Νέα διπλωματική και πολιτική ένταση ανάμεσα στην Τουρκία και την Ουάσιγκτον έχουν προκαλέσει οι συλλήψεις και οι ανακρίσεις Τούρκων από τις αμερικανικές αρχές, που τους κατηγορούν ότι παραβίασαν τις κυρώσεις κατά του Ιράν. Πρόσωπο-κλειδί στην υπόθεση ο ιρανικής καταγωγής Τούρκος έμπορος χρυσού Ρεζά Ζαράμπ, ο οποίος συνελήφθη πριν από ενάμιση χρόνο στις ΗΠΑ.
Τελευταία, όμως, φαίνεται να μην είναι πλέον κρατούμενος, καθώς δεν πρόκειται να παραστεί στη σχετική δίκη. Οι ανακοινώσεις των δικηγόρων του αλλά και των εισαγγελέων της Νέας Υόρκης δίνουν την εντύπωση ότι ο Ζαράμπ συνεργάζεται πλέον με τις αμερικανικές αρχές.
Ο 34χρονος Ζαράμπ, που είχε συλληφθεί παλαιότερα στην Τουρκία, κατηγορούμενος για διασπάθιση δημοσίου χρήματος, αλλά απαλλάχθηκε από τις κατηγορίες, ζούσε στην Τουρκία παντρεμένος με μια τραγουδίστρια της ποπ μουσικής. Μαζί της έκανε χλιδάτη ζωή, με ιδιωτικό αεροσκάφος, θαλαμηγό και έπαυλη στα παράλια της Κωνσταντινούπολης. Οι αμερικανικές αρχές τον κατηγορούν ότι χρησιμοποιούσε το δίκτυο των επιχειρήσεών του για να μεταφέρει χρήματα από το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ για λογαριασμό των ιρανικών εταιρειών. Παράλληλα, όμως, έχουν υποψίες ότι πολλοί άλλοι αξιωματούχοι της Τουρκίας και στελέχη τουρκικών τραπεζών εμπλέκονται στην υπόθεση και έχουν ενδεχομένως αντλήσει κέρδη δεκάδων εκατ. δολαρίων για να διευκολύνουν το «ξέπλυμα» χρήματος και την παράκαμψη των κυρώσεων κατά του Ιράν.
Σύμφωνα με πηγές που επικαλείται το Bloomberg, έχουν καταγραφεί δύο συνομιλίες του Ζαράμπ με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, και φέρουν τον ιρανικής καταγωγής έμπορο χρυσού να ενημερώνει τον Ερντογάν για το πώς λειτουργεί αυτό το σύστημα.
Εν τω μεταξύ, η υπόθεση περιλαμβάνει μια άνευ προηγουμένου εξέλιξη, καθώς οι ανακριτικές αρχές της Τουρκίας διεξάγουν από την περασμένη εβδομάδα έρευνες για ομολόγους τους στις ΗΠΑ. Οι έρευνες αφορούν συγκεκριμένα τον Τζον Κιμ, εισαγγελέα της Νέας Υόρκης και τον προκάτοχό του Πρετ Μπαράρα. Οι τουρκικές αρχές αναζητούν τον τρόπο με τον οποίο συγκεντρώθηκαν οι σχετικές πληροφορίες για τον Ζαράμπ και έχουν ζητήσει από τις ανακριτικές αρχές των ΗΠΑ να ενημερώσουν σχετικά με το «πώς, πότε και από ποια έγγραφα ή μαγνητοφωνήσεις συνομιλιών έχουν συγκεντρωθεί πληροφορίες». Κατηγορούν, μάλιστα, τις αμερικανικές αρχές ότι οι κινήσεις τους «παραβιάζουν ανοικτά» το διεθνές δίκαιο αλλά και το δίκαιο της Τουρκίας. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει επανειλημμένως ασκήσει πιέσεις σε Αμερικανούς αξιωματούχους, ζητώντας τους να αποσύρουν τις κατηγορίες. Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ της Washington Post, τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους προσπάθησε να πείσει τον αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν να απολύσει τον εισαγγελέα Μπαράρα.
Τελικά, ο Τραμπ ήταν εκείνος που απέλυσε τον Μπαράρα τον Μάρτιο, αλλά η υπόθεση οδεύει προς το ακροατήριο, χωρίς όμως να είναι παρών ο Ζαράμπ.
Οι υπόγειες διαδρομές ενός καλοστημένου τραπεζικού δικτύου
Την πολιτική διάσταση της υπόθεσης Ρεζά Ζαράμπ υπογραμμίζει, εκτός από τις παρεμβάσεις Ερντογάν, και η επιλογή των δικηγόρων του Ζαράμπ, που είναι ο πρώην δήμαρχος της Νέας Υόρκης Ρούντι Τζουλιάνι και ο πρώην γενικός εισαγγελέας Μάικλ Μουκάζεϊ. Η υπόθεση, όμως, δεν εξαντλείται στο πολιτικό της σκέλος, αλλά έχει σαφέστατα και οικονομική διάσταση, που αποτυπώνεται στην κακή εικόνα της τουρκικής οικονομίας.
Ο συγκατηγορούμενος του Ζαράμπ από τις αμερικανικές ανακριτικές αρχές είναι ο Μεχμέτ Ατίλα, πρώην στέλεχος της τουρκικής τράπεζας Turkiye Halk Bankasi, που φέρεται να έχει συνεργαστεί μαζί του παραβιάζοντας τις κυρώσεις κατά του Ιράν. Ο Ζαράμπ κατηγορείται ότι μέσω της Halk Bankasi πραγματοποιούσε συναλλαγές με το Ιράν και τις παρουσίαζε ως εξαγωγές τροφίμων που δεν καλύπτονταν από τις κυρώσεις εναντίον της Τεχεράνης.
Η εμπλοκή, όμως, ενός πρώην τραπεζίτη στην υπόθεση έχει πλήξει την οικονομία της Τουρκίας, ενώ έχει προκαλέσει ομοβροντία προειδοποιήσεων για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις στο χρηματοπιστωτικό της σύστημα. Μετά την ελεύθερη πτώση της τουρκικής λίρας που έχει υποτιμηθεί κατά τουλάχιστον 3,8% έναντι του δολαρίου και την εκτίναξη που σημείωσε μέσα στην εβδομάδα το κόστος δανεισμού της Τουρκίας, ο οίκος αξιολόγησης Fitch προειδοποίησε τη γειτονική μας χώρα ότι οι συνεχιζόμενες έρευνες και ανακρίσεις στις ΗΠΑ ενδέχεται να οδηγήσουν σε υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των τουρκικών τραπεζών.
Η προειδοποίηση συμπίπτει με μια συγκυρία εξαιρετικά πιεστική για την Αγκυρα, καθώς η Ε.Ε. ενδέχεται να συμπεριλάβει την Τουρκία στη μαύρη λίστα των φορολογικών παραδείσων και των χωρών που δεν συνεργάζονται για την πάταξη της φοροδιαφυγής. Η σχετική ομάδα εργασίας της Ε.Ε., που διερευνά ζητήματα διαφάνειας και φοροδιαφυγής, σκοπεύει να το προτείνει στο συμβούλιο υπουργών Οικονομικών που θα συγκληθεί στις 5 Δεκεμβρίου.
Αναλυτές και διεθνείς οργανισμοί προειδοποιούν την Αγκυρα ότι ακόμη κι αν δεν προχωρήσει η Ε.Ε. στη λήψη εναντίον της οικονομικών μέτρων, όπως η διακοπή χρηματοδότησης, και μόνον το γεγονός ότι θα καταχωριστεί στη μαύρη λίστα θα λειτουργήσει αποτρεπτικά προς τους ξένους επενδυτές. Σημειωτέον ότι η Τουρκία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ξένο κεφάλαιο για την κάλυψη των ελλειμμάτων της.
Την ίδια στιγμή, ο Σαΐντ Χαϊντάρ, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Haidar Capital Management, δήλωσε επιφυλακτικός ως προς το αν μπορεί να ανακάμψει το τουρκικό νόμισμα και να μειωθεί το κόστος δανεισμού της γείτονος, καθώς «είναι μια άσχημη κατάσταση που επιδεινώνεται από ζητήματα πολιτικής φύσης».