Το φθινόπωρο του 2016 η βρετανική κυβέρνηση είχε ξεκινήσει την προσπάθεια να πείσει την Ευρώπη πως θα αντιμετωπίσει σοβαρούς κινδύνους αν αποδυναμώσει το Λονδίνο ως χρηματοπιστωτικό κέντρο.
Ερευνα που είχε διεξαγάγει η εταιρεία Erst & Young κατέληγε στο συμπέρασμα πως μεγάλες εταιρείες όπως η Volkswagen και η Airbus ανησυχούσαν για πιθανή αύξηση του κόστους χρηματοδότησής τους. Το Λονδίνο είχε υποθέσει πως οι μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες θα διεμήνυαν στις κυβερνήσεις τους πως βρίσκονται αντιμέτωπες με αυξημένο κόστος και με δυνητική αναταραχή στις αντίστοιχες βιομηχανίες και ότι θα πίεζαν τους πολιτικούς να το λάβουν υπόψη τους κατά τις διαπραγματεύσεις για την έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε.
Στα τέλη Ιουνίου ο υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας Φίλιπ Χάμοντ είχε δηλώσει πως αν η Ευρώπη υπονομεύσει το Λονδίνο ως παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κέντρο, τότε θα πλήξει και τη δική της οικονομία. Ωστόσο, λίγες ημέρες μετά ο κ. Τζέρεμι Μπράουν, ειδικός απεσταλμένος του Σίτι, ο οποίος επισκέφθηκε τον περασμένο χρόνο και τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., λέει πως πολλές εταιρείες και πολιτικοί είναι έτοιμοι να υποστούν υψηλότερες τιμές ώστε να παραμείνουν πιστοί στις αρχές της Ε.Ε. και να μην κάνουν ειδικές παραχωρήσεις για το Λονδίνο. «Δεν έχουν πέσει στα γόνατα παρακαλώντας τις κυβερνήσεις τους να είναι καλές απέναντι στη Βρετανία».
Με τις διαπραγματεύσεις για την έξοδο από την Ε.Ε. να έχουν πλέον αρχίσει και επίσημα, η Ενωση δεν χάνει χρόνο και προσπαθεί να προσελκύσει τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες του Λονδίνου στο δικό της έδαφος και μάλιστα με τη βοήθεια της πανίσχυρης ΕΚΤ. Η Φρανκφούρτη υποστηρίζει πως η νέα κατάσταση που θα προκύψει μετά το Brexit θα μπορούσε να αποδειχθεί, μακροπρόθεσμα, ευεργετική για τις τράπεζες της Ευρωζώνης και πως η αύξηση του κόστους χρηματοδότησης θα είναι «μικρή» βραχυπρόθεσμα. Τουλάχιστον οκτώ ευρωπαϊκές πόλεις προσπαθούν να προσελκύσουν εταιρείες του χρηματοπιστωτικού κλάδου από το Λονδίνο, με τη γαλλική κυβέρνηση να είναι η πιο επιθετική, υποσχόμενη φοροελαφρύνσεις και ευέλικτο εργασιακό δίκαιο. Υψηλόβαθμος Γερμανός λομπίστας, ο οποίος είχε πρόσφατα συνάντηση με υπουργούς της γερμανικής κυβέρνησης, λέει πως στο Βερολίνο υπάρχει η αίσθηση ότι το Λονδίνο δεν μπορεί να κατανοήσει πως έχει προτεραιότητα το ευρωπαϊκό εγχείρημα. «Οι Βρετανοί πολιτικοί νομίζουν πως βρίσκονται σε τέτοια θέση ώστε η Ε.Ε. θα πει: Εντάξει, προκύπτουν πολλά προβλήματα για την Ε.Ε., οπότε θα συμφωνήσουμε σε μια εμπορική συμφωνία, διότι διαφορετικά θα έρθουμε και εμείς αντιμέτωποι με αναταραχή. Απλώς δεν το πιάνουν», είπε ο Γερμανός λομπίστας.
Οι τραπεζίτες είναι επιφυλακτικοί σε σχέση με την προσπάθεια της Ευρώπης να παίξει τον ρόλο του Λονδίνου. Υψηλόβαθμα στελέχη του χρηματοπιστωτικού τομέα προειδοποιούν πως το Λονδίνο έγινε παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κέντρο στη διάρκεια πολλών δεκαετιών και πως θα είναι αδύνατον για την Ευρώπη να κάνει κάτι ανάλογο, ιδιαίτερα σε μικρό χρονικό διάστημα.
Θα κερδίσει η… Ν. Υόρκη
Το Λονδίνο διαθέτει ισχυρά όπλα, όπως χιλιάδες ταλέντα από ολόκληρο τον κόσμο, το βρετανικό νομικό σύστημα να το υποστηρίζει, ενώ διαχειρίζεται τεράστιο ποσό χρημάτων. Ο επικεφαλής στην Ευρώπη μεγάλης αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας λέει πως η παρακμή του Λονδίνου θα μπορούσε να έρθει μόνο αν καταφέρει η Ευρώπη να κάνει πιο ευέλικτη την αγορά εργασίας της, να αναπτύξει τις κεφαλαιαγορές της και να προσελκύσει εργατικό δυναμικό από ολόκληρο τον κόσμο. Ομως η Ευρώπη ενδέχεται να χάσει αυτή την ευκαιρία, συνεχίζει ο τραπεζίτης, εξαιτίας της διαμάχης που υπάρχει μεταξύ των μεγάλων χωρών και εξαιτίας της απουσίας σαφούς σχεδίου για το πού θα μοιραστούν οι θέσεις εργασίας και τα περιουσιακά στοιχεία. Η Ευρώπη θα «καταλήξει να έχει συνονθύλευμα χρηματοπιστωτικών κέντρων», λέει ο Αμερικανός τραπεζίτης. «Πρόκειται για τεράστια απειλή», προσθέτει. «Αν η Ευρώπη δεν είναι τόσο ελκυστική, τότε θα αποσύρουμε ορισμένες δραστηριότητές μας» και ο νικητής θα μπορούσε να είναι η Νέα Υόρκη, καταλήγει.
Συναλλαγές τρισ. στο Λονδίνο
Μερικοί εντυπωσιακοί αριθμοί δείχνουν τη σημασία του Λονδίνου στον παγκόσμιο χάρτη των κεφαλαιαγορών και των επενδύσεων.
• Εκεί εδρεύουν οι περισσότερες μεγάλες τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες.
• Το 37% από τα περιουσιακά χρηματοπιστωτικά στοιχεία στην Ευρωπαϊκή Ενωση, σε αξία περίπου 6 τρισ. ευρώ, τελεί υπό διαχείριση στο Λονδίνο.
• Εκεί λειτουργεί η μεγαλύτερη και σημαντικότερη αγορά συναλλάγματος στον κόσμο και η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά παραγώγων, όπου και διεξάγεται το 40% των συνολικών πράξεων διεθνώς.
• Οι ετήσιες συναλλαγές σε ευρώ, δολάριο και γιεν στη βρετανική πρωτεύουσα αποτιμώνται σε 869 τρισ. ευρώ, υπερβαίνοντας κατά πολύ το σύνολο των αντίστοιχων συναλλαγών σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης.
• Το Λονδίνο διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο και στο πεδίο των κρατικών ομολόγων. Σύμφωνα με τραπεζικά στελέχη, οι χρηματοπιστωτικοί όμιλοι με έδρα τη βρετανική πρωτεύουσα αναλαμβάνουν την έκδοση και διάθεση σχεδόν του 70% των κρατικών ομολόγων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
• Εάν, λόγω εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε., μεταφερθεί αλλού και η εκκαθάριση, τότε το κόστος διεξαγωγής των συναλλαγών αυτών θα αυξηθεί κατά σχεδόν 80 δισ. δολ. Την εκτίμηση κάνει η διεθνής ένωση επενδυτικών οίκων διαχείρισης παραγώγων, Furutes Industry Association. O γερμανικός οίκος εκκαθάρισης, Eurex, που περιμένει να ωφεληθεί από το Brexit, θεωρεί πως το ποσόν θα είναι πολύ μικρότερο.
Παρενέργειες στις αγορές ομολόγων και παραγώγων
Eάν στη διαδικασία εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε. δεν γίνουν οι αναγκαίες προβλέψεις για τους χρηματοπιστωτικούς, επενδυτικούς και ασφαλιστικούς ομίλους, που εδρεύουν στο Λονδίνο, τότε αυτοί θα χάσουν τη δυνατότητά τους να πωλούν τις υπηρεσίες τους σε ευρωπαϊκές εταιρείες. Αρκεί να σκεφθεί κανείς το εξής απλό πράγμα, ότι η Βρετανία αντιστοιχεί σε αξία στο 5,4% των παγκόσμιων χρηματιστηρίων και φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό τραπεζών και ασφαλιστικών στον κόσμο. Ως συνέπεια το πλήγμα από μία «μη συντεταγμένη» αποχώρηση θα το υποστεί και το Λονδίνο και η Ε.Ε. Το δε κόστος μεταφοράς των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μπορεί να είναι μεγάλο και πιθανώς στο τέλος να βαρύνει τους πελάτες. Ο Μαρκ Κάρνεϊ, διοικητής της Τραπέζης της Αγγλίας, λέει χαρακτηριστικά πως «η Ε.Ε. χρειάζεται τα χρήματα του Λονδίνου», προσθέτοντας ότι «στις μισές εκδόσεις ομολόγων και μετοχών, που διεκπεραιώνονται στην Ε.Ε., εμπλέκονται και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Βρετανίας».
Πανάκριβη «μετακόμιση»
Η εταιρεία συμβούλων Boston Consulting Group εκτιμά ότι, εάν μεγάλες τράπεζες μετακινήσουν στην ηπειρωτική Ευρώπη ορισμένες δραστηριότητές τους, ώστε να μην χάσουν την πρόσβαση στην ενιαία αγορά, τα κόστη τους θα αυξηθούν από 8% έως 22%. Σε άλλη μελέτη της JPMorgan, εάν οκτώ μεγάλες ευρωπαϊκές και αμερικανικές τράπεζες μεταφέρουν εκτός Λονδίνου τις δραστηριότητες των κεφαλαιαγορών, θα επωμιστούν συνολικές δαπάνες 7,5 δισ. δολαρίων μέσα στην επόμενη πενταετία λόγω Brexit. Το ποσό θα ισοδυναμεί με το σχεδόν 2% των παγκόσμιων ετησίων δαπανών τους. «Οταν κατακερματίζεται η δεξαμενή ρευστότητας ή η κεφαλαιακή σου βάση, όλα γίνονται λιγότερο αποδοτικά και τα κόστη ανέρχονται», παρατηρεί ο Ρίτσαρντ Νόντι, επικεφαλής του ευρωπαϊκού βραχίονα της Goldman Sachs.
Ο Βάλντις Ντομπρόβσκις, αντιπρόεδρος της Κομισιόν για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τόνισε ότι, ακόμα και χωρίς τη Βρετανία, η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιστοιχεί στο 15% των παγκόσμιων χρηματιστηρίων. Εντούτοις, «ο κατακερματισμός δυσχεραίνει τον χρηματοπιστωτικό κλάδο να αποδώσει στο μάξιμουμ των δυνατοτήτων του», παρατηρεί. Στο Λονδίνο φιλοξενούνται οι περισσότερες τράπεζες και οι μεγαλύτερες ασφαλιστικές του κόσμου. Και αυτές διαχειρίζονται το 37% των χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων της Ευρώπης, δηλαδή κεφάλαια σχεδόν 6 τρισ. ευρώ. Το ποσόν αυτό είναι σχεδόν διπλάσιο από το Παρίσι, που έρχεται δεύτερο κατά σειρά. Επιπλέον, η βρετανική πρωτεύουσα διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην επενδυτική τραπεζική της Ευρώπης, η οποία αποτιμάται σε 5,2 τρισ. ευρώ. Στο Λονδίνο ασφαλίζονται οι γαλλικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες και τα πλοία των Ελλήνων εφοπλιστών. Εκεί δανείζονται οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες και οι Ολλανδοί συνταξιούχοι επενδύουν τις αποταμιεύσεις τους.
Κορυφαία χρηματαγορά
Η Βρετανία διατηρεί τη μεγαλύτερη χρηματαγορά του κόσμου και τη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά παραγώγων, ενώ εκτελεί στις αγορές αυτές το 40% των συνολικών πράξεων παγκοσμίως. Το Παρίσι αναλαμβάνει μόλις το 5% αντιστοίχως, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών. Κάθε χρόνο στο Λονδίνο διεκπεραιώνονται συναλλαγές σε ευρώ, γιεν και δολάρια αξίας 869 τρισ. δολαρίων, δηλαδή πολύ περισσότερες από ό,τι σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, σύμφωνα με τα στοιχεία του City of London Corporation. Κατά τον Τζον Μακφάρλαν, πρόεδρο της βρετανικής τράπεζας, Barclays, «μία κακή εμπορική συμφωνία μεταξύ Βρετανίας και Ε.Ε. πιθανώς να πλήξει τη διεθνή οικονομία, ενώ δεν αποκλείεται ορισμένες τράπεζες να αποφασίσουν να εγκαταλείψουν πλήρως δραστηριότητες οι οποίες θα αποδειχθούν δαπανηρότατες».
Αλλα τραπεζικά στελέχη εκτιμούν πως υπάρχουν τρία πεδία, τα οποία θα πληγούν περισσότερο, όταν η Βρετανία αποχωρήσει από την Ε.Ε. Το πρώτο σχετίζεται με την ικανότητα της Ευρώπης να πωλεί κρατικά ομόλογα. Σήμερα, εάν η Πορτογαλία ή η Ελλάδα χρειάζεται να κάνει δημοπρασία ομολόγων για να χρηματοδοτήσει τη λειτουργία των νοσοκομείων της, θα προσφύγει στις ομολογιακές αγορές και τη διαδικασία πρωτίστως θα αναλάβουν οι τράπεζες στο Λονδίνο.
Το δεύτερο πεδίο αφορά την πώληση παραγώγων για εταιρείες, που θέλουν να αγοράσουν προστασία, λόγου χάριν, έναντι των διακυμάνσεων του δολαρίου ή των αυξομειώσεων στην τιμή του «μαύρου χρυσού». Στελέχη τραπεζών εκτιμούν πως οι άλλες ανταγωνιστικές πόλεις θα παρέχουν μικρότερη γκάμα προϊόντων και σε υψηλότερη τιμή, εφόσον θα μειωθεί και ο αριθμός των δραστηριοποιούμενων τραπεζών.
Το τρίτο πεδίο, τέλος, είναι η εκκαθάριση των συναλλαγών παραγώγων σε ευρώ, μία δραστηριότητα όπου κυριαρχεί το Λονδίνο. Οι Βρυξέλλες επιδιώκουν μεταφορά της εκκαθάρισης σε χώρες της Ευρωζώνης, ενώ τα τραπεζικά στελέχη προειδοποιούν ότι κάτι τέτοιο θα εκτινάξει το κόστος.