Πρόσθετη αναπτυξιακή ώθηση θα μπορούσε να δώσει στην οικονομία και την αγορά ακινήτων η ανάληψη πρωτοβουλιών αξιοποίησης της σημαντικής ακίνητης περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας βρίσκεται σήμερα υπό την εποπτεία του ΕΦΚΑ. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εργασίας, το απόθεμα των ακινήτων των ασφαλιστικών ταμείων ανέρχεται συνολικά σε 1.126 ακίνητα σε όλη την Ελλάδα, εκ των οποίων 49% είναι κενά. Από τα υπόλοιπα, το 31% έχει παραχωρηθεί προς αξιοποίηση/εκμετάλλευση, ενώ μόλις το 20% είναι εκμισθωμένα, συνήθως με πολύ χαμηλό τίμημα. Από αυτά, τα 650 είναι στην Αττική και τα 256 στο κέντρο της Αθήνας, έκτασης 1.160.000 τ.μ.
Ο μέσος όρος της ηλικίας των κτιρίων που ανήκουν στον ΕΦΚΑ ανέρχεται στα 44 έτη. Σύμφωνα με τα όσα επισημαίνουν φορείς της αγοράς ακινήτων, πολλά από τα ιδιόκτητα ακίνητα των ασφαλιστικών ταμείων αποτελούν απευθείας αγορές (πάνω από το 40%, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία) που πραγματοποιήθηκαν κυρίως κατά τη διάρκεια της περιόδου από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1970. Τότε, εν μέσω του μεταπολεμικού κατασκευαστικού «οργασμού» που συντελέστηκε στο κέντρο της Αθήνας, τα περισσότερα Ταμεία προχώρησαν σε αγορές γης με στόχο την ανάπτυξη των κτιρίων που θα στέγαζαν τις υπηρεσίες τους.
Παράλληλα, μεταγενέστερα, κυρίως κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990, στην ακίνητη περιουσία τους προστέθηκε ένας ακόμα μεγαλύτερος αριθμός κτιρίων, όπως επίσης και διαμερισμάτων, μέσω δωρεών και κληροδοτημάτων από εύπορους πολίτες, ή μέσω κατασχέσεων που πραγματοποίησαν τα Ταμεία, έναντι μεγαλοοφειλετών, κυρίως επιχειρηματιών, που δεν κατέβαλλαν τις δέουσες εργοδοτικές εισφορές.
Η ερήμωση των κτιρίων, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση, υπολογίζεται ότι προκάλεσε, σύμφωνα με τα δεδομένα της περιόδου 2010-2016, απώλειες της τάξεως των 420 εκατ. ευρώ στην αξία και αντίστοιχες απώλειες 16.000 θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να εξεταστούν άμεσα νέες πρωτοβουλίες για την αξιοποίηση του σημαντικού αυτού κτιριακού όγκου.
Μάλιστα, εκτός από τα ακίνητα που ενέχουν εμφανή επενδυτικά χαρακτηριστικά, δηλαδή μπορούν εύκολα να προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια, στελέχη της αγοράς ακινήτων επισημαίνουν και την ανάγκη να βρεθεί λύση και με σειρά άλλων περιουσιών, που «λιμνάζουν» επί δεκαετίες. Πρόκειται για ακίνητα διάσπαρτα ανά την επικράτεια, σε μη εμπορικά σημεία, και αφορούν π.χ. σε μικρά μεμονωμένα διαμερίσματα, ή σε εγκαταλελειμμένα κτίρια. Τέτοια ακίνητα είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσελκύσουν ενδιαφέρον από ιδιώτες, τη στιγμή όμως που συνεχίζουν να επιβαρύνουν τα Ταμεία.
Μια πρόταση που θα μπορούσε να εφαρμοστεί είναι η αξιοποίησή τους για λόγους κοινωνικούς, π.χ. για τη στέγαση οικογενειών χαμηλών εισοδημάτων, ή ακόμα και μεταναστών, ιδίως αν υπολογιστεί ότι η κοινωνική στέγαση στην Ελλάδα είναι πρακτικά ανύπαρκτη τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά την κατάργηση του ρόλου του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας. Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να αντληθεί πολύτιμη εμπειρία από ανάλογες πρωτοβουλίες που έχουν αναλάβει ασφαλιστικοί φορείς, ή ακόμα και δημοτικές αρχές στο εξωτερικό.
Το μοντέλο του Λίβερπουλ
Για παράδειγμα, μια λύση που έχει αρχίσει να βρίσκει πρόσφορο έδαφος εσχάτως, εφαρμόστηκε με επιτυχία στο Λίβερπουλ της Αγγλίας. Το δημοτικό συμβούλιο της πόλης προχώρησε εσχάτως στη μεταβίβαση σε ιδιώτες δεκάδων κενών διαμερισμάτων σε υποβαθμισμένες συνοικίες της πόλης, έναντι μόλις μιας στερλίνας. Στόχος είναι να βρεθούν νέοι ιδιοκτήτες, πρόθυμοι να ανακατασκευάσουν με δικά τους έξοδα τα εγκαταλελειμμένα αυτά ακίνητα, με στόχο να μείνουν οι ίδιοι σε αυτά, βοηθώντας έτσι στο να αναζωογονηθούν ολόκληρες γειτονιές της πόλης.