Περίπου το 1/5 του χρέους των χωρών τους έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους οι έξι κεντρικές τράπεζες που υιοθέτησαν πρόγραμμα αγοράς ομολόγων για να περιφρουρήσουν τις οικονομίες τους από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Πρόκειται για το παρεπόμενο της λεγόμενης «ποσοτικής χαλάρωσης» (QE), που πέτυχε να συμπιέσει το κόστος δανεισμού για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Η σημερινή σύνθεση των χαρτοφυλακίων των κεντρικών τραπεζών, όμως, σκιαγραφεί το μέγεθος των δυσκολιών που θα αντιμετωπίσουν όταν επιχειρήσουν να επαναφέρουν την κανονικότητα στη νομισματική τους πολιτική.
Federal Reserve, ΕΚΤ, Τράπεζα της Ιαπωνίας, Τράπεζα της Αγγλίας, Τράπεζα Ελβετίας και Τράπεζα Σουηδίας έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους τίτλους άνω των 15 τρισ. δολαρίων. Από αυτούς πάνω από 9 τρισ. δολάρια είναι κρατικό χρέος και αντιπροσωπεύει το 1/5 από τα 46 τρισ. δολάρια του αθροιστικού χρέους των έξι.
Σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times, επικαλούμενο στοιχεία του ΔΝΤ και των ίδιων των κεντρικών τραπεζών, επισημαίνει ότι πρόκειται για αξία υπερτετραπλάσια της αντίστοιχης προ της παγκόσμιας κρίσης. Η βρετανική εφημερίδα τονίζει, επίσης, ότι για πρώτη φορά στην ιστορία έξι κεντρικές τράπεζες έχουν επιδοθεί σε τόσο συντονισμένες αγορές τίτλων σε μία δεκαετία. Η ΕΚΤ έχει τίτλους 4,9 τρισ. δολαρίων, εκ των οποίων τα 2 τρισ. δολάρια ομόλογα χωρών της Ευρωζώνης. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχει τίτλους αξίας 4,53 τρισ. δολαρίων, το 85% των οποίων είναι ομόλογα του ιαπωνικού δημοσίου.
Σε ό,τι αφορά την αμερικανική Fed, στο χαρτοφυλάκιό της υπάρχουν τίτλοι αξίας 4,47 τρισ. δολαρίων, πάνω από το 50% των οποίων είναι ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου. Αυτές οι μαζικές αγορές ομολόγων άλλαξαν το τοπίο στις διεθνείς αγορές, εξωθώντας τους επενδυτές σε ένα κυνήγι υψηλότερων αποδόσεων.
Επέφεραν, επίσης, μιαν ασυνήθιστα μεγάλη περίοδο σταθερότητας στις αγορές, με τα λεγόμενα ομόλογα «σκουπίδια» να εμφανίζουν τις καλύτερες επιδόσεις μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, το ξένο κεφάλαιο να εισρέει άφθονο στις αναδυόμενες αγορές και τους δείκτες τιμών των μετοχών να σημειώνουν ακολουθία ιστορικών ρεκόρ.
Σήμερα, όμως, ένα πρόγραμμα που σχεδιάστηκε ως μέτρο έκτακτης ανάγκης κατέληξε να αποτελεί καίρια πρόκληση και μάλλον θα απασχολήσει τις κεντρικές τράπεζες στην επικείμενη ετήσια συνάντησή τους στο Jackson Hole των ΗΠΑ. Σε ό,τι αφορά τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, δεν αναμένεται να προβεί σε ανακοινώσεις για την πολιτική της Τράπεζας.
Πηγές προσκείμενες στον πρόεδρο της ΕΚΤ δήλωσαν στο Reuters ότι ο κ. Ντράγκι θα περιορισθεί στο θέμα του φετινού συνεδρίου, καθώς προτίθεται να αναβάλει μέχρι το φθινόπωρο κάθε συζήτηση για τις αποφάσεις της ΕΚΤ.
Οικονομικοί αναλυτές του Ινστιτούτου Brookings της Ουάσιγκτον, που μίλησαν στους FT, τόνισαν ότι οι «εγκέφαλοι» των κεντρικών τραπεζών επιδεικνύουν μεγάλη σύνεση και ιδιαίτερη προσοχή σε ό,τι αφορά τη διαδικασία ανάκλησης των μέτρων τόνωσης της οικονομίας.
Αιτία είναι η πικρά πείρα που έχουν από το 2013 και την ανακοίνωση του τότε επικεφαλής της Fed Μπεν Μπερνάνκι για την επικείμενη ανάκληση του δικού της QE, που προκάλεσε αναταραχή στις αγορές, με μαζική έξοδο των κεφαλαίων από τις αναδυόμενες και επιστροφή στις ΗΠΑ.
Σόιμπλε: Νόμιμη η ποσοτική χαλάρωση
Αν και συνήθως πολέμιος της πολιτικής της ΕΚΤ, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε διαφωνεί με το Ανώτατο Δικαστήριο της Καρλσρούης, που αποφάνθηκε ότι το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης παραβιάζει τους κανόνες της Ευρωζώνης. «Δεν συμμερίζομαι την άποψή του», τόνισε ο κ. Σόιμπλε, μιλώντας στη γερμανική οικονομική εφημερίδα Handelsblatt, και εξέφρασε την άποψη ότι «τηρείται η αποστολή της ΕΚΤ». Προσέθεσε, μάλιστα, ότι η Τράπεζα αναγκάζεται να εξαντλήσει το οπλοστάσιό της, «για να επιτύχει το πολύ δύσκολο καθήκον να χαράξει ενιαία νομισματική πολιτική για τόσες χώρες».
Είχε προηγηθεί την Τρίτη παρέμβαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Καρλσρούης, που εξέφρασε την εκτίμηση πως το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης ενδέχεται να αποτελεί παραβίαση των κανόνων της Ευρωζώνης. Το Ανώτατο Δικαστήριο επικαλέστηκε κανονισμό που απαγορεύει τη χρηματοδότηση των προϋπολογισμών των χωρών-μελών από κεφάλαια της κεντρικής τράπεζας και κάλεσε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να αποφανθεί σχετικά. Ο Γερμανός υπουργός δεν συνηθίζει να υπερασπίζεται την πολιτική της ΕΚΤ. Αντιθέτως, έχει επανειλημμένως καταφερθεί εναντίον της άκρως επεκτατικής νομισματικής πολιτικής της. Εχει κατηγορήσει την Τράπεζα ότι με την πολιτική των αρνητικών επιτοκίων πλήττει την κερδοφορία των γερμανικών τραπεζών και τις αποταμιεύσεις των Γερμανών. Ακόμη και την περασμένη Δευτέρα εξέφρασε την επιθυμία να λήξει το συντομότερο η πολιτική των αρνητικών επιτοκίων. Στο πλαίσιο της ίδιας συζήτησης για την ανεξαρτησία της ΕΚΤ στη χάραξη νομισματικής πολιτικής, ο κ. Σόιμπλε εξέφρασε την εκτίμηση ότι δεν βοηθάει στην παρούσα συζήτηση να αναφέρεται ο επικεφαλής της Bundesbank, Γενς Βάιντμαν, ως ενδεχόμενος διάδοχος του προέδρου Μάριο Ντράγκι.