Η φωτιά που προκλήθηκε πρόσφατα σε βαγόνι του σιδηροδρομικού σταθμού Θεσσαλονίκης ανέδειξε για άλλη μία φορά το πρόβλημα της απαξίωσης της περιουσίας του ελληνικού Δημοσίου. Χιλιάδες βαγόνια και μηχανές τρένων που κόστισαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σαπίζουν, λεηλατούνται και καταστρέφονται. Από περίπου 3.800 σιδηροδρομικά οχήματα που διέθετε ο ΟΣΕ μόνον τα 1.200 αξιοποιούνται σήμερα.
Τα υπόλοιπα 2.600 οχήματα είτε σαπίζουν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, είτε λεηλατούνται, με στόχο την πώληση των υλικών, είτε καταστρέφονται από ανθρώπινο χέρι. Το τελευταίο συμβαίνει συστηματικά τους τελευταίους μήνες στον σιδηροδρομικό σταθμό Θεσσαλονίκης, όπου μέσα στα παροπλισμένα τρένα διαβιούν λαθρομετανάστες που καταστρέφουν το τροχαίο υλικό και παράλληλα δημιουργούν μια υγειονομική βόμβα στην περιοχή. Και ό,τι συμβαίνει με το τροχαίο υλικό συμβαίνει με όλα τα υλικά που διαχειρίζεται ο ΟΣΕ και τα οποία αξιοποιούνται στη συντήρηση του σιδηροδρομικού δικτύου. Τέτοια υλικά είναι οι σιδηροτροχιές, οι στρωτήρες που πατούν οι σιδηροτροχιές κ.ά.
Το μεγάλο πρόβλημα ωστόσο αφορά το τροχαίο υλικό. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει δύο απογραφές του τροχαίου σιδηροδρομικού υλικού, αλλά καμία δεν έχει μετουσιωθεί σε πλάνο αξιοποίησης του υλικού. Το χειρότερο είναι ότι κανένας δεν έχει φροντίσει για τη φύλαξή του, παρότι στο παρελθόν δαπανήθηκαν δισεκατομμύρια ευρώ για να αποκτηθούν από τον τότε «πλούσιο» ΟΣΕ.
Η τελευταία απογραφή έγινε πριν από την ιδιωτικοποίηση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, προκειμένου να έχουν εικόνα οι επενδυτές για την αξία της εταιρείας. Σύμφωνα με στελέχη της ΓΑΙΑΟΣΕ, της κρατικής εταιρεία που είναι επιφορτισμένη με τη διαχείριση του τροχαίου υλικού, τουλάχιστον 500 οχήματα από τα 2.600 έχουν απαξιωθεί εντελώς. Ως μόνη δε λύση είναι τα συγκεκριμένα οχήματα να προωθηθούν στην πώληση ως σκραπ. Το υπόλοιπο τροχαίο υλικό φέρεται ικανό προς αξιοποίηση, είτε για να τεθεί εκ νέου σε λειτουργία (πιθανόν με ανακατασκευή) είτε ως ανταλλακτικά για τα οχήματα που είναι σε λειτουργία. Αξιοσημείωτο της κατάστασης στην οποία βρίσκεται το τροχαίο υλικό είναι ότι, ενώ αρχικά η προς ιδιωτικοποίηση ΤΡΑΙΝΟΣΕ σκόπευε να αξιοποιήσει περί τα 1.900 οχήματα, σήμερα αξιοποιεί μόλις 1.160. Αλλα τέσσερα οχήματα αξιοποιεί η δεύτερη αδειοδοτημένη εταιρεία για τη διεξαγωγή σιδηροδρομικού έργο, η Rail Cargo.
Παράλληλα, η ΤΡΑΙΝΟΣΕ έχει υπογράψει συμφωνία με τη ΓΑΙΑΟΣΕ για την αξιοποίηση άλλων περίπου 500 οχημάτων, τα οποία όμως χρειάζονται μικρές ή μεγάλες παρεμβάσεις.
Οι ευθύνες για την κατάσταση του τροχαίου υλικού βαρύνει τόσο τις κυβερνήσεις προ του 2015 όσο και τη ΓΑΙΑΟΣΕ για την περίοδο μετά το 2015. Η ΓΑΙΑΟΣΕ δημιουργήθηκε το 2010, στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης του ΟΣΕ και με στόχο την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του. Το 2014, ωστόσο, με νόμο ανέλαβε να διαχειριστεί για λογαριασμό του ελληνικού Δημοσίου και το τροχαίο υλικό. Ωστόσο, τα τρένα συνεχίζουν να ρημάζουν.
Η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας χώρου φύλαξης των οχημάτων προγραμματίστηκε να γίνει φέτος. Μέχρι σήμερα όμως δεν βρέθηκε ο σχετικός χώρος. «Η νέα διοίκηση της ΓΑΙΑΟΣΕ (που διόρισε το υπερταμείο) μπορεί να μην πρόλαβε να βρει χώρο για τα τρένα, αλλά πρόλαβε και προκήρυξε διαγωνισμό φωτογραφίας», παραδέχθηκε πρόσφατα κυβερνητικός παράγοντας. Πάντως, για τον σκοπό αυτό η εταιρεία έχει προϋπολογίσει δαπάνες ύψους 700.000 ευρώ, με στόχο να βρεθεί χώρος φύλαξης, σε συνεργασία με τον ΟΣΕ και φυσικά την ΤΡΑΙΝΟΣΕ που θα κληθεί να μετακινήσει το υλικό.
Το σχέδιο ανακατασκευής και η συμφωνία με τους Ιταλούς
Η ΓΑΙΑΟΣΕ, κάτω και από την πίεση των Ιταλών της ΕΕΣΣΤΥ, προκήρυξε τον πρώτο διαγωνισμό για την συστηματική επιθεώρηση του υλικού. Ο διαγωνισμός που προκήρυξε στις 19 Ιουλίου αφορά την επιθεώρηση και τη συστηματική καταγραφή των παρεμβάσεων που θα γίνουν σε 369 οχήματα. Καθώς η Ελληνική Εταιρεία Συντήρησης Σιδηροδρομικού Τροχαίου Υλικού (ΕΕΣΣΤΥ) έχει περάσει στους Ιταλούς της Ferrovie dello Stato Italiane (FSI), η ΓΑΙΑΟΣΕ αποφάσισε να ορίσει εκτιμητή του είδους και του ύψους των παρεμβάσεων που θα γίνουν στο τροχαίο υλικό. Τα ανακατασκευασμένα οχήματα θα παραχωρηθούν έναντι αμοιβής στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ για χρήση, ενώ υπάρχει και δεύτερη σύμβαση μεταξύ των τριών εταιρειών για την ανακατασκευή άλλων περίπου 150 οχημάτων. Ολοκληρώνεται έτσι ο κύκλος αξιοποίησης του σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού, και η ΓΑΙΑΟΣΕ θα πρέπει να αποφασίσει τι θα πράξει για τα περίπου 1.900 έως 2.000 οχήματα που βρίσκονται διασκορπισμένα σε όλη τη χώρα και είναι ακινητοποιημένα. Παράλληλα οι Ιταλοί της ΕΕΣΣΤΥ φέρεται να πιέζουν την κυβέρνηση και τη ΓΑΙΑΟΣΕ για να αποσύρουν όλο το υλικό που βρίσκεται ακινητοποιημένο στα περίπου 12 μηχανοστάσιά της. Η ελληνική κυβέρνηση μεταβίβασε την ΕΕΣΣΤΥ πριν από μερικούς μήνες στους Ιταλούς, χωρίς όμως να έχει φροντίσει για την απόσυρση (ή και την προστασία) της περιουσία της που βρίσκεται στα μηχανοστάσια πλέον της ιταλικής FSI.