Στην εποχή της επικοινωνιακής έκρηξης, η μαζική επικοινωνία και η τεχνολογία της πληροφόρησης οφείλουν να λειτουργήσουν σε συνδυασμό με την κεντρική θέση που κατέχει η πραγματική επικοινωνία στην ανθρώπινη ζωή. Τα ΜΜΕ και η τεχνολογία της επικοινωνίας είναι αναγκαίο να υπηρετούν τις ανθρώπινες ανάγκες, τόσο τις ατομικές, όσο και τις κοινωνικές. Ως κοινωνία ανθρώπων χρειαζόμαστε οι νέες τεχνολογίες της πληροφορικής και της επικοινωνίας να αποκτήσουν έναν οικολογικό χαρακτήρα, με την έννοια να εξυπηρετούν και να προάγουν επ’ αγαθώ την ανθρώπινη φύση. Στον πυρήνα όλων αυτών βρίσκεται η ύπαρξη παιδείας γύρω από τη δομή και τη λειτουργία των ΜΜΕ όχι μόνο για αυτούς που εργάζονται σε αυτά, αλλά και για αυτούς που εισπράττουν τα μηνύματά τους, δηλαδή, το κοινό. Εχουμε κι άλλες φορές τονίσει ότι είναι καιρός πια, και στη χώρα μας, να αρχίσει ένα «κίνημα επιμόρφωσης» για τη δομή και λειτουργία των Μέσων στους απλούς ανθρώπους. Θεωρούμε ότι το σχολείο είναι ο πιο κατάλληλος χώρος γι’ αυτό, αφού η εκπαίδευση παραμένει το πιο σημαντικό μαζικό μέσο της σύγχρονης κοινωνίας.
Ο λόγος της εισαγωγής μαθημάτων γύρω από την επικοινωνία και τα ΜΜΕ στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι αναγκαίος και τούτο διότι: Πρώτον, το μέσο Ελληνόπουλο τείνει να δαπανά περισσότερο χρόνο βλέποντας τηλεόραση, παρά για να ασχολείται με τα μαθήματα ή να παίζει.
Δεύτερον, τα ΜΜΕ φέρνουν τον έξω κόσμο στα σπίτια μας. Μαθαίνουμε για τον πόλεμο, την ειρήνη, το περιβάλλον, τις επιστημονικές ανακαλύψεις διαμέσου αυτών. Εξαρτώμεθα από τα μηνύματα των ΜΜΕ για να μάθουμε τι συμβαίνει στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον. Με άλλα λόγια, οτιδήποτε γνωρίζουμε για τους ανθρώπους, τις περιοχές και τα συμβάντα που δεν μπορούμε να έχουμε άμεση επαφή, η γνώση μας προέρχεται από τα ΜΜΕ. Τρίτον, βασιζόμαστε στα ΜΜΕ για την ψυχαγωγία και τη διασκέδασή μας. Η τηλεόραση και ο κινηματογράφος είναι οι σύγχρονοι αφηγητές της γενιάς μας. Οι ιστορίες τους μας λένε ποιοι είμαστε, τι πιστεύουμε και τι θέλουμε να είμαστε.
Στις μέρες μας λοιπόν, τα ΜΜΕ μακροπρόθεσμα αποτελούν ένα σιωπηρό οδηγό συμπεριφοράς, μας υποβάλλουν τι να πιστεύουμε, πώς να αντιλαμβανόμαστε τον πραγματικό κόσμο, πώς να αναγνωρίσουμε τους κινδύνους, πώς να αποφασίζουμε ποια δράση είναι κατάλληλη σε δεδομένες περιστάσεις και ακόμα, πώς να εκτιμούμε τους γύρω μας και τις πιθανές ενέργειές τους. Αυτές και άλλες εκτιμήσεις και δράσεις δεν απομονώνονται από το άμεσο περιβάλλον μας και τα ΜΜΕ, ιδίως η τηλεόραση, αποτελούν ένα μεγάλο μέρος αυτού του περιβάλλοντος, του κοινού πεδίου αναφοράς μας.
Για τους λόγους αυτούς η έναρξη μαθημάτων για τα ΜΜΕ στα σχολεία είναι απαραίτητη. Η εισαγωγή μαθημάτων για τη δομή και λειτουργία των ΜΜΕ στα σχολεία θα βοηθήσει τους μελλοντικούς πολίτες της χώρας (που όλοι, σημειωτέον, έχουν αντιληφθεί τον κόσμο πρώτα από την τηλεόραση) στην πληρέστερη κατανόηση όχι μόνον όσον αφορά το πώς τα ΜΜΕ λειτουργούν, αλλά και το πώς αυτά γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης από εκείνους που τα ελέγχουν.
Το κοινό πρέπει να μάθει από ποιους να αναζητεί τις ευθύνες. Κι αν ζητούμε ευθύνες από άλλους βιομηχανικούς κλάδους, όπως αυτούς που ρυπαίνουν το περιβάλλον για ποιο λόγο να μη ζητούμε από αυτούς που πρωταγωνιστούν και στην ουσία ελέγχουν το επικοινωνιακό μας πεδίο;
Βέβαια η διδασκαλία των ΜΜΕ στα σχολεία μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Σε άλλες χώρες, όπου η επιμόρφωση των ΜΜΕ στα σχολεία είναι μια καθιερωμένη πρακτική από τη δεκαετία του 1970, αντικείμενο των μαθημάτων συνήθως είναι η ανάγνωση και η αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων των ΜΜΕ όσον αφορά το περιεχόμενό τους (έκδηλο και λανθάνον). Εκείνοι όμως που χρειάζονται επειγόντως την επιμόρφωση για τη δομή και τη λειτουργία των ΜΜΕ είναι οι μελλοντικοί κυρίως πολίτες, γιατί οι μεγαλύτεροι ενδεχομένως να έχουν ακόμη κάποιες αντιστάσεις. Μια σύγχρονη επιμόρφωση των αυριανών πολιτών οφείλει να τους βοηθά να αντιλαμβάνονται τις μονοπωλιακές τάσεις στο σημερινό και μελλοντικό επικοινωνιακό πεδίο και τον νέο ρόλο που θα έχουν οι επικοινωνιακοί φορείς ως αυτόνομοι διαμεσολαβητές της κοινής γνώμης στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, πόσο μάλλον στο περιβάλλον της δυνητικής επικοινωνίας.
Η αντίσταση των πολιτών είναι το μόνο που έχει απομείνει, καθώς οι ρόλοι ανάμεσα στους κυβερνώντες και τους «μιντιοκράτες» έχουν αρχίσει όχι μόνον να αλληλοδιαπλέκονται αλλά και συχνά να ταυτίζονται.
Τα σύγχρονα επιμορφωτικά προγράμματα για τον ρόλο των ΜΜΕ θα πρέπει να είναι όχι μόνον θεωρητικού χαρακτήρα. Παράλληλα, πρέπει να παροτρύνουν τους ανθρώπους να επιτηρούν τις διαδικασίες του σύγχρονου πεδίου, εποπτεύοντας ακόμη και αυτούς που έχουν οριστεί για να εποπτεύσουν το πεδίο και συχνά για διάφορους λόγους αδυνατούν να το κάνουν ή αφομοιώνονται από το ίδιο το σύστημα.
Οι διδάσκοντες
Τέλος, όλοι εμείς, που ερευνούμε, μελετούμε και διδάσκουμε τα ΜΜΕ είναι καθήκον μας με εύληπτο τρόπο να δώσουμε στο κοινό όλα εκείνα τα εφόδια και εργαλεία, ώστε να μπορέσουν να κατανοήσουν και να αναλύσουν τόσο το μέσο όσο και το περιεχόμενό του. Ομως φαίνεται ότι πρώτοι εμείς -οι άνθρωποι που ασχολούνται με τη διδασκαλία και έρευνα των ΜΜΕ- το έχουμε ξεχάσει, αναλωνόμενοι σε ένα αυτιστικό αδιέξοδο.
Ο διακεκριμένος καθηγητής Τζορτζ Γκέρμπνερ μας καλεί να οργανωθούμε σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, σε ομάδες που αποτελούνται από θεωρητικούς των ΜΜΕ, σε ομάδες πολιτών που θα ενεργοποιηθούν στον χώρο, να ανταλλάξουμε απόψεις με την ένωση που συμμετέχει κι αυτός, την «Κίνηση για το Πολιτισμικό Περιβάλλον», να συμβουλευτεί ο ένας τον άλλον για το πώς θα απαιτήσουμε και παράλληλα θα βοηθήσουμε τους συνανθρώπους μας να κάνουμε ένα πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο γεννιούνται τα παιδιά μας περισσότερο ελεύθερο, περισσότερο διαφοροποιημένο, περισσότερο δίκαιο, περισσότερο ισότιμο για περισσότερες ομάδες, για περισσότερες ανάγκες, για ένα μεγαλύτερο φάσμα εθνικών και πολιτιστικών συμφερόντων σε κάθε χώρα.
Η γνώση για τη δομή και τη λειτουργία του επικοινωνιακού περιβάλλοντος καθίσταται ενώπιον του νέου αιώνα περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Ιδίως με την ανάπτυξη του Διαδικτύου, της ψηφιακής τηλεόρασης και των διαφόρων εφαρμογών της και τη σύγκλιση των Μέσων είναι όχι μόνον αναγκαίο, αλλά και ουσιώδες σε μια δημοκρατική κοινωνία τα παιδιά και οι ενήλικες να μπορούν να αποτιμούν, να αναλύουν, να αξιολογούν και να κάνουν σωστές επιλογές για το έντυπο και οπτικοακουστικό περιεχόμενο που καταναλώνουν.