Το ερώτημα του τίτλου δεν μου το απηύθυνε η κόρη μου, που αυτήν την περίοδο ασχολείται με σοβαρότερα θέματα και δη με τον Πινόκιο (πολύ επίκαιρο παραμύθι, αλλά θα μας απασχολήσει άλλη φορά). Το ερώτημα σφηνώθηκε στο μυαλό μου από την περασμένη εβδομάδα, όταν διαπίστωσα τη διάχυτη ευφορία για τα προσόντα της νέας οικονομικής ηγεσίας και για δείγματα γραφής της που από την περασμένη Τρίτη προκάλεσαν γλέντια στις αγορές. Είναι τόσα πολλά τα χαμόγελα γύρω μου, που δεν τολμώ να προδώσω τη δυσφορία μου, μήπως και θεωρηθώ εθνικά ύποπτος. Χαμογελώ κι εγώ.
Μπορείτε να με πείτε προκατειλημμένο, προπέτη, άδικο, μπαρουφολόγο, δογματικό, αρνησιπάτριδα, αγοραφοβικό, κρατικιστή και ό,τι άλλο θέλετε. Αλλά, γιατί έχω την αίσθηση ότι μια νέα φούσκα εμφυσείται και μεγεθύνεται μεταξύ Πλατείας Συντάγματος, οδού Σοφοκλεους και πλατείας Κοτζιά; Στην ίδια ακριβώς διακεκαυμένη ζώνη της Αθήνας, όπου εξετράφη το πιο ανθεκτικό πολιτικοικονομικό μετέωρο της νεοτάτης ιστορίας μας.
Λοιπόν, η αγορά -ό,τι και όποιος υπάγεται (ή απλώς υποκύπτει) σε αυτήν την έννοια- εμπιστεύεται τη νέα οικονομική ηγεσία. Τη συμπαθεί σφόδρα. Χειροκροτεί φανατικά τις φιλόδοξες εξαγγελίες της. Ως και η Σοφοκλέους αφυπνίζεται ως Χιονάτη μετά το φιλί του Πρίγκιπα από τη γλυκιά ανυπαρξία της. Ομιλούμε περι θαύματος. (Μόνον που κράτησε, όπως όλα τα εν Ελλάδι θαύματα, τρεις μέρες. Την Παρασκευή επανήλθε η θλίψις).
Θύελλα ενθουσιασμού για τις συνιστώσες της Νέας Οικονομικής Πολιτικής. Εκρηξη χαράς και για τα πρώτα της αποτελέσματα. Για την πραγματική ιδιωτικοποίηση της ΕΤΒΑ. Για την τραπεζική μεγα-συγχώνευση του αιώνα. Για τη βέβαιη ελληνορωσική συμμαχία στα Πετρέλαια. Ολα ακούγονται και μοιάζουν νέα. Πρωτάκουστα. Καινοτόμα. Μια επανάσταση μέσα στην επανάσταση.
Ακόμη και οι λέξεις-σύμβολά της ακούγονται καινούργιες. Σχεδόν εξωτικές. Διαρθρωτικές αλλαγές. Ιδιωτικοποιήσεις. Απελευθέρωση αγορών. Ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Συγχωνεύσεις και εξαγορές. Φορολογική μεταρρύθμιση. Σαν να βλέπω «ριμέικ» παλιάς ταινίας. Με τα ίδια υλικά. Με παρόμοια πλοκή. Με μιαν ανάλαφρη, ακαδημαϊκή πατίνα. Και με νέους, ελκυστικότερους ήρωες. Πραγματικούς σταρ.
Η αλήθεια είναι ότι σε όλα αυτά τα νέα στοιχεία της «νέας» οικονομικής πολιτικής (παλαιάς κοπής) υπάρχει κάτι αληθινά νέο. Ενας πραγματικός άρχων της οικονομίας. Η λέξη «τσάρος» τον αδικεί. Τσάρος ήταν και ο κ. Αρσένης. Αλλά δεν διέθετε παρά ένα τεταρτημόριο από τις εξουσίες του νέου. Και, κυρίως, δεν διέθετε την «προίκα» του. Και τι προίκα… Των 30 τρισ.! Οση και η αξία της Megabank (αυτό είναι μια πρόταση για την επωνυμία της νέας υπερτράπεζας. Την πουλάω!).
Ο νέος τσάρος έχει ένα ακόμη πλεονέκτημα. «Ισχύς μου, η αγάπη του λαού». Και των αγορών. Αν και ποτέ δεν εξετέθη αρκετά σε αυτήν την αγάπη.
Αντιθέτως, ο προκάτοχός του (αίφνης, έχω την παρόρμηση να τον υπερασπιστώ. Μήπως πρέπει να με δει γιατρός;) εκτέθηκε ανεπανόρθωτα στην αγάπη των αγορών. Και την πλήρωσε. Οπως λένε οι κακές γλώσσες, την τελευταία διετία απέφευγε να διανύσει έστω και τα 50 μέτρα μεταξύ Φιλελλήνων και Καραγεώργη Σερβίας χωρίς την υπουργική Μερσεντές. «Αδυναμία του, η αντιπάθεια του λαού». Του λαού της Σοφοκλέους, ιδίως. Των εκατομμυρίων νεοεπενδυτών που μετετράπησαν σε νεοπένητες. Εν τω μηνί Αθύρ του 1999…
Τώρα, που η τέως βασιλική δρυς της οικονομίας (παρά τα λάφυρα της σύγκλισης, της ΟΝΕ, του ευρώ ποιος θα του τα αμφισβητήσει;) έπεσε αυτοκρατορικά στο θρόνο του Πενταγώνου, άρχισε η επιχείρηση αποκαθήλωσής του. Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται… Ο λόγος που με εξοργίζει αυτή η άκομψη αποξήλωση, δεν είναι βεβαίως ότι ο τέως ΥΠΕΘΟς ή η πολιτική του μού ήταν συμπαθείς. Αλλά, γιατί εγώ δεν αντιλαμβάνομαι τι ακριβώς άλλαξε μεταξύ Φιλελλήνων και Καραγεώργη Σερβίας. Οξύνω τις αισθήσεις μου για να οσφρανθώ, να δω, να ακούσω, να γευθώ ποια είναι η νέα φιλοσοφία που συνεπήρε την αγορά, ποια ακριβώς διαφορά έχει η εκφορά των ίδιων ακριβώς λέξεων με τις οποίες γράφτηκε το οικονομικό μυθιστόρημα της τελευταίας εξαετίας: ιδιωτικοποίηση, αποκρατικοποιήσεις νέας γενιάς, απελευθέρωση, ανταγωνιστικότητα… Πλην, ματαίως. Ή εγώ έχω μειωμένη αντίληψη (κι αυτό είμαι διατεθειμένος να το συζητήσω). Ή, η νέα οικονομική πολιτική βρίσκεται σε κατάσταση υπαρξιακής κρίσης. Θέλει να αλλάξει μένοντας πάντα η ίδια.
Κι όμως, υπάρχει διαφορά, στραβάδι! Θα μου αντιτείνουν οι βαθείς γνώστες των μυστικών της οικονομίας και των παρασκηνίων της αγοράς. Και θα μου επιδείξουν με αυτοπεποίθηση τα πρώτα δείγματα γραφής. Τις καθαρόαιμες ιδιωτικοποιήσεις, τις hard-core αποκρατικοποίησεις, τις original μεγα-συγχωνεύσεις. Το απαύγασμα της ελευθερίας των αγορών… Μία κρατικο-ιδιωτική μεγατράπεζα που θα ελέγχει το 50% της αγοράς, στην οποία οι ανεξάρτητες αρχές ανταγωνισμού δεν θα δουν ίχνος μονοπωλιακών διαθέσεων. (Ορθώς ετέθη, αλλά δεν ελέχθη δημοσίως -γιατί άραγε;- το ερώτημα: ιδιωτικοποιήθηκε η Εθνική ή κρατικοποιήθηκε η Alpha; Σαν το αυγό του Κολόμβου μου ακούγεται…). Και περί την μεγατράπεζα, δυο -τρεις μεγαλομεσαίοι τραπεζίτες, ικανοποιημένοι διότι έκαστος πρόλαβε και πήρε τη μερίδα φιλέτου του από το πτώμα του κράτους- τραπεζίτη.
Και έπεται συνέχεια. Μετά την ΕΘΝΟ-ΑLΡΗΑ ΒΑΝΚ, η ΕΜΠΟΡΟΑγροτική, η ΕμποροΠειραιώς ή η ΕμποροΕurobank ή η ΕuroΠειραιώς, η ΕΛΠΕτρόλα και άλλα πιθανά προϊόντα παρά φύσιν συνευρέσεων του Δημοσίου με το ιδιωτικό. Πάντα με φόντο την «αγορά». Οπου αγορά είναι οι διορισμένοι (βάσει κομματικής επετηρίδος) μάνατζερ των ΔΕΚΟ, οι συνήθεις προμηθευτές του Δημοσίου, οι συνήθεις αγοραστές των κρατικών επιχειρήσεων… Αυτό, δεν μου φαίνεται original ανταγωνισμός… Αφού το κράτος, πράγματι, δεν υπήρξε ποτέ καλός επιχειρηματίας, αφού δεν μπορεί να είναι καν ένας απαιτητικός πωλητής του εαυτού του, γιατί να γίνει ο μπαλαντέρ της ράθυμης ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της φοβικής αγοράς;
Υπάρχει άραγε κάποιο όραμα πίσω από αυτήν την κρατική χειραγώγηση των κατά τα λοιπά απελευθερωμένων αγορών; Οραμα δεν υπάρχει. Εγώ βλέπω μόνον έναν παραλυτικό φόβο. Το ευρώ έρχεται. Ο ανταγωνισμός καταφθάνει. Το ίδιο και οι ανταγωνιστές. Με άγριες διαθέσεις και υπό ξένες σημαίες. Ετοιμοι να σαρώσουν ή να απαξιώσουν. Ενα ιδιότυπο ένστικτο επιβίωσης αφυπνίζει τον οικονομικό πατριωτισμό. Πρωτόγνωρα αισθήματα αλληλεγγύης μεταξύ κρατικής και ιδιωτικής οικονομίας. «Συγχωνευθείτε, εξαγορασθείτε. Το μέγεθος είναι το παν, για να μη σαρώσουν οι ξένοι». Μπα; Και γιατί πρέπει να φοβηθούμε τους ξένους; Γι’ αυτό δεν επιλέξαμε τη μεγάλη ευρω-αγορά; Γι’ αυτό δεν είπαμε ασθμαίνοντες το μεγάλο «ναι» στην παγκοσμιοποίηση; Για να έλθουν οι ξένοι με τα μεγάλα επενδυτικά τους κεφάλαια, με τις φθηνές και καλές υπηρεσίες τους, με τα έξυπνα προϊόντα τους… Ποταμοί μελάνης χύθηκαν μέχρι να πεισθούμε ή απλώς να ανεχθούμε. Γιατί άραγε αυτό που για μας, τους κοινούς θνητούς παρουσιάζεται ως ευλογία, οι μεγαλοσχήμονες της αγοράς το αντιμετωπίζουν ως απειλή; Ποιοι ακριβώς τρέχουν κάτω από τις μεγάλες προστατευτικές ομπρέλες του κρατικο-ιδιωτικού καπιταλισμού; Οι συνήθεις προμηθευτές του Δημοσίου; Ή η νομενκλατούρα των ΔΕΚΟ;
Εκτός αν η Ελλάδα μπαίνει στον 21ο αιώνα, προσπαθώντας να υλοποιήσει το όραμα των αρχών του 20ού. Ή του τέλους του 19ου. Να επιτύχει τον εκσυγχρονισμό που δεν πέτυχε ο Τρικούπης. Και να αποκτήσει το εθνικό κεφάλαιο που ποτέ δεν είχε. Ε, ποτέ δεν είναι αργά… Μ’ αρέσουν τα σύγχρονα οράματα. Με κάνουν και χαμογελώ.