Η πρόταση που κατέθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το νέο επταετές δημοσιονομικό πλαίσιο της Ε.Ε. (ΠΔΠ) δύσκολα αποκρύπτει τις σημαντικές προκλήσεις που καλείται να συμβιβάσει: ανάγκη κάλυψης του χρηματοδοτικού κενού λόγω Brexit, ανάγκη διασφάλισης ικανών πόρων για υλοποίηση των προτεραιοτήτων που συμφωνήθηκαν για το μέλλον της Ευρώπης, ανάγκη αύξησης της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας, ανάγκη γεφύρωσης διαφορών βιοτικού επιπέδου σε περιοχές της Ε.Ε., πιέσεις από πολλά κράτη-μέλη για αύξηση των εισροών προς αυτά από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων μεταναστευτικών ρευμάτων κ.ά. Και από την άλλη πλευρά, απροθυμία των κρατών που είναι καθαροί συνεισφορείς στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. να δεχθούν, παρά τις όποιες δηλώσεις τους, πλήρη κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού που αφήνει η αποχώρηση της Βρετανίας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει, το νέο ΠΔΠ για την περίοδο 2021-2027 να φθάσει το 1,11 του συνολικού ΑΕΕ (Ακαθάριστο Εγχώριο Εισόδημα) των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. και συγκεκριμένα το 1,135 τρισ. ευρώ. Το ποσοστό αυτό, συγκρινόμενο με το αντίστοιχο ποσοστό του ΠΔΠ των ετών 2014-2020 (1% περίπου του συνολικού ΑΕΕ της Ευρώπης όμως των «28»), αφήνει την εσφαλμένη εντύπωση ότι συνιστά αύξηση. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι ότι αυτό αντίθετα αντανακλά συρρίκνωση σε πραγματικούς όρους, δεδομένου ότι δεν επαρκεί για να καλύψει όχι μόνο το πραγματικό κενό που αφήνει η αποχώρηση της Βρετανίας (16% του κοινοτικού προϋπολογισμού, 14 δισ. ετήσια μείωση εισφορών), αλλά ούτε τις δομικές αλλαγές που εισάγονται στο ΠΔΠ, π.χ. με την ενσωμάτωση σε αυτό του Ευρ. Ταμείου Ανάπτυξης (ΕΤΑ).
Η πραγματική, δηλαδή, εικόνα της πρότασης της Επιτροπής δεν είναι αυτή που φαίνεται με μια πρώτη ματιά. Συγκεκριμένα: η τροποποίηση της δομής του ΠΔΠ με την αναδιάταξη κεφαλαίων, η έμφαση σε νέες προτεραιότητες ιδίως στα κεφάλαια της ΚΑΠ και της πολιτικής της Συνοχής, η ένταξη στο ΠΔΠ νέων μεγεθών όπως του προϋπολογισμού του ΕΤΑ κ.ά. και κατ’ επέκταση σύγκριση εθνικών «κερδών» ή «απωλειών» σε σχέση με τα προηγούμενα ΠΔΠ, συνθέτουν διαφορετική εικόνα. Για να διατηρηθεί, δηλαδή, το ίδιο επίπεδο ΠΔΠ στη μετα-Brexit Ευρώπη, η πρόταση της Επιτροπής θα έπρεπε, σύμφωνα με εκτιμήσεις, να κυμαίνεται γύρω στο 1,22% του συνολικού ΑΕΠ των «27». Κάτι τέτοιο όμως δεν φαίνεται ρεαλιστικό, αν λάβει κανείς υπόψη την απροθυμία των κρατών που είναι καθαροί συνεισφορείς να δεχθούν να καλύψουν όλο το χρηματοδοτικό κενό που αφήνει η αποχώρηση από την Ε.Ε. της Μεγάλης Βρετανίας.
Κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το νέο ΠΔΠ χαρακτηρίζεται από «μοντέρνα» αντίληψη, «στοχευμένα» προγράμματα και «ρεαλιστικούς» στόχους. Προβάλλει αυξήσεις σε τομείς, όπως η έρευνα, η επέκταση ψηφιακών δικτύων, η εκπαίδευση εργαζομένων, η ασφάλεια και το άσυλο/μετανάστευση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει όμως εξαρχής μειώσεις κατά 5% στα μεγαλύτερα κεφάλαια: της ΚΑΠ και της πολιτικής της Συνοχής. Επιπλέον, η Επιτροπή προωθεί τη διασύνδεση άμεσων γεωργικών επιδοτήσεων με στοχευμένες πολιτικές, όπως την προώθηση βιώσιμης γεωργικής παραγωγής, την εισαγωγή καινοτόμων μεθόδων παραγωγής και την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων. Επιπλέον, η Επιτροπή εμφανίζεται να εξετάζει και το ενδεχόμενο μερικής ικανοποίησης αιτημάτων αύξησης άμεσων γεωργικών επιδοτήσεων προς τα νεότερα μέλη της Ε.Ε. από την Ανατολική Ευρώπη. Εφόσον τελικά τούτο συμφωνηθεί, αναμένεται να επιδράσει ακόμη περισσότερο στις αγροτικές άμεσες ενισχύσεις προς ωρισμένα παλαιότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας.
Από την άλλη πλευρά, η συζήτηση για αύξηση των κοινοτικών εσόδων από ίδιους πόρους είναι αμφίβολο κατά πόσον θα αποφέρει ουσιαστικά έσοδα στον κοινοτικό προϋπολογισμό, παρά τις επαγγελίες της Επιτροπής. Ειδικά για τη χώρα μας, εκτιμάται ότι οι επιδιωκόμενες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μεταρρυθμίσεις στους τομείς της ΚΑΠ και της Συνοχής, εφόσον αυτές τελικά εγκριθούν, θα επιδράσουν αρνητικά στο σύνολο των εισροών στην Ελλάδα από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, χωρίς να μπορούν να αντισταθμιστούν από τα όποια οφέλη ενδεχομένως να αποκομίσει η Ελλάδα από την αύξηση προγραμμάτων στους τομείς ασφάλειας, ασύλου κ.λπ.
Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις για την έγκριση του ΠΔΠ μέχρι τις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019. Αν στόχος της ελληνικής κυβέρνησης είναι να διατηρήσει το ίδιο μέχρι τώρα επίπεδο εισροών, τότε είναι κρίσιμο να εστιάσει τόσο κατά τη συζήτηση του ΠΔΠ, όσο και κατά την εξέταση των τομεακών προτάσεων που θα ακολουθήσουν (π.χ. για την αναμόρφωση της ΚΑΠ και της πολιτικής της Συνοχής), τις διαπραγματευτικές της θέσεις σε ρεαλιστικά οφέλη από τις προωθούμενες δομικές αλλαγές και νέες στοχεύσεις των πολιτικών μιας Ευρώπης που αναγκαστικά αλλάζει σταδιακά. Προς το παρόν όμως αυτό φαίνεται δύσκολο.
Το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων, που αρχίζουν ήδη από την επόμενη κιόλας εβδομάδα, θα δείξει τον βαθμό που μπόρεσε μέχρι τώρα ή θα μπορέσει στο μέλλον η ελληνική κυβέρνηση να επωφεληθεί από την όλη διαδικασία που ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τις συζητήσεις για το μέλλον της Ευρώπης και την πρότασή της για το νέο ΠΔΠ. Γιατί, σύμφωνα με την κοινοτική ορολογία, άλλο είναι το να «ακούει προσεκτικά» η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατά τη διαμόρφωση των προτάσεών της, τις απόψεις των κρατών-μελών και άλλο το να τις υιοθετεί…
* Ο κ. Δημήτριος Ράλλης είναι πρέσβης ε.τ., πρώην αν. μόνιμος αντιπρόσωπος στην Ε.Ε., πρώην γενικός διευθυντής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο υπουργείο Εξωτερικών.