Πολλαπλές δυνατότητες εξαίρεσης επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, από την εφαρμογή των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας καθώς και την υπό προϋποθέσεις δυνατότητα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία, περιλαμβάνει το σχέδιο νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης, που δόθηκε χθες για διαβούλευση έως και την Τρίτη 17 Σεπτεμβρίου.
Με το υπουργείο Εργασίας να επιδιώκει την επαναρύθμιση βασικών διατάξεων που ορίζουν τις διαδικασίες συλλογικών αλλά και ατομικών εργασιακών σχέσεων, στο σχέδιο νόμου έχει συμπεριληφθεί σειρά άρθρων μέσω των οποίων επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα μπορούν να εξαιρεθούν από την ισχύ μιας κλαδικής σύμβασης. Παράλληλα, τίθενται και συγκεκριμένες προϋποθέσεις –που χαρακτηρίζονται από ειδικούς γενικές με μεγάλη ευρύτητα– βάσει των οποίων η προσφυγή στον Οργανισμό Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) μπορεί να γίνεται μονομερώς. Με τον τρόπο αυτό, διαμορφώνεται νέο, πιο ευέλικτο τοπίο στην υπογραφή κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας, κατά κύριο λόγο σε περιπτώσεις εκτάκτων οικονομικών καταστάσεων, σε μικρές επιχειρήσεις αλλά και κλάδους με σημαντικά δομικά προβλήματα και στόχο να διευκολυνθούν για να ορθοποδήσουν.
Αναλυτικά, το σχέδιο νόμου ορίζει τις εξής περιπτώσεις που μπορεί μια επιχείρηση να εξαιρεθεί από την υπερίσχυση της κλαδικής σύμβασης:
1) Αν αυτό προβλέπεται ως ειδικός όρος σε εθνικές και τοπικές ομοιοεπαγγελματικές και κλαδικές συλλογικές συμβάσεις. Οι ειδικοί αυτοί όροι ή εξαιρέσεις θα αφορούν εργαζομένους που απασχολούνται σε ειδικής κατηγορίας επιχειρήσεις, όπως επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού σκοπού και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, όπως κατ’ εξοχήν επιχειρήσεις σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας, ή συνδιαλλαγής ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης.
2) Αν η επιχείρηση αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκεται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας, ή συνδιαλλαγής ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή οικονομικής εξυγίανσης. Σε αυτήν την περίπτωση, η επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας υπερισχύει της κλαδικής, ακόμη και αν στην κλαδική δεν προβλέπονται εξαιρέσεις.
3) Υπάρχει τοπική κλαδική σύμβαση, η οποία υπερισχύει της εθνικής κλαδικής ή της ομοιοεπαγγελματικής συλλογικής σύμβασης.
4) Με απόφαση του υπουργού Εργασίας και έπειτα από αιτιολογημένη γνώμη του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας, μπορεί να προβλεφθεί εξαίρεση μιας επιχείρησης που βρίσκεται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας, ή συνδιαλλαγής ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή οικονομικής εξυγίανσης, ανεξαρτήτως εάν στην επεκτεινόμενη συλλογική ρύθμιση προβλέπονται εξαιρέσεις.
Στο θέμα της διαιτησίας, που ενδέχεται να προκαλέσει επίσης έντονες αντιδράσεις από τα συνδικάτα, τίθενται συγκεκριμένες προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί η προσφυγή στη διαιτησία και κατά συνέπεια η έκδοση διαιτητικής απόφασης να γίνει μετά αίτημα ενός από τα δύο μέρη. Συγκεκριμένα, στο σχέδιο νόμου ορίζεται ότι η προσφυγή στη διαιτησία μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε στάδιο των διαπραγματεύσεων με συμφωνία και των δύο μερών. Αντίθετα, η μονομερής προσφυγή στη διαιτησία επιτρέπεται, ως έσχατο και επικουρικό μέσο επίλυσης συλλογικών διαφορών εργασίας, μόνον στις εξής περιπτώσεις:
α) Εάν η συλλογική διαφορά αφορά επιχειρήσεις δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφελείας, η λειτουργία των οποίων έχει ζωτική σημασία για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου, β) εάν η συλλογική διαφορά αφορά τη σύναψη συλλογικής σύμβασης εργασίας, αποτύχουν οριστικά οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών και η επίλυσή της επιβάλλεται από υπαρκτό λόγο γενικότερου κοινωνικού ή δημοσίου συμφέροντος συνδεόμενο με τη λειτουργία της ελληνικής οικονομίας.
Μάλιστα, ξεκαθαρίζεται ότι οριστική αποτυχία των διαπραγματεύσεων θεωρείται ότι υπάρχει, εφόσον σωρευτικώς ισχύουν οι εξής περιπτώσεις (α) έληξε η κανονιστική ισχύς τυχόν υπάρχουσας συλλογικής σύμβασης εργασίας και (β) έχει εξαντληθεί κάθε άλλο μέσο συνεννόησης και συνδικαλιστικής δράσης. Επιπλέον, το μέρος που προσφεύγει μονομερώς στη διαιτησία θα πρέπει να συμμετείχε στη διαδικασία μεσολάβησης και να αποδέχθηκε την πρόταση του μεσολαβητή.
Στο σχέδιο νόμου περιλήφθηκε τελικά και διάταξη για τη δημιουργία μητρώου για όλες τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων και τις οργανώσεις των εργοδοτών που θα τηρείται στο σύστημα «Εργάνη». Για τις αποφάσεις όπως κήρυξη απεργίας, η ψηφοφορία θα μπορεί να διεξάγεται και με ηλεκτρονική ψήφο.