Ρίγη ανησυχίας προκάλεσε η δήλωση, πριν από λίγες ημέρες, του Πίτερ Τούμποργκ, διευθύνοντος συμβούλου της Arla Foods, ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να ξεμείνει τα Χριστούγεννα από βούτυρο και κρέμα γάλακτος. Η ανησυχία, βεβαίως, υπερβαίνει αυτήν της νοικοκυράς που θέλει να φτιάξει κουραμπιέδες ή βασιλόπιτα τα Χριστούγεννα. Η άνοδος της τιμής του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων αυξάνει επικίνδυνα το κόστος παραγωγής για πολύ μεγάλο μέρος της βιομηχανίας τροφίμων, κόστος που εν μέρει μετακυλίεται στις τιμές καταναλωτή.
Η Ελλάδα, λόγω μείωσης της κατανάλωσης, φαίνεται ότι σε μεγάλο βαθμό αποτελεί εξαίρεση, και ο κίνδυνος για αύξηση των τιμών του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων δεν είναι ορατός. Οχι, δεν είναι χαμηλότερες οι εγχώριες τιμές παραγωγού στην Ελλάδα, είναι στα ίδια σχεδόν επίπεδα με πέρυσι, στα 0,38 ευρώ/κιλό. Ούτε θα κάνουμε λιγότερες εισαγωγές γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων, είτε ως πρώτη ύλη είτε ως τελικά προϊόντα, από την Ευρώπη. Η Ελλάδα εξακολουθεί να καλύπτει το 50% των αναγκών της από εισαγωγές. Σημειωτέον, το 2016 δαπάνησε 747,86 εκατ. ευρώ για την εισαγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων και αυγών. Η απάντηση βρίσκεται στην εξαιρετικά μειωμένη ζήτηση για γαλακτοκομικά, τάση που παρατηρήθηκε στην ελληνική αγορά ήδη από το 2009. «Στην ελληνική πραγματικότητα δεν μπορεί να γίνει αύξηση τιμών στο γάλα. Σχεδόν αποκλειστικά πουλάμε τα προϊόντα σε προσφορά. Μόλις κόβουμε τις προσφορές, δεν πουλάμε τίποτα», επισήμανε στην «Κ» επικεφαλής κορυφαίας γαλακτοβιομηχανίας, με γνώση της ελληνικής και της παγκόσμιας αγοράς. Ακόμη και φέτος, που τα στοιχεία δείχνουν μικρότερη υποχώρηση των πωλήσεων στα σούπερ μάρκετ, το πρώτο εξάμηνο του 2017 καταγράφεται μείωση της αξίας πωλήσεων γαλακτοκομικών κατά 3,5% σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2017 και μείωση του όγκου πωλήσεων κατά 2,6% (στοιχεία IRI).
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για τον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή, στην Ελλάδα καταγράφηκε τον Ιούλιο η δεύτερη μεγαλύτερη μείωση μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. στην τιμή του πλήρους γάλακτος, 7,2% σε ετήσια βάση. Την ίδια ώρα, σε μερικές από τις κυριότερες χώρες αγελαδινού γάλακτος η τιμή του γάλακτος κατέγραψε υπέρογκες αυξήσεις: 34,9% στην Ολλανδία, 26,4% στη Γερμανία, 16,2% στη Δανία. Στο βούτυρο, πάντως, οι τιμές έχουν αυξηθεί και στην Ελλάδα, κατά 4,9%, ενώ στη Γερμανία αυξήθηκαν κατά 63,9%.
Ακόμη και αν ο Ελληνας καταναλωτής δεν νιώθει στην παρούσα συγκυρία στην τσέπη του τις επιπτώσεις του ράλι τιμών στο αγελαδινό γάλα, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κόστος για την ελληνική οικονομία. Οι εισαγωγές κοστίζουν πιο ακριβά και μεγάλο μέρος αυτού του επιπλέον κόστος το απορροφά αναγκαστικά η βιομηχανία, καθώς δεν μπορεί να πουλήσει σε υψηλότερες τιμές τα προϊόντα της. Δεν είναι τυχαίο ότι η ενασχόληση με το γάλα έχει καταστεί σε μεγάλο βαθμό ζημιογόνα για τις ελληνικές επιχειρήσεις, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη βιωσιμότητά τους και για την απασχόληση.
Συχνότερες και μικρής διάρκειας οι αυξομειώσεις στην τιμή του γάλακτος
«Η αγορά γάλακτος θα χαρακτηρίζεται πλέον από συχνότερες αυξομειώσεις τιμών με μικρότερη διάρκεια. Αυτή είναι η κανονική αγορά». Αυτό επισημαίνει, μιλώντας στην «Κ», ο κ. Κωνσταντίνος Μαγγιώρος, διευθύνων σύμβουλος της Friesland Campina Hellas, θυγατρικής στην Ελλάδα της ολλανδικής Friesland, μιας εκ των κορυφαίων γαλακτοβιομηχανιών παγκοσμίως. Είναι το αποτέλεσμα της απελευθέρωσης της αγοράς γάλακτος στην Ευρωπαϊκή Ενωση, μετά την κατάργηση του συστήματος των ποσοστώσεων παραγωγής γάλακτος από την 1η Απριλίου 2015. Ο ίδιος επισημαίνει ότι πλέον η δυνατότητα σχετικά ασφαλούς πρόβλεψης των τιμών περιορίζεται στους τρεις μήνες, ενώ πρόβλεψη για διακύμανση των τιμών το επόμενο εξάμηνο μπορεί να γίνει μόνο με πολύ μεγάλη επιφύλαξη.
Ετσι, πέρυσι η Ευρώπη, λόγω της υπερπροσφοράς γάλακτος, έζησε την κατάρρευση των τιμών, στα 25,68 ευρώ/100 κιλά (τον Ιούλιο του 2016), ενώ φέτος ζει το ρεκόρ ανόδου τιμών, λόγω μειωμένης παραγωγής. Τον Ιούλιο του 2017, ο σταθμισμένος μέσος όρος τιμών στην Ε.Ε. διαμορφώθηκε σε 33,87 ευρώ/100 κιλά, ενώ την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου οι τιμές σε ορισμένες κρίσιμες για το προϊόν χώρες, όπως η Ολλανδία, η τιμή του νωπού γάλακτος εκτοξεύθηκε στα 38,50 ευρώ/100 κιλά. Τι έχει συμβεί τα δύο τελευταία χρόνια; Μετά την κατάρρευση των τιμών πέρυσι, οι κτηνοτρόφοι μείωσαν φέτος την παραγωγή τους, έτσι ώστε να πετύχουν καλύτερες τιμές. Το εξάμηνο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2017 η παραγωγή νωπού γάλακτος υποχώρησε κατά 0,6% σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2016, ενώ πολύ μεγαλύτερη είναι η μείωση της παραγωγής σκόνης αποβουτυρωμένου γάλακτος (10,4%) και βουτύρου (6%). Η τιμή του βουτύρου έφτασε την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου τα 618 ευρώ/100 κιλά από 341 ευρώ/100 κιλά το αντίστοιχο περυσινό διάστημα, καταγράφοντας αύξηση 81%.
Το ζήτημα, βεβαίως, είναι τι γίνεται από εδώ και στο εξής και αν και οι υπόλοιπες γαλακτοβιομηχανίες συμφωνούν με τις προβλέψεις του επικεφαλής της Arla Foods. Η γενικότερη εκτίμηση είναι ότι πιθανώς θα υπάρξει περαιτέρω οριακή αύξηση μέσα στο επόμενο δίμηνο και δεν αποκλείεται η τιμή του νωπού γάλακτος να αγγίξει τα 40 ευρώ/100 κιλά, ενώ έναρξη της αποκλιμάκωσης, η οποία όμως θα είναι σταδιακή, αναμένεται από τον Δεκέμβριο.
Τη λύση φαίνεται ότι μάλλον θα δώσει ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης. Οι αυξημένες τιμές θεωρείται από τη βιομηχανία ότι θα οδηγήσουν αρκετούς κτηνοτρόφους στο να αυξήσουν την παραγωγή τους, έτσι ώστε να ενισχύσουν τα έσοδά τους και μέσω της αύξησης του όγκου πωλήσεων.