Γιατί είναι τόσο αποδυναμωμένη η γερμανική οικονομία; Οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Ευρωζώνη βιώνουν σημαντική επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης τις τελευταίες εβδομάδες. Ωστόσο, η Γερμανία, που αναλογεί στο ένα τρίτο της οικονομίας της Ευρωζώνης, μοιάζει να υποφέρει περισσότερο από τη μέση χώρα της περιφέρειας. Αραγε, υπάρχουν ειδικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν μόνο για τη Γερμανία, κι αν ναι, θα τους χειρισθεί η κυβέρνηση;
Ο καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ, προς το παρόν, αρνείται να παραδεχθεί δημοσίως πως η χώρα βρίσκεται στο κατώφλι της ύφεσης και αποφεύγει να θέσει σε εφαρμογή προγράμματα φορολογικών περικοπών ή αυξήσεων των δαπανών τύπου ΗΠΑ. Ομως, στην οικονομική κάμψη ελλοχεύουν μεγάλοι κίνδυνοι γι’ αυτόν, καθώς οι γενικές εκλογές έχουν προγραμματισθεί για τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Δύο κυκλικά σενάρια εξηγούν τι είναι πιθανό να συμβεί στην οικονομία. Βάσει του πρώτου, η Γερμανία διέρχεται μια φυσιολογική κυκλική κάμψη, ίσως ύφεση, την οποία θα ακολουθήσει σημαντική ανάκαμψη το δεύτερο τρίμηνο του ερχόμενου έτους. Ετσι, οι πολιτικές ζημίες για την κυβέρνηση θα είναι περιορισμένες. Βάσει του δεύτερου σεναρίου, η ύφεση θα είναι παρατεταμένη στις ΗΠΑ, καθυστερώντας την ανάκαμψη αλλού. Είναι ανησυχητικό σενάριο για τη γερμανική οικονομία και τον ίδιο τον κ. Σρέντερ. Η γερμανική δημοσιονομική πολιτική είναι σχετικά χαλαρή. Τα ευρωπαϊκά επιτόκια είναι σχετικά χαμηλά. Η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ είναι σταθερή. Αν η αμερικανική ανάπτυξη αποδειχθεί αρνητική ή υπερβολικά χαμηλή το πρώτο εξάμηνο του ερχόμενου έτους, η γερμανική οικονομία θα βρεθεί σε ύφεση -ή πολύ κοντά της- για το μεγαλύτερο μέρος του ερχόμενου έτους.
Κατά την περασμένη προεκλογική εκστρατεία του, ο κ. Σρέντερ είχε υποστηρίξει ότι ήθελε η θητεία του να κριθεί κυρίως από τη μείωση της ανεργίας. Δεσμεύθηκε να περιορίσει τον αριθμό των ανέργων από τα τότε επίπεδα των 4 εκατομμυρίων ατόμων. Τόνισε, μάλιστα, ότι δεν του άξιζε να επανεκλεγεί αν δεν υλοποιούσε αυτό τον στόχο. Και σήμερα μοιάζει να κινδυνεύει να αθετήσει την υπόσχεσή του.
Το σύστημα υπολογισμού της ανεργίας βάσει του αριθμού των ανέργων και όχι της αναλογίας τους με το εργατικό δυναμικό μπορεί να είναι ελάχιστα χρήσιμο από οικονομική άποψη, αλλά γύρω από αυτόν τον αριθμό εξελίσσεται η εγχώρια πολιτική διαμάχη. Επιπλέον, η βελτιωμένη ευελιξία στην αγορά εργασίας σημαίνει ότι η ανεργία αυξάνεται σήμερα ταχύτερα απ’ ό,τι σε προηγούμενες καθοδικές τάσεις της οικονομίας. Σύμφωνα με έρευνα του γερμανικού Βιομηχανικού και Εμπορικού Επιμελητηρίου, το ένα τρίτο όλων των εταιρειών της χώρας σχεδιάζουν περικοπές θέσεων εργασίας για τον χειμώνα.
Αναμφίβολα ο κ. Σρέντερ θα δράσει για να τονώσει την οικονομία. Το ζήτημα είναι πότε θα δράσει και πώς ακριβώς. Η κυβέρνηση πιστεύει ότι ίσως είναι σοφότερο να κινηθεί όταν το κλίμα αισιοδοξίας θα φθάσει στα χειρότερα επίπεδά του. Εφόσον αναμένονται νέες άσχημες ειδήσεις για την οικονομία τους ερχόμενους μήνες, καλύτερη στιγμή για δράση ίσως είναι ο Δεκέμβριος ή ο Ιανουάριος, όταν ο αριθμός των ανέργων αναμένεται να φθάσει στο ζενίθ του.
Τα γερμανικά οικονομικά ινστιτούτα, η κοινοβουλευτική αντιπολίτευση και μεγάλη μερίδα των γερμανικών ΜΜΕ πιστεύουν ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να προωθήσει σειρά φορολογικών περικοπών, που θα τεθούν σε ισχύ το 2003 και το 2005. Ωστόσο, ο κ. Σρέντερ απέρριψε αυτή την προσέγγιση, υποστηρίζοντας ότι οι φορολογικές περικοπές θα καταλήξουν σε νέα αποταμίευση και όχι κατανάλωση, εφόσον η ανεργία αυξάνεται. Θα υπάρξουν επίσης πολιτικοί κίνδυνοι. Η Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες φιλοδοξούν να εμμείνουν στο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, το οποίο έχει στόχο τη συγκράτηση των κρατικών ελλειμμάτων. Δεν είναι ώρα να υπονομευθεί η εμπιστοσύνη στην οικονομική και νομισματική ένωση, όταν η κυκλοφορία του «πραγματικού» ευρώ βρίσκεται μόλις μερικές εβδομάδες μακριά.
Καθώς η νομισματική πολιτική βρίσκεται στα χέρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και η δημοσιονομική πολιτική περιορίζεται από το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, ο Γερμανός καγκελάριος δεν έχει πολλές άλλες επιλογές πολιτικής. Θα μπορούσε να προωθήσει επενδυτικά προγράμματα του δημοσίου τομέα και να τονώσει τις δαπάνες για τη χρονίως υποχρηματοδοτούμενη αστυνομία και τον στρατό. Η κυβέρνηση ήδη έχει υποσχεθεί 3 δισ. μάρκα (1,37 δισ. δολάρια) σε εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ. Υπάρχει όμως περιθώριο για ακόμα μεγαλύτερες δημόσιες δαπάνες.
Ο κ. Σρέντερ ελάχιστη βοήθεια μπορεί να αναμένει από την αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία, από τη συγκρατημένη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ και τους Γερμανούς καταναλωτές. Η αναμονή ώς τον τερματισμό της ύφεσης είναι πολύ ριψοκίνδυνη κίνηση. Ο κ. Σρέντερ μπορεί να είναι παίκτης, αλλά σίγουρα όχι «τζογαδόρος».