Ηγέτες μιας χρήσης έχουν καταστήσει τους περισσότερους από τους Ευρωπαίους πολιτικούς η παρατεταμένη οικονομική κρίση και η έλλειψη εμπιστοσύνης που εκφράζουν οι πολίτες προς τις πιο παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις. Πράγματι, η πλειονότητα των ηγετών της Ευρώπης, τα τελευταία επτά – οκτώ χρόνια, ολοκληρώνει ή δεν ολοκληρώνει καν μία εκλογική θητεία και ακολουθεί μια διαδικασία αντικατάστασης από άλλα πολιτικά πρόσωπα, συνήθως από διαφορετικό μάλιστα πολιτικό χώρο. Αυτό σημαίνει ότι, σε κάθε περίπτωση, οι επικεφαλής των κρατών ή των κυβερνήσεων απομακρύνονται ως αποτυχημένοι, εξαιτίας της ανικανότητας να δώσουν λύση στα ζωτικά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα ή κρίνονται ανακόλουθοι με όσα υποσχέθηκαν στο εκλογικό σώμα και αποδοκιμάζονται. Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα αποτελεί μόνο η Μέρκελ, η οποία συμπληρώνει σχεδόν 12 χρόνια στην καγκελαρία της Γερμανίας και ετοιμάζεται να διεκδικήσει (σίγουρη για τη νίκη της τη στιγμή αυτή) άλλα 4 χρόνια.
Κατ’ αρχάς, για να μην απομακρυνθούμε από τα του οίκου μας, πολύ χαρακτηριστικό είναι ότι στην Ελλάδα, μετά τη δημοσιονομική κατάρρευση και τη χρεοκοπία, οι πρωθυπουργοί αλλάζουν με πρωτοφανή ταχύτητα για τα έως τότε δεδομένα. Ανά δύο με δυόμισι χρόνια κατά μέσον όρο, έναντι 8 που ήταν τα χρόνια στο παρελθόν. Μετά τη διαφυγή Καραμανλή, με το ξέσπασμα της κρίσης το 2008, ακολούθησαν ο Παπανδρέου, ο Παπαδήμος, ο Σαμαράς και τώρα ο Τσίπρας, ο οποίος δεν έχει συμπληρώσει ακόμη δύο χρόνια στο τιμόνι της χώρας. Στην Ιταλία, ο Ρέντσι διέτρεξε επίσης μια πρωθυπουργική θητεία που κράτησε μόλις δύο χρόνια, όπως και ο προηγούμενος Ιταλός πρωθυπουργός, ο τεχνοκράτης Μόντι, ο οποίος δεν συμπλήρωσε καν τη διετία. Η κρίση τρώει τα παιδιά της ενδεχομένως ή, καλύτερα, οι πολιτικοί ηγέτες, ιδίως μέσα στο ημιτελές οικοδόμημα και στο πολύπλοκο σύστημα αποφάσεων της Ευρώπης, είναι αδύναμοι εμφανώς να πάρουν γενναίες αποφάσεις. Να επιλύσουν μεγάλα προβλήματα, να ενώσουν και να κρατήσουν τις κοινωνίες όρθιες.
Το ίδιο συμβαίνει άλλωστε και στη Γαλλία, που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία και χώρα-μέλος της Ευρωζώνης. Τον δεξιό Σαρκοζί, που ήταν πρόεδρος όταν ξέσπασε η κρίση το 2008, διαδέχθηκε ο σοσιαλιστής Ολάντ, του οποίου η δημοτικότητα έχει πλέον καταρρεύσει και σήμερα ετοιμάζεται να τον διαδεχθεί (μάλλον) ο δεξιός Φιγιόν, εάν δεν σημειωθεί κάποια απροσδόκητη έκπληξη στις προεδρικές εκλογές του Μαΐου. Ολοι αποδεικνύονται πρόεδροι μιας εκλογικής θητείας, χωρίς δυνατότητα επαναφοράς. Ηγέτες που μπαίνουν στο προσκήνιο φρέσκοι και λαμπεροί και φεύγουν σκοτεινοί και αποδομημένοι. Ακόμη και στην περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας, ο Κάμερον απομακρύνθηκε μετά την επιλογή των Βρετανών να βγάλουν σύντομα τη χώρα τους από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το Brexit δεν είναι αποτέλεσμα υψηλού εθνικιστικού φρονήματος, αλλά παράγωγο πολιτικό της οικονομικής κρίσης. Αυτό πρέπει κυρίως να κατανοήσουν οι πολιτικοί. Μιλάμε για μια αντίδραση των κοινωνιών στις τρομακτικές απώλειες εισοδημάτων και θέσεων εργασίας· αυτό καθιστά τους ηγέτες αναλώσιμους, με εξαίρεση την περίπτωση της Μέρκελ, που είναι ασφαλώς συνδεδεμένη με τον ξεχωριστό ρόλο της Γερμανίας. Ακόμη και τα εκφοβιστικά φαινόμενα που αναπαράγουν εθνικιστικές πολιτικές δυνάμεις με επίκεντρο τους μετανάστες, στο σαθρό έδαφος της οικονομίας καλλιεργούνται.