Εχοντας διασφαλίσει την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία, σχεδόν το παγκόσμιο μονοπώλιο στην εξόρυξη, στην εκμετάλλευση και στο εμπόριο των σπάνιων γαιών, η Κίνα αναμένεται να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό της Αφρικής. Η εξέλιξη θα είναι σημαντική, καθώς οι σπάνιες γαίες είναι μέταλλα απολύτως απαραίτητα για την παραγωγή ειδών υψηλής τεχνολογίας, όπως τα κινητά τηλέφωνα, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οι λεπτές οθόνες τηλεοράσεων και οι ενισχυμένες μπαταρίες.
Οπως τονίζουν σε σχετικό δημοσίευμά τους οι Financial Times, αν οι χώρες της Αφρικής αρχίσουν να παράγουν σπάνιες γαίες, θα επέλθει αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων σε μια παγκόσμια αγορά μεγάλης οικονομικής αλλά και γεωπολιτικής σημασίας.
Η Rainbow Rare Earths, η εταιρεία που διαχειρίζεται σχέδιο εξόρυξης σπάνιων γαιών στο Μπουρούντι, εισήχθη στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου στα τέλη Ιανουαρίου και άντλησε 8 εκατ. στερλίνες, ποσόν αντίστοιχο των 9,13 εκατ. ευρώ. Προκάλεσε, έτσι, μεγάλο ενδιαφέρον στον κλάδο των εξορύξεων και ειδικότερα των εξορύξεων μετάλλων αυτής της κατηγορίας και ενέπνευσε στην αγορά την προσδοκία ότι θα μπορέσει να περιορίσει την κυριαρχία του Πεκίνου στο εμπόριο των σπάνιων γαιών. Προς το παρόν, βέβαια, οι προσδοκίες είναι υπερβολικές, καθώς από μόνο του το σχέδιο της Rainbow δεν μπορεί να αλλάξει καθοριστικά τις συνθήκες της προσφοράς στην παγκόσμια αγορά.
Διαφαίνεται, πάντως, η προοπτική για μια τέτοια αλλαγή σε βάθος χρόνου, καθώς είναι τεράστιες οι δυνατότητες εξόρυξης σπάνιων γαιών σε χώρες της Αφρικής. Μεγάλες δυνατότητες εντοπίζονται ιδιαιτέρως στη Νότιο Αφρική, την Τανζανία, το Μαλάουι αλλά και στη Μοζαμβίκη, στην Κένυα, στο Μπουρούντι και στη Ζάμπια. Αν υπάρξει ενδιαφέρον για ανάπτυξη σχετικών σχεδίων σε αρκετές από αυτές τις χώρες, τα αποθέματα της Αφρικής σίγουρα θα επαρκούν να αλλάξουν την εικόνα της παγκόσμιας αγοράς και να άρουν την υπερβολική ανισορροπία που έως τώρα λειτουργεί προς όφελος της Κίνας.
Οι σπάνιες γαίες στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου σπάνιες. Βρίσκονται, αντιθέτως, σε μεγάλες ποσότητες στο υπέδαφος πολλών χωρών, αλλά η εξόρυξή τους είναι ιδιαίτερα δαπανηρή, σε βαθμό που αποθαρρύνει έως τώρα κάθε ενδιαφερόμενη χώρα. Εξάλλου η εξόρυξή τους επιβαρύνει σε μεγάλο βαθμό το περιβάλλον, γι’ αυτό και στις περιοχές της Κίνας στις οποίες γίνεται η εξόρυξη σπάνιων γαιών έχει καταγραφεί μόλυνση των υπόγειων υδάτων, ραδιενέργεια και πολλά άλλα.
Το αποτέλεσμα είναι να αντιπροσωπεύει σήμερα η Κίνα πάνω από το 90% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών, και η απόφαση του Πεκίνου πριν από λίγα χρόνια να επιβάλει πολύ αυστηρούς περιορισμούς στις εξαγωγές είχε προκαλέσει πανικό στις μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας.
Και βέβαια, η πρωτοκαθεδρία της Κίνας δεν σχετίζεται με τον όγκο των κοιτασμάτων στο υπέδαφός της, καθώς δεν ελέγχει παρά μόνον το 30% των παγκόσμιων αποθεμάτων των επίμαχων μετάλλων. Φημολογείται, όμως, πως η Κίνα συγκεντρώνει αποθέματα σπάνιων γαιών για να διατηρεί τη δυνατότητα να καθορίζει τις τιμές.
Τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών στο υπέδαφος της Μαύρης Ηπείρου προσλαμβάνουν ειδικό βάρος σε μια στιγμή στροφής πολλών οικονομιών στον προστατευτισμό. Για τις ΗΠΑ, κατά κύριο λόγο, αλλά και για τη Ρωσία μπορεί να αποτελεί στρατηγικής σημασίας προτεραιότητα η επανεκκίνηση ή και η αύξηση της εγχώριας παραγωγής.
Τη δεκαετία του 1990, οι ΗΠΑ κάλυπταν τις ανάγκες τους σε σπάνιες γαίες από την εγχώρια παραγωγή. Στη συνέχεια, όμως, η αγορά κατακλύστηκε από τη φθηνή κινεζική παραγωγή, που έθεσε στενά περιθώρια στις αμερικανικές βιομηχανίες του κλάδου. Σύμφωνα με την αμερικανική Γεωλογική Επιθεώρηση, το 2015 η κινεζική παραγωγή υπερέβη τους 100.000 τόνους, όταν δεύτερη έρχεται η Αυστραλία με ετήσια παραγωγή μόλις 10.000 τόνων. Μόνον άλλες τρεις χώρες σε όλον τον κόσμο παράγουν περισσότερους από 1.000 τόνους ετησίως: ΗΠΑ, Ρωσία και Ταϊλάνδη, με παραγωγή 4.100, 2.500 και 1.100 τόνους αντιστοίχως. Και όλα αυτά όταν η ζήτηση για σπάνιες γαίες αναμένεται να σημειώσει δραματική αύξηση.