Η επέλαση των ρομπότ αποτελεί εδώ και χρόνια θέμα μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας και ηλεκτρονικών παιχνιδιών και, από αυτήν την εβδομάδα, μια απειλή που πλέον εξετάζεται στα σοβαρά από τους κεντρικούς τραπεζίτες. Οι τραπεζίτες δεν είναι ακόμη έτοιμοι να αποδεχτούν δυστοπικά οράματα, όπου τα ρομπότ θα έχουν καταστήσει περιττούς τους ανθρώπους. Ομως στο συνέδριο της ΕΚΤ στη Σίντρα της Πορτογαλίας, οι άνθρωποι που χαράσσουν τη νομισματική πολιτική συζήτησαν σοβαρά το απειλητικό ενδεχόμενο η τεχνητή νοημοσύνη να εξαλείψει θέσεις εργασίας σε κλίμακα πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι είχε συμβεί σε προηγούμενα επεισόδια τεχνολογικής αλλαγής.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες που βρέθηκαν στο συνέδριο ήταν περισσότερο αισιόδοξοι για την ανάπτυξη της οικονομίας από οποιαδήποτε άλλη στιγμή την τελευταία δεκαετία. Ομως, μαζί με την αισιοδοξία υπάρχει και ο φόβος πως η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να προσπεράσει μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, εν μέρει επειδή μεγάλος αριθμός θέσεων εργασίας θα μπορούσε να αντικατασταθεί από υπολογιστές ικανούς να μαθαίνουν – τεχνητή νοημοσύνη. Κεντρικοί τραπεζίτες και οικονομολόγοι παραδέχτηκαν πως δεν έχουν εξετάσει αρκετά προσεκτικά σε ποιο βαθμό η τεχνολογία έχει μειώσει τα εισοδήματα μέρους της κοινωνίας, ούτε είχαν σχεδιάσει να εξετάσουν τις ανησυχίες όσων βγήκαν χαμένοι. Γεγονός που έχει ενισχύσει, εν μέρει, τον πολιτικό λαϊκισμό που συνέβαλε στην έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε. και στην εκλογή του προέδρου Τραμπ.
«Γενικά μιλώντας η οικονομική ανάπτυξη είναι κάτι καλό», είπε ο Μπεν Μπερνάνκι, πρώην πρόεδρος της αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας. «Ομως δεν αρκεί πάντα, όπως έδειξαν πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις», πρόσθεσε. Στο παρελθόν η τεχνολογική πρόοδος προκαλούσε προσωρινή αναστάτωση, στο τέλος όμως οδηγούσε σε άνοδο του βιοτικού επιπέδου, δημιουργώντας στην πορεία νέες κατηγορίες απασχόλησης. Η εκβιομηχάνιση της γεωργίας κατέστησε τους αγρότες άνεργους, αλλά τελικά βρήκαν καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας και σήμερα τα εγγόνια τους ενδέχεται να σχεδιάζουν βιντεοπαιχνίδια. Η τεχνητή νοημοσύνη απειλεί ευρύτερα τμήματα της αγοράς εργασίας, τα οποία θεωρούνταν ασφαλή, όπως δικηγόρους, φορολογικούς ελεγκτές και διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων. Οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν αρχίσει να εξετάζουν την επίπτωση της τεχνολογίας στην απασχόληση, με την ελπίδα πως θα τους βοηθήσει να επιλύσουν διάφορα οικονομικά ερωτήματα. Γιατί μειώνεται το εισόδημα από εργασία παρότι η ανεργία είναι πολύ χαμηλή και τα εταιρικά κέρδη πολύ υψηλά; Γιατί έχει «κολλήσει» η παραγωγικότητα; Την ΕΚΤ, ειδικότερα, την ενδιαφέρει γιατί η επιτάχυνση της ανάπτυξης δεν έχει επιφέρει αύξηση των μισθών και των τιμών. Μια εξήγηση είναι πως όλο και περισσότερες εργασίες διεκπεραιώνονται από προηγμένους υπολογιστές και τα έσοδα καταλήγουν στη μικρή ελίτ στην οποία ανήκουν. Παρ’ όλα αυτά πολλοί οικονομολόγοι στη Σίντρα εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για το κατά πόσον πλησιάζει η αποκάλυψη των ρομπότ. Υπάρχουν και άλλες εξηγήσεις για τη στασιμότητα των μισθών. Οι εταιρείες στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία συσσωρεύουν μετρητά και τα επιστρέφουν στους μετόχους τους αντί να προχωρούν σε νέες επενδύσεις. Ο Χαλ Βάριαν, επικεφαλής οικονομολόγος της Google, λέει ότι καθώς θα συνταξιοδοτούνται πολλές γυναίκες που είχαν μπει στην αγορά εργασίας τις τελευταίες δεκαετίες, θα αυξηθούν και πάλι οι μισθοί. Και όμως, η αναταραχή που έχει προκαλέσει η τεχνολογία μπορεί να εξηγήσει εν μέρει τον έντονο πεσιμισμό που αισθάνεται η εργατική και η μεσαία τάξη στον ανεπτυγμένο κόσμο.