Η μη υποβολή προσφορών ήταν η δεύτερη χειρότερη δυνατή έκβαση του διαγωνισμού για την πώληση του 50,1% των ΕΛΠΕ. Το χειρότερο –μακράν– σενάριο θα ήταν οι δύο ενδιαφερόμενες κοινοπραξίες –ή ακόμη και μία εξ αυτών–να καταθέσουν μια χαμηλή προσφορά, που θα παρέπεμπε σε μια χαμηλή αποτίμηση της εταιρείας, του creme de la creme του ελληνικού επιχειρείν.
Αυτό το δεύτερο σενάριο ήταν εφιάλτης για τους υφιστάμενους μετόχους (Δημόσιο και όμιλο Λάτση). Ηταν επίσης αυτό που προσπάθησαν να αποτρέψουν τα στελέχη που ενεπλάκησαν στη διαδικασία πώλησης, όταν κατέστη εμφανές πως μία σειρά από όρους που περιελήφθησαν στη συμφωνία μετόχων (SPA) κατ’ απαίτηση της κυβέρνησης περιόριζαν τις πιθανότητες αίσιας έκβασης του διαγωνισμού, δηλαδή της πώλησης με τίμημα κοντά στο 1,8 δισ. ευρώ.
Ωστόσο, η αποτροπή του χειρότερου σεναρίου δεν αλλάζει το γεγονός πως ο διαγωνισμός απέτυχε, ούτε μειώνει τις προκλήσεις για τους δύο μετόχους. Η διατήρηση του status quo δεν μπορεί παρά να είναι προσωρινή. Η κυβέρνηση έχει αναλάβει τη δέσμευση να πωλήσει τη συμμετοχή της, στο πλαίσιο του προγράμματος αποκρατικοποίησης και αργά ή γρήγορα θα πρέπει να παρουσιάσει στους θεσμούς μια νέα πρόταση για την αξιοποίηση του 35,5% που κατέχει το Δημόσιο στα ΕΛΠΕ. Από την άλλη, και η Paneuropean ομίλου Λάτση που ελέγχει το 45,5% της εταιρείας θα επανασχεδιάσει τη στρατηγική της. Πρώτος στόχος θα είναι να αποτρέψει τη μείωση της αξίας της δικής της συμμετοχής στην εταιρεία, ειδικά σε μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο και ο επόμενος να τη μεγιστοποιήσει, ώστε να κρατήσει ανοικτές όλες τις εναλλακτικές για το μέλλον. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως σε κάθε περίπτωση ο ρόλος του ιδιώτη μετόχου στη διοίκηση και στον έλεγχο της εταιρείας θα ενισχυθεί.
Τα σενάρια
1. Το Δημόσιο υπό την πίεση των θεσμών προχωρά σε διάθεση των μετοχών του μέσω του Χρηματιστηρίου. Χάνει το premium της πώλησης και του μάνατζμεντ. Αλλά έτσι κι αλλιώς είναι μια διαδικασία που θα πάρει αρκετούς μήνες.
2. Το Δημόσιο εξασφαλίζει χρόνο από τους θεσμούς και από κοινού με τον όμιλο Λάτση αναζητεί εκ νέου αγοραστή στο μοντέλο του διαγωνισμού που κατέληξε άγονος, αλλά χωρίς τους όρους που λειτούργησαν ανασταλτικά για τους επενδυτές. Αυτό είναι ένα σενάριο που μοιάζει να έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας με μια κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας.
3. Ο όμιλος Λάτση αποφασίζει να κινηθεί μόνος του. Αποκτά την απόλυτη πλειοψηφία των ΕΛΠΕ (βρίσκεται ήδη μία ανάσα από το 50,1%) και ασκεί όλα τα δικαιώματα που έχει από τη συμφωνία με το Δημόσιο. Ετσι τα ΕΛΠΕ περνούν υπό πλήρη ιδιωτικό έλεγχο και μπορεί ο ιδιώτης μέτοχος να σχεδιάσει τη μακροπρόθεσμη στρατηγική του για την εταιρεία. Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση είναι δύσκολο να εκδηλωθεί σε μια ευαίσθητη πολιτικά περίοδο όπως η τρέχουσα.
Σε κάθε περίπτωση, η αβεβαιότητα σε σχέση με την επόμενη ημέρα των ΕΛΠΕ μετά το ναυάγιο του διαγωνισμού πώλησης του 50,1% των μετοχών του επηρεάζει αρνητικά και τον σχεδιασμό για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ Εμπορίας και ακολούθως της ΔΕΠΑ Υποδομών, λόγω της συμμετοχής τους σε ποσοστό 35% στις δύο εταιρείες που θα προκύψουν με την ολοκλήρωση του σχεδίου διχοτόμησης της ενιαίας σήμερα ΔΕΠΑ. Η αξία των ΕΛΠΕ διαφοροποιείται με ή χωρίς τη συμμετοχή της ΔΕΠΑ, ενώ σε κάθε περίπτωση το τοπίο σε σχέση με τον υφιστάμενο επενδυτή θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο για τους επενδυτές που θα κληθούν να εισέλθουν στη ΔΕΠΑ. Το πώς εξάλλου θα κινηθεί το επόμενο διάστημα ο μεγαλύτερος ενεργειακός όμιλος της χώρας με δραστηριότητα στις αγορές πετρελαιοειδών, φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού και δυναμική επαναδραστηριοποίηση στον τομέα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων είναι ένα θέμα που απασχολεί το σύνολο της ενεργειακής αγοράς, η οποία βρίσκεται σε ολική φάση αναδιάρθρωσης. Ο όμιλος των ΕΛΠΕ με κεφαλαιοποίηση 2,6 δισ. ευρώ και αλλεπάλληλα ρεκόρ κερδοφορίας, παραγωγής και εξαγωγών πρωταγωνιστεί στις ενεργειακές εξελίξεις στην Ελλάδα και στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης, πορεία που είναι δύσκολο να ανατρέψουν τα αποτελέσματα του διαγωνισμού. Εξάλλου, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το πενταετές πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και βελτίωσης ανταγωνιστικότητας, με κύριους άξονες στρατηγικής τον ενεργειακό μετασχηματισμό, τη δραστική βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, τη μείωση των εκπομπών ρύπων και την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ισως τελικά το μέγεθος των ΕΛΠΕ και η δυναμική πορεία του να έπαιξαν τον ρόλο τους στο αποτέλεσμα του διαγωνισμού, γιατί όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στέλεχος του ομίλου, «δεν αρκεί μια εταιρεία να είναι χρυσή για να προσελκύσει επενδυτές. Ειδικά από ένα μέγεθος και πάνω, παίζουν ρόλο και το περιβάλλον και η χώρα…».
Οι εμμονές της κυβέρνησης που έφεραν την αποτυχία
Οι λόγοι που οδήγησαν στο αρνητικό αποτέλεσμα του διαγωνισμού πώλησης του 50,1% των ΕΛΠΕ είναι το θέμα της συζήτησης που άνοιξε την επόμενη ημέρα της μη κατάθεσης δεσμευτικών προσφορών από τους υποψήφιους επενδυτές. Η προσέλκυση μόνο δύο επενδυτών, που μπορεί να συγκαταλέγονται μεταξύ των μεγαλύτερων traders διεθνώς αλλά δεν προέρχονται από την αγορά της διύλισης, η οποία αποτελεί τον βασικό κορμό δραστηριοτήτων των ΕΛΠΕ και θα μπορούσε να εγγυηθεί τη συνέχιση της λειτουργίας των διυλιστηριακών μονάδων σε Ασπρόπυργο, Ελευσίνα και Θεσσαλονίκη, δεν ήταν ούτως ή άλλως η καλύτερη αφετηρία για την εξέλιξη της διαγωνιστικής διαδικασίας που διήρκεσε σχεδόν 12 μήνες. Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που το ΤΑΙΠΕΔ και η διοίκηση των ΕΛΠΕ κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες να βάλουν στο παιχνίδι στη δεύτερη φάση του διαγωνισμού και εταιρείες διύλισης. Κατάφεραν να φέρουν μόνο μία, την αλγερινή Sonatrach, η οποία συμμάχησε με τη Vitol, και να ενισχύσουν περαιτέρω το επενδυτικό ενδιαφέρον με την είσοδό της Carlyle σε σύμπραξη με την Glencore. Η κατάσταση με την είσοδο των νέων επενδυτών βελτιώθηκε τουλάχιστον ως προς το ένα σκέλος των επιδιώξεων της πλευράς των πωλητών, της προσέλκυσης υψηλού τιμήματος της τάξης του 1,8 δισ. ευρώ. Τα όσα όμως ακολούθησαν στην πορεία των διαπραγματεύσεων, αποτέλεσμα κυρίως της ιδεοληπτικής εμμονής της κυβέρνησης να διατηρήσει το κράτος ειδικά «προνόμια» στην εταιρεία και μετά την είσοδο στρατηγικού επενδυτή, έδειξαν τον δρόμο της εξόδου σε πολλούς ενδιαφερόμενους. Η κυβέρνηση επέμεινε να περιληφθούν στη συμφωνία πώλησης (SPA) όροι και δικαιώματα βέτο του κράτους που «είναι ασυνήθιστοι» σε τέτοιου είδους συμφωνίες, καθώς επηρεάζουν σημαντικά τη διαχείριση της εταιρείας στο μέλλον από έναν μέτοχο μειοψηφίας. Ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης επέμεινε να διατηρήσει το Δημόσιο το 51% της δραστηριότητας της εξόρυξης με όρο στο SPA που υποχρέωνε τους νέους επενδυτές να καλύπτουν το 49% των απαιτούμενων δαπανών. Τον δικό τους ρόλο έπαιξαν οι εξελίξεις στην Αλγερία με την παραίτηση του προέδρου της χώρας, αλλά και οι απαιτήσεις των επενδυτών για το ουσιαστικό μονοπώλιο στην προμήθεια των ΕΛΠΕ με αργό.