Το ποδόσφαιρο είναι απλό άθλημα, όπου 22 παίκτες κυνηγούν μια μπάλα για 90 λεπτά και στο τέλος κερδίζουν οι Γερμανοί», είχε πει κάποτε ο Γκάρι Λίνεκερ. Και όντως ήταν μία φράση που είχε καθορίσει επί δεκαετίες τα πεπραγμένα στο ποδόσφαιρο μέχρι τη στιγμή που η Γερμανία δέχθηκε δύο γκολ στις καθυστερήσεις από τη Νότια Κορέα, με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό της για πρώτη φορά από το 1938, στον 1ο γύρο του Μουντιάλ. Για τους γνώστες της γερμανικής πραγματικότητας, το γεγονός του αποκλεισμού είναι βαρύνουσας σημασίας για τη γερμανική κοινωνία.
Ηταν όμως μία ακόμα αρνητική είδηση για τη Γερμανία, που έρχεται να προστεθεί σε μία σειρά άλλων αρνητικών ειδήσεων. Και την ίδια στιγμή, η γερμανική οικονομία συνεχίζει την αναπτυξιακή πορεία της, με ανάπτυξη άνω του 2% (σε ετήσια βάση), υπάρχει σημαντική άνοδος της αγοράς των ακινήτων, η οικονομία τρέχει με πλεονάσματα τόσο σε δημοσιονομικό, όσο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και η ανεργία βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά και κάτω από το επίπεδο που αντιστοιχεί σε πλήρη απασχόληση.
Παρ’ όλα αυτά, συσσωρεύονται αρνητικές ειδήσεις για τη Γερμανία, όπως οι παρακάτω:
Την καθυστέρηση σχηματισμού ομοσπονδιακής κυβέρνησης μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών, διαδέχθηκαν τα προβλήματα μεταξύ των Χριστιανοδημοκρατών και Χριστιανοκοινωνιστών με αφορμή την πολιτική στο προσφυγικό.
Το σκάνδαλο εκπομπής ρύπων της αυτοκινητοβιομηχανίας Volkswagen που οδήγησε σε υψηλά πρόστιμα στις ΗΠΑ εντείνεται και πρόσφατα είχαμε τη σύλληψη από τις δικαστικές αρχές του Μονάχου, του διευθύνοντος συμβούλου της θυγατρικής Audi, Rupert Stadler. Το θέμα εκπομπής ρύπων φαίνεται ότι επεκτείνεται και στην Daimler Benz, η οποία απειλείται με πρόστιμο 3,75 δισ. ευρώ από τις γερμανικές αρχές. Δεν θα πρέπει να αγνοούμε ότι οι εξαγωγές της αυτοκινητοβιομηχανίας αντιπροσωπεύουν σημαντικό τμήμα των γερμανικών εξαγωγών και ότι η Γερμανία είναι η Νο 1 χώρα σε αξία εξαγωγών του πλανήτη. Επιπροσθέτως, οι προοπτικές δείχνουν αρνητικές εάν υλοποιηθεί η εξαγγελία Τραμπ και επιβληθούν δασμοί στα γερμανικά αυτοκίνητα.
Η επιβολή από τις ΗΠΑ δασμών στο αλουμίνιο της Ρωσίας και κυρίως οι κυρώσεις στη ρωσική εταιρεία αλουμινίου Russal, η οποία είναι η μεγαλύτερη παραγωγός εκτός Κίνας, δημιουργεί σημαντικά προβλήματα προμηθειών στη γερμανική βιομηχανία αυτοκινήτου και γενικότερα στη γερμανική βιομηχανία που είναι μεγάλος εισαγωγέας ρωσικού αλουμινίου.
Η ναυαρχίδα του γερμανικού τραπεζικού συστήματος Deutsche Bank, αφού διήλθε σημαντική κρίση ηγεσίας ως αποτέλεσμα σειράς ζημιογόνων αποτελεσμάτων, βλέπει την τιμή της μετοχής της να μειώνεται κατά 43% από τις αρχές του έτους. Η τράπεζα «μαζεύεται» από τις διεθνείς εργασίες και προχωρά σε σημαντικό πρόγραμμα αναδιάρθρωσης σε όλα τα επίπεδα, το οποίο βρίσκει σημαντικές αντιστάσεις στο εσωτερικό. Το ότι η πτώση της ψυχολογίας των υπαλλήλων της Deutsche Bank είναι πρωτοσέλιδο, είναι στοιχείο μείζονος σημασίας για τους Γερμανούς πολίτες.
Στην ίδια κατεύθυνση, μια σειρά από πρόδρομους δείκτες όπως: α) ο δείκτης οικονομικού κλίματος Ifo που μειώνεται συνεχώς από το 105,2 του Νοεμβρίου του ’17, στο 101,8 του Ιουνίου του ’18 (το χαμηλότερο από τον Μάιο του ’17) και β) ο δείκτης Υπευθύνων Παραγγελιών ΡΜΙ που μειώθηκε στο 55,9 τον Ιούνιο του ’18, από το 63,3 τον Δεκέμβριο του ’17.
Τα παραπάνω δεν δείχνουν ότι η Γερμανία αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο επιστροφής σε ύφεση ακόμα. Δείχνουν όμως ότι οι προγενέστερες θετικές προοπτικές που έχουν μεταβληθεί προς τα κάτω βασίζονται στις παρακάτω πέντε μεγάλες προκλήσεις:
1. Η αύξηση των μισθών είναι χαμηλή, βασίζεται σε συμφωνίες που έγιναν στο παρελθόν έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και να προστατευτούν θέσεις εργασίας και δεν συμβαδίζει με το νέο οικονομικό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί. Η περαιτέρω αύξηση των μισθών θα προκαλέσει αύξηση της εσωτερικής ζήτησης και την επαναφορά του πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε πιο διατηρήσιμα επίπεδα και θα βοηθήσει την αύξηση του πληθωρισμού σε επιθυμητά επίπεδα, τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ευρωζώνη.
2. Η δημοσιονομική πολιτική επικεντρώνεται αποκλειστικά στη δημιουργία πλεονασμάτων και αφήνει σε δεύτερη μοίρα τις δημόσιες επενδύσεις και κυρίως εκείνες που αφορούν τη βελτίωση υποδομών. Ο βασικός λόγος είναι ότι οι γερμανικές κυβερνήσεις αποταμιεύουν για να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες υγειονομικές και συνταξιοδοτικές ανάγκες που επιφέρει η επιδείνωση του δημογραφικού. Αυτή η πολιτική όμως υποθηκεύει το μέλλον των επόμενων γενεών και δημιουργεί μειονέκτημα στη Γερμανία που υπολείπεται όλων των άλλων οικονομιών του G7 στην κούρσα της τεχνολογικής αναβάθμισης και της σύνδεσης της οικονομίας με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση.
3. H γερμανική οικονομία τρέχει με τεράστιο πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο ξεπερνά το 8% σε σχέση με το ΑΕΠ προκαλώντας αστάθεια στην παγκόσμια οικονομία και έχει καταγγελθεί από τις άλλες χώρες στο επίπεδο του G7 και Ε.Ε. Ενα σημαντικό αίτιο της πρόκλησης του πλεονάσματος είναι το γεγονός ότι η Γερμανία έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αποταμίευσης στον πλανήτη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εταιρείες και πολίτες αποταμιεύουν περισσότερο και επενδύουν λιγότερο. Ετσι όμως υποθηκεύεται το μέλλον της γερμανικής οικονομίας.
4. Το τραπεζικό σύστημα είναι το πιο κατακερματισμένο στην Ευρώπη με 1.600 τράπεζες που επιχειρούν σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Τα γερμανικά επιτόκια του ευρώ εξακολουθούν να είναι αρνητικά και αυτό προκαλεί ζημίες στα καταθετικά προϊόντα. Tο πρόβλημα εντείνεται λόγω του υψηλού επιχειρησιακού κόστους και της επέλασης της ψηφιοποίησης στις τραπεζικές εργασίες.
5. Και φυσικά, η Γερμανία δεν έχει βρει ακόμα τον βηματισμό και δεν έχει δείξει ηγετική θέση στα ζητήματα που αφορούν τα επόμενα βήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Με βάση τα παραπάνω, είναι εξαιρετικά πιθανό να δούμε εξελίξεις το επόμενο διάστημα, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Εξελίξεις που δεν αφορούν αποκλειστικά τη διαχείριση των θεμάτων του παρόντος οικονομικού κύκλου αλλά που θα ανοίγουν την ατζέντα της συζήτησης για τις πέντε παραπάνω προκλήσεις.
Η ποδοσφαιρική ήττα της Γερμανίας, και μάλιστα στις καθυστερήσεις, από την υποτιθέμενα υποδεέστερη ομάδα της Νότιας Κορέας είναι γεμάτη συμβολισμούς. Κι αυτό γιατί είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας ποδοσφαιρικής ομάδας που βυθίστηκε στην αυταρέσκειά της. Κάτι που ενδεχομένως να συμβεί και σε ολόκληρη τη χώρα, εάν δεν κάνει διορθωτικές κινήσεις άμεσα.
* Ο κ. Βασίλης Καραγιάννης είναι σύμβουλος Επιχειρήσεων