Π έρσι, οι επισκέπτες των εντυπωσιακών κεντρικών γραφείων της Enron, στο Χιούστον, καλωσορίζονταν από την ακόλουθη τεράστια επιγραφή: «ο μεγαλύτερος ενεργειακός κολοσσός του κόσμου». Οι λέξεις αυτές ενόχλησαν τους μικρότερους ανταγωνιστές της Enron, πολλούς από τους οποίους έχουν εγκαταστήσει την έδρα τους στην Energy Balley (η Κοιλάδα της Ενέργειας) του Τέξας. Ωστόσο, ενοχλήθηκαν ακόμα περισσότερο όταν αργότερα η Enron ανακηρύχθηκε ως «η μεγαλύτερη εταιρεία του κόσμου». Τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς η εταιρεία έχει επηρεαστεί από την κρίση που κυριαρχεί, η επιγραφή απομακρύνθηκε διακριτικά.
Το μείγμα φιλοδοξίας και θρασύτητας, που αποκάλυπταν οι προαναφερόμενες επιγραφές προσφέρει μια αρκετά ξεκάθαρη εικόνα της αξιοσημείωτης ανόδου και πτώσης της Enron. Δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 από τη συγχώνευση δυο προβληματικών εταιρειών φυσικού αερίου. Στην πορεία, η Enron ήταν η κινητήριος δύναμη στην ανάπτυξη των αγορών σποτ και παραγώγων στον τομέα της ενέργειας, στις οποίες σήμερα διατελεί έναν κυρίαρχο ρόλο. Οντως, είναι τόσο μεγάλη η κλίμακα των δραστηριοτήτων της και βαρυσήμαντες οι επαφές της με πολλά από τα κορυφαία χρηματοοικονομικά ιδρύματα του κόσμου, που πολλοί ειδήμονες του κλάδου τη συσχετίζουν με το κεφάλαιο αντιστάθμισης κινδύνου, Long-Term Capital Management (LTCM). Το LTCM, όμως, απέτυχε το 1998, μια κατάληξη που δεν οφείλεται μόνον στην ταπείνωση των αλχημιστών του χρηματοοικονομικού κλάδου. Μια ενδεχόμενη πτώχευση της Enron -κάτι που αν και τυπικά δεν υφίσταται, δεδομένης της τρέχουσας νευρικότητας ίσως να είναι πιθανό- κάτω από ποιες συνθήκες θα ξεσπάσει;
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ενεργειακή αγορά της Καλιφόρνια -η οποία έχει «τραυματιστεί» από την παρουσία των πολιτικών- και ένα κακώς επινοημένο σχέδιο επέκτασης των δραστηριοτήτων της Enron στη διαπραγμάτευση τηλεπικοινωνιακών δικτύων ευρείας ζώνης, σε συνάρτηση με την ανησυχία, που επικρατούσε νωρίτερα φέτος για την κατολίσθηση της τιμής της μετοχής της, ίσως, να είναι οι «ιδανικές συνθήκες». Ας μην λησμονούμε, επίσης, την αναχώρηση του διευθύνοντος συμβούλου της εταιρείας, Τζέφρεϊ Σκίλινγκ τον Αύγουστο, ο οποίος είχε μόλις προσληφθεί. Ο Κένιθ Λέι, ένας οραματιστής της ελεύθερης αγοράς και φίλος του προέδρου Τζορτζ Μπους, αναγκάστηκε να αναλάβει τον έλεγχο της Εnron.
Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν επιβράδυνε την πτώση της Enron. Από τη μια ημέρα στην άλλη, φαίνεται ότι κλιμακώνονται τα οικονομικά προβλήματά της, τα οποία σε μεγάλο βαθμό δημιούργησε μόνη. Κάτι τέτοιο οφείλεται και στην έλλειψη της διαφάνειας στις δραστηριότητές της, οδηγώντας στη διάβρωση της αξιοπιστίας της Enron στις αγορές. Ως αποτέλεσμα, κυκλοφορούν φήμες για μια πιθανή εξαγορά ή ακόμα και πτώχευση.
Η φήμη της Enron για την οξυδέρκειά της σε οικονομικά ζητήματα έχει μετατραπεί από ένα πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο σε μια (οικονομική) υποχρέωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα αποτελέσματα του τρίτου τριμήνου παρουσίασαν διαγραφή περιουσιακών στοιχείων της Enron, ύψους ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων, ποσό που συσχετίζεται με τον τομέα διανομής νερού, τη διαπραγμάτευση δικτύων ευρείας ζώνης και άλλες επενδυτικές δραστηριότητες.
Ακόμα χειρότερη ήταν η μείωση του κεφαλαίου της κατά 1,2 δισ. δολάρια, που προέκυψε από τη συμφωνία αντιστάθμισης κινδύνου (hedging deal) της Enron, στην οποία περιπλέκεται και το ιδιωτικό επενδυτικό κεφάλαιο, LJM. Η αναγκαιότητα της καταβολής του προαναφερόμενου ποσού συνδέεται με την αναγκαστική πώληση αξιογράφων της, ύψους 55 εκατομμυρίων δολαρίων, όταν η συνεργασία έληξε αυτό το καλοκαίρι. Σχεδόν κανένας πέραν των παραγόντων της Enron δεν γνώριζε το περιεχόμενο της συμφωνίας της με την LJM, που έχει χαρακτηριστεί ως ένα «δομημένο χρηματοοικονομικό όχημα».
Η αποτυχία της Enron να προσφέρει τις λεπτομέρειες όσον αφορά τους κινδύνους άλλων συνεργασιών έχουν δημιουργήσει φοβίες για την κατάσταση των ισολογισμών της. Ως συνέπεια, οι μετοχές της έπεσαν κατά 19% στις 30 Οκτωβρίου, δηλαδή κατά τη διάρκεια μιας μόνον συνεδρίασης. Ο Αντριου Φάστοου, ο οποίος απομακρύνθηκε από τη θέση του γενικού οικονομικού διευθυντή στις 24 Οκτωβρίου, παράλληλα, ήταν συνεργάτης της LJM. Ο αντικαταστάτης του, Τζέφρεϊ ΜακΜάχον πρέπει να κάνει πολλά για να αποκαταστήσει τη χαμένη εμπιστοσύνη των επενδυτών.
Η Υπηρεσία βαθμολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, Moody’s, πρόσφατα υποβάθμισε την Enron σε επίπεδο «junk». Αλλες δυσάρεστες εξελίξεις, τέτοιας φύσεως μπορούν κάλλιστα να φέρουν βαριές επιπτώσεις στις κύριες δραστηριότητές της, αποθαρρύνοντας τους πελάτες της και «παγώνοντας» το χονδρεμπόριο ενέργειας. Ως αποτέλεσμα, θα πληγούν και άλλες αγορές. Η Enron παραδέχεται ότι έχει μια μεγάλη συμμετοχή στην αγορά παραγώγων, διατηρώντας ένα χαρτοφυλάκιο, ύψους 21 δισ. δολαρίων. Καλώς ή κακώς, πολλοί διαπραγματευτές της αγοράς έχουν την πεποίθηση ότι το μέγεθος αυτό δεν ανταποκρίνεται στην παρουσία της. Επιπλέον, λίγες εταιρείες θα δέχονταν, σήμερα, την Enron ως εγγυητή για την έκδοση ομολόγου πίστωσης.
Μήπως η Enron είναι τόση μεγάλη ή σημαντική για να καταρρεύσει; Ο Φίλιπ Βέρλενζερ, οικονομολόγος επί ενεργειακών θεμάτων, εκτιμά ότι η αντικατάσταση της Enron από άλλη εταιρεία του κλάδου δεν είναι εύκολη. Φυσικά, οι ανταγωνιστές του ενεργειακού κολοσσού διαφωνούν.
Κι όμως, η Αθήνα ξεπέρασε Λονδίνο, Παρίσι, Φρανκφούρτη και Νέα Υόρκη