευρώπη. Τα πράγματα συνεπώς πρέπει να αλλάξουν, αλλά αυτό δεν φαίνεται ότι είναι ικανές να το υποστηρίξουν οι πολιτικές ηγεσίες των μεγάλων κρατών-μελών για τον επόμενο ένα με ενάμιση χρόνο. Δεν είναι λίγο… Διότι τα βαθιά προβλήματα της πολιτικής ανεπάρκειας θα επιδεινώνουν την ανεργία, την επενδυτική αποχή και την οικονομική άπνοια, διογκώνοντας το αντιευρωπαϊκό κύμα, τη συνοχή.