Μ ε τον δικό της μοναδικό τρόπο, η Αλ Κάιντα και οι αδελφοί τους Ταλιμπάν αντιπροσωπεύουν το ύστατο κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης. Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου είχαν κύριο στόχο να σκοτώσουν και να τραυματίσουν όσο το δυνατόν περισσότερους αθώους ανθρώπους. Πέραν, όμως, από αυτήν την αιματοχυσία, σίγουρα υπήρχε κι άλλος ένας στόχος: η βίαιη αντιστροφή της σταθερής πορείας προς την παγκόσμια οικονομική ενοποίηση που χαρακτήρισε τη μεταπολεμική εποχή, την οποία ώθησαν σε απότομο τέλος.
Πλήττοντας την οικονομία των ΗΠΑ στη συμβολική καρδιά της και στην πιο αδύναμη κυκλική στιγμή της τελευταίας δεκαετίας θα επετύγχαναν σίγουρα παγκόσμια ύφεση και θα ενέτειναν τα διεθνή οικονομικά προβλήματα που τη συνοδεύουν. Σκορπίζοντας τον τρόμο σε τέτοια κλίμακα θα υποχρέωναν ιδιώτες, επιχειρήσεις και πιθανόν ακόμα και έθνη να υποχωρήσουν, υιοθετώντας τη θέση του αδέσμευτου και του «ερημίτη». Προκαλώντας μια επιθετική αντίδραση εκ μέρους των ΗΠΑ θα ξεσήκωναν θύελλα αντιαμερικανισμού σε ολόκληρο τον κόσμο, «ξυπνώντας» νέες αντιδράσεις ανθρώπων που ήδη διαφωνούσαν με την πολιτιστική και οικονομική ηγεμονία των ΗΠΑ και κυβερνήσεων που ήδη εξέφραζαν ανησυχίες για την αυξανόμενη μονομέρεια των ΗΠΑ.
Περισσότερο απ’ όλα, είχαν λόγους να προκαλέσουν νέα παγκόσμια αταξία, ωθώντας τη Μέση Ανατολή στην αναρχία, εξαπολύοντας πολιτιστικό πόλεμο κατά της Δύσης και αμφισβητώντας τις πολύ ανοιχτές, δημοκρατικές αξίες που υπήρξαν η κινητήρια δύναμη πίσω από την παγκόσμια οικονομική και πολιτική ενοποίηση.
Η τελευταία σημαντική περίοδος παγκοσμιοποίησης, πριν από ένα χρόνο, έληξε άδοξα, με την επί ένα αιώνα συνεχιζόμενη πάλη ανάμεσα στις πολιτικές ιδεολογίες. Κι όμως, οι ενθαρρυντικές ειδήσεις είναι ότι, τουλάχιστον προς το παρόν, αντί να υποχωρήσουν σ’ ένα «κέλυφος» οικονομικού εθνικισμού, οι παγκόσμιοι πολιτικοί ηγέτες εξήλθαν αλώβητοι από τα στενά όρια του κράτους τις επτά εβδομάδες που μεσολάβησαν από την 11η Σεπτεμβρίου. Ο περασμένος μήνας υπήρξε ιδιαίτερα θετικός σε ό,τι αφορά στην πορεία του οικονομικού διεθνισμού, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Η χώρα πρόσφατα υπέγραψε νέες συμφωνίες με την Ιορδανία και το Βιετνάμ, ενώ οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου μοιάζουν να προσεγγίζουν τη συμφωνία.
Η πανίσχυρη επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων ψήφισε να δοθεί στον πρόεδρο εξουσία ταχύρρυθμης προώθησης εμπορικών συμφωνιών. Η ολομέλεια της Βουλής, που αρνήθηκε να δώσει τέτοια εξουσία τα προηγούμενα οκτώ χρόνια, θα ψηφίσει σύντομα και, παρότι το αποτέλεσμα αμφισβητείται, οι πιθανότητες διασφάλισης αυτής της νίκης για τις ανοιχτές αγορές είναι περισσότερες απ’ ό,τι υπήρξαν για σειρά ετών.
Την ερχόμενη εβδομάδα, οι χαράσσοντες την εμπορική πολιτική θα συναντηθούν στην Ντόχα του Κατάρ, σε μια κίνηση που αφ’ ενός φιλοδοξεί να δείξει ότι αψηφούν την απειλή της τρομοκρατίας, αφ’ ετέρου έχει στόχο την έναρξη νέου παγκόσμιου εμπορικού γύρου στους κόλπους του ΠΟΕ. Δεν χρειάζεται μνήμη ελέφαντα για να θυμηθούμε ότι η τελευταία τέτοια προσπάθεια κατέληξε σε βία στους δρόμους και σε οξείες διαφωνίες στις αίθουσες της διάσκεψης στο Σιάτλ, πριν από δύο χρόνια. Αυτή τη φορά, προφανώς ως άμεσο αποτέλεσμα της 11ης Σεπτεμβρίου, υπάρχει πραγματική βούληση για επιτυχία.
Μια συμφωνία στην Ντόχα -ακριβώς τη στιγμή που η παγκόσμια οικονομία εμφανίζεται να εισέρχεται στη χειρότερη ύφεση ολόκληρης γενιάς- θα μπορούσε να είναι συμβολική νίκη. Σ’ αυτές τις ενθαρρυντικές ενδείξεις θα πρέπει να προσθέσουμε τη διαρκή πρόοδο σε ό,τι αφορά τη μη οικονομική διπλωματία. Η Ρωσία και οι ΗΠΑ, παρά τις προβλέψεις περί του αντιθέτου, κινήθηκαν έστω και αργά προς μια συνεκτική συμφωνία πυραυλικής άμυνας.
Οι υποψίες που υπήρχαν μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης σε γενικές γραμμές -τόσο πριν από την 11η Σεπτεμβρίου όσο και αμέσως μετά, όταν πολλοί Ευρωπαίοι εξέφραζαν φόβους για βίαιη αμερικανική απάντηση στην τρομοκρατία, η οποία θα προκαλούσε πραγματικό χάος στη Μέση Ανατολή και αλλού- εξανεμίσθηκαν.
Βεβαίως, η ταχύτητα με την οποία κινήθηκε η ηγεσία του βιομηχανοποιημένου κόσμου είναι ένδειξη τόσο της ευάλωτης θέσης στην οποία βρίσκεται η παγκοσμιοποίηση όσο και της δύναμής της. Παρ’ όλα αυτά, οι πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης θα πρέπει να σημειώσουν ότι, ακριβώς όπως οι πρωταγωνιστές στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας εκδήλωσαν την αποφασιστικότητά τους να νικήσουν, ανεξαρτήτως κόστους, έτσι κι έδειξαν μια εντυπωσιακή δέσμευση να διατηρήσουν και να εμβαθύνουν το ανοιχτό διεθνές σύστημα που επιδιώκουν ώστε να καταστρέφουν.