Ετοιμη να τινάξει στον αέρα τη διασυνοριακή ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, έργο που η Ε.Ε. έχει εντάξει από το 2013 στα έργα κοινού ενδιαφέροντος (PCI) και αποτελεί παράλληλα πυλώνα της στρατηγικής ενεργειακής συνεργασίας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου, είναι η κυβέρνηση, βάζοντας τη μείζονος σημασίας για την ελληνική οικονομία διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική σε δικαστικές περιπέτειες που θα την οδηγήσουν σε νέες καθυστερήσεις και πολύ πιθανόν σε «πάγωμα».
Ακόμη όμως και στην καλύτερη περίπτωση, που δεν μεσολαβήσουν νομικές διεκδικήσεις από τα εμπλεκόμενα μέρη και εν προκειμένω την κυπριακών συμφερόντων κοινοπραξία Euroasia Interconnector, που αποτελεί τον επίσημο φορέα υλοποίησης του PCI Κρήτη – Κύπρος – Αττική, η διατυπωμένη πρόθεση του υπουργείου Ενέργειας να προχωρήσει το έργο ως εθνικό θα επιβαρύνει τους Ελληνες καταναλωτές με επιπλέον κόστος της τάξης των 456 εκατ.
Σε περιπέτειες
Τυχόν αξιώσεις και νομικά μέτρα της κοινοπραξίας Euroasia ανεβάζουν το κόστος για τους καταναλωτές κατά πολύ περισσότερο. Το ενδεχόμενο αυτό είναι πολύ ορατό, δεδομένου ότι η Ε.Ε. ετοιμάζεται να κινήσει διαδικασία παραβίασης του Κανονισμού της Ε.Ε. (347/2013) κατά της Ελλάδας και ο Εuroasia νομιμοποιείται να εγείρει διεκδικήσεις.
Εξελίξεις αναμένονται μέσα στην εβδομάδα καθώς την περασμένη Πέμπτη 28 Φεβρουαρίου έληξε το τελεσίγραφο που έθεσε η ΡΑΕ στον Euroasia για την αποδοχή εκ μέρους του της θυγατρικής του ΑΔΜΗΕ «Αριάδνη» ως επίσημου φορέα υλοποίησης της Αττικής – Κρήτης, προκειμένου το έργο να προχωρήσει στο πλαίσιο του PCI. Σε διαφορετική περίπτωση, σύμφωνα τουλάχιστον με την επίσημη επιστολή του υπουργού Ενέργειας Γιώργου Σταθάκη προς τον επίτροπο Ενέργειας της Ε.Ε. Μικαέλ Αρία Κανιέντε στις 31 Ιανουαρίου 2019, που αποκάλυψε η «Κ», η Ελλάδα θα προχωρήσει το έργο ως εθνικό.
Η απόφαση που δρομολογείται από τον περασμένο Νοέμβριο με τις αποφάσεις της ΡΑΕ (816/2018 και 838/2018) μέσω των οποίων η διασύνδεση ανατίθεται στον ΑΔΜΗΕ και φορέας υλοποίησης ορίζεται η «Αριάδνη», αναμένεται επισήμως να ληφθεί μέσα στην ερχόμενη εβδομάδα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Επιτροπή έχει χαρακτηρίσει παράνομες τις αποφάσεις της ΡΑΕ και έχει ζητήσει την τροποποίησή τους στο πλαίσιο οδικού χάρτη, που συμφωνήθηκε στις Βρυξέλλες τον Οκτώβριο του 2018 και ορίζει ρητά ότι φορέας υλοποίησης του PCI είναι ο Euroasia. Η ελληνική πλευρά αγνόησε τις θέσεις της Επιτροπής, στάση που υποχρέωσε τον αναπληρωτή γενικό διευθυντή της Γ.Δ. Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής D. Borchardt να «σηκώσει ψηλά τα χέρια» και να παραπέμψει το θέμα στον προϊστάμενό του, επίτροπο Κανιέντε. Ο τελευταίος με μία αυστηρού ύφους επιστολή στις 15 Ιανουαρίου 2019 ξεκαθάριζε στην ελληνική πλευρά ότι οι αποφάσεις της ΡΑΕ δεν είναι σύννομες με την ευρωπαϊκή οδηγία (ΤΕΝ-Ε) και ότι έχουν προκαλέσει καθυστερήσεις στην υλοποίηση του PCI, καθώς οδήγησαν το υπουργείο Ενέργειας να διακόψει τη διαδικασία αδειοδοτήσεων όπως και την αίτηση χρηματοδότησης από το CEF (Tαμείο Συνδέοντας την Ευρώπη) που είχε ξεκινήσει ο Εuroasia. Kαλούσε επίσης την ελληνική πλευρά να αποφασίσει εάν θα συνεχίσει την υλοποίηση του τμήματος Κρήτης – Αττική εντός του πλαισίου PCI ή εάν θα το ανακηρύξει εθνικό έργο.
Διευκρίνιζε, δε, ότι η απόφαση για εθνικό έργο θα σημαίνει ότι «αποποιείται το καθεστώς PCI για το έργο και καθιστά τον φορέα που θα το αναλάβει μη επιλέξιμο για χρηματοδότηση με κονδύλια από το πρόγραμμα CEF». Σε αντίθεση με τον δανεισμό, τα κονδύλια του CEF θα βοηθήσουν να κρατηθούν υπό έλεγχο τα τέλη που θα πληρώσουν οι Ελληνες καταναλωτές, τόνιζε επίσης στην επιστολή του, που αποκάλυψε επίσης η «Κ» ο επίτροπος Κανιέντε, ενώ σημείωνε με νόημα ότι οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους για όποια απόφαση λάβουν «τις αντίστοιχες ρυθμιστικές, οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες».
Οι γεωπολιτικές συνέπειες συνδέονται με την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου από την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά, αφού το κομμάτι διασύνδεσης Κύπρου – Κρήτης δεν είναι βιώσιμο ως αυτόνομο έργο. Τον κίνδυνο αυτό έχει επισημάνει με προσωπική επιστολή, τον Οκτώβριο του 2016, προς τον υπουργό Ενέργειας Γιώργο Σταθάκη ο Κύπριος ομόλογός του Γιώργος Λακκοτρύπης, απευθύνοντας δραματική έκκληση για την παρέμβασή του ώστε να μη χαθεί η ευκαιρία άρσης της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου. Στην περίπτωση αυτή, η Κύπρος θα βρεθεί εξαρτημένη από το σχέδιο που προωθεί η Τουρκία, διασύνδεσης με το κατεχόμενο κομμάτι του νησιού.
Οι οικονομικές επιπτώσεις στην περίπτωση απένταξης της διασύνδεσης Κρήτης -Αττικής από το PCI συνδέονται με την αποποίηση ευρωπαϊκής επιδότησης από το ταμείο του CEF, ύψους 355 εκατ. ευρώ. Η συνολική οικονομική επίπτωση ωστόσο από την υλοποίηση του έργου ως εθνικό φτάνει τα 456 εκατ. ευρώ.
Το κόστος
Η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Αττικής με φορέα υλοποίησης τον Εuroasia ως τμήμα της διακρατικής διασύνδεσης Κρήτη – Κύπρος – Αττική εντάχθηκε στα PCI το 2013. Η ΡΑΕ με απόφασή της ορίζει τη ρυθμιστική βάση στα 770 εκατ. ευρώ με τις συνολικές κεφαλαιουχικές δαπάνες του έργου να ανέρχονται σε 1,1 δισ. ευρώ και το μεσοσταθμικό κόστος κεφαλαίου στο 7,3%. Το PCI συγχρηματοδοτείται από το ταμείο του CEF και απολαμβάνει τις εγγυήσεις πιστοληπτικής ικανότητας καθώς και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία που προσφέρει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα επενδύσεων στη συγκεκριμένη κατηγορία έργων. Με την απένταξη της διασύνδεσης Κρήτης – Αττικής από το PCI και την υλοποίησή του ως εθνικού έργου αποποιείται επιδότηση από το ταμείο CEF, ύψους 355 εκατ. ευρώ. Ως εκ τούτου, η ΡΑΕ για να καταστήσει το έργο χρηματοδοτούμενο καλείται να αυξήσει τη ρυθμιστική βάση για να καλύψει το κενό που δημιουργείται επί της οποίας θα υπολογίζεται το ρυθμιζόμενο έσοδο του έργου. Αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής θα πληρώνει επιτρεπόμενο έσοδο επί 230 εκατ. ευρώ επιπλέον για 25 χρόνια (διάρκεια ζωής του έργου) αρχής γενομένης από την έναρξη της λειτουργίας του. Για να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό από ίδια κεφάλαια και επιπλέον δανεισμό, ο οποίος δεν θα απολαμβάνει τις εγγυήσεις πιστοληπτικής ικανότητας και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία που προσφέρει η ΕΤΕ στα PCI, o ΑΔΜΗΕ επιδιώκει επαναδιαπραγμάτευση του μεσοσταθμικού κόστους κεφαλαίου (WACC). Σε αυτό το πλαίσιο η ΡΑΕ προσανατολίζεται να κάνει χρήση της δυνατότητας έγκρισης WACCpremium ως έργο μείζονος εθνικής σημασίας, προκειμένου να διασφαλίσει την είσοδο Ευρωπαίων διαχειριστών που θα συμβάλουν στη χρηματοδότησή του. Eτσι, το αρχικό WACC των 7,30% προτείνεται να ανέλθει μετά το prempium στο 9,21%. Λαμβάνοντας υπόψη το ποσοστό έκπτωσης 4% που χρησιμοποιεί ο ΕΝΤΖΟ-Ε στη μεθοδολογία του για τον υπολογισμό του οικονομικού οφέλους για έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων υψηλής τάσης, προκύπτουν τα εξής για τα οικονομικά στοιχεία του έργου ως PCI και εθνικού. Η διαφορά της ρυθμιστικής βάσης στην περίπτωση του εθνικού έργου είναι αυξημένη κατά 330 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το PCI. H διαφορά του κόστους δανειακών κεφαλαίων αυξημένη κατά 1,65%, το WACC κατά 1,91% και οι εκτιμώμενες κεφαλαιακές δαπάνες κατά 123 εκατ. ευρώ. Η διαφορά επιδότησης από το CEF είναι μείον 355 εκατ. ευρώ. Το σύνολο του επιτρεπόμενου εσόδου σε βάθος 25ετίας είναι αυξημένο κατά 739 εκατ. ευρώ και σε παρούσες αξίες κατά 456 ευρώ. Τα επιπλέον έσοδα, δηλαδή, που θα εισπράξει ο Διαχειριστής από τους καταναλωτές για τέλη χρήσης της διασύνδεσης σε σχέση με το εάν το έργο προχωρούσε ως PCI.
Τι απαντά το υπουργείο Ενέργειας
H ελληνική πλευρά αντιπαρέρχεται τους ισχυρισμούς περί απώλειας επιδότησης ύψους 355 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα CEF με το επιχείρημα ότι το σχέδιο Euroasia προέβλεπε χρηματοδότηση 50% για το τμήμα Κρήτης – Κύπρου, δηλαδή 800 εκατ. ευρώ και ότι με δεδομένο ότι τα κονδύλια του εν λόγω Ταμείου για έργα σε όλη την Ευρώπη περιορίζονται σε 5 δισ. ευρώ, δεν θα υπήρχε περιθώριο για χρηματοδότηση του σκέλους Κρήτη – Αττική. Ισχυρίζεται επίσης ότι ο Εuroasia όλα αυτά τα χρόνια δεν έλαβε καμία ουσιαστική ευθύνη για την προώθηση του έργου λόγω αδυναμίας εξασφάλισης κεφαλαίων, με αποτέλεσμα να έχει οδηγηθεί σε καθυστερήσεις που κοστίζουν στους Ελληνες καταναλωτές 400 εκατ. τον χρόνο λόγω των ΥΚΩ που υποχρεώνονται να πληρώσουν όσο δεν διασυνδέεται η Κρήτη.
Ως προς τη στάση της Κομισιόν και τη στήριξη που παρέχει στον Euroasia, η ελληνική πλευρά υποστηρίζει ότι εφόσον η Κομισιόν τον επέλεξε ως φορέα υλοποίησης, είναι λογικό να θέλει να υπερασπιστεί την επιλογή της, πολλώ δε μάλλον με δεδομένο ότι ο Εuroasia έχει λάβει χρηματοδότηση 15 εκατ. ευρώ από το CEF για μελέτες που συνδέονται με το έργο. Χαρακτηρίζει δε τον Euroasia απολύτως αφερέγγυο από χρηματοοικονομικής πλευράς, υπενθυμίζοντας ότι πρότεινε μετοχικό κεφάλαιο 24.000 ευρώ στην εταιρεία ειδικού σκοπού που θα υλοποιούσε ένα έργο προϋπολογισμού 1 δισ. ευρώ αλλά και ως εταίρος. Οπως τονίζουν εμπλεκόμενοι φορείς της ελληνικής πλευράς, ο Εuroasia προχώρησε σε σωρεία μονομερών ενεργειών που ήταν αντίθετες στο πνεύμα του μνημονίου που είχε υπογράψει με τον ΑΔΜΗΕ αλλά και με την κοινή απόφαση των ρυθμιστικών αρχών Ελλάδας και Κύπρου.