Ο πρόσφατος φορολογικός νόμος 4646/2019 εισάγει μια πολύ σημαντική απαλλαγή για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Προβλέπει ότι, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, μια ελληνική εταιρεία μπορεί να πωλήσει συμμετοχές που κατέχει σε άλλο νομικό πρόσωπο χωρίς να φορολογηθεί για την υπεραξία που θα προκύψει.
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου, οι σχετικές διατάξεις στοχεύουν στην ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας για την υποδοχή ή διακράτηση επενδύσεων μέσω ελληνικών επενδυτικών σχημάτων, καθώς τα κέρδη από τη διάθεση θυγατρικών απαλλάσσονται του φόρου στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε.
Προϋποθέσεις απαλλαγής
Αναλυτικότερα, οι νέες διατάξεις προβλέπουν ότι ένα νομικό πρόσωπο (Α.Ε., ΕΠΕ, ΙΚΕ, Ο.Ε., Ε.Ε. κ.λπ.), που είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, απαλλάσσεται από τον φόρο στην υπεραξία που προκύπτει από τη μεταβίβαση τίτλων συμμετοχής (μετοχών, εταιρικών μεριδίων κ.λπ.) σε άλλη εταιρεία κάτοικο κράτους-μέλους της Ε.Ε., εφόσον η τελευταία εταιρεία πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) Εχει μία από τις νομικές μορφές που απαριθμούνται στο παράρτημα Ι μέρος Α΄ της οδηγίας 2011/96/Ε.Ε., σχετικά με το κοινό φορολογικό καθεστώς το οποίο ισχύει για τις μητρικές και τις θυγατρικές εταιρείες διαφορετικών κρατών-μελών.
β) Είναι φορολογικός κάτοικος κράτους-μέλους της Ε.Ε. (της χώρας μας συμπεριλαμβανομένης), σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους αυτού και δεν θεωρείται κάτοικος τρίτου κράτους εκτός Ε.Ε. κατ’ εφαρμογήν όρων σύμβασης περί αποφυγής διπλής φορολογίας που έχει συναφθεί με αυτό το τρίτο κράτος.
γ) Υπόκειται, χωρίς τη δυνατότητα επιλογής ή απαλλαγής, σε εταιρικό φόρο και συγκεκριμένα έναν από τους φόρους που αναφέρονται στο παράρτημα Ι μέρος Β΄ της προαναφερθείσας οδηγίας 2011/96/ΕΕ.
Επίσης, προκειμένου να τύχει εφαρμογής η απαλλαγή, η ελληνική εταιρεία που μεταβιβάζει τις συμμετοχές θα πρέπει:
(α) Να κατέχει ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον 10% της αξίας ή του πλήθους του μετοχικού κεφαλαίου ή βασικού κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου του νομικού προσώπου του οποίου οι τίτλοι συμμετοχής μεταβιβάζονται.
(β) Να έχει διακρατήσει το ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον είκοσι τέσσερις μήνες.
Κατ’ εξαίρεσιν, τα σχετικά κέρδη δεν θα υπαχθούν σε φορολογία εισοδήματος ούτε κατά τη διανομή ή την κεφαλαιοποίησή τους (σε αντίθεση με ό,τι γενικά ισχύει για τα έσοδα για τα οποία δεν έχει καταβληθεί φόρος).
Διευκρινίζουμε ότι εφόσον δεν πληρούνται σωρευτικά όλες οι ανωτέρω προϋποθέσεις, το κέρδος από την πώληση των συμμετοχών υπόκειται κανονικά σε φορολογία, συναθροιζόμενο με τα λοιπά φορολογητέα έσοδα της μεταβιβάζουσας εταιρείας.
Τα ανωτέρω έχουν εφαρμογή για εισοδήματα που αποκτώνται από την 1η Ιουλίου 2020 και μετά. Εως την ημερομηνία αυτή, τυχόν κέρδη από την πώληση συμμετοχών φορολογούνται κανονικά, ενώ η σχετική ζημία εκπίπτει υπό τις ισχύουσες προϋποθέσεις.
Εκπτωση δαπανών
Ωστόσο, σε περίπτωση μεταβίβασης τίτλων συμμετοχής κατά τα ανωτέρω μετά την 1η/7/2020, η φορολογούμενη εταιρεία δεν μπορεί να εκπέσει τις επιχειρηματικές δαπάνες (π.χ. τόκους δάνειων κ.λπ.) ή τυχόν ζημία που συνδέεται με τη συμμετοχή αυτή (δεδομένου ότι και τα αντίστοιχα κέρδη θα απαλλάσσονταν της φορολογίας).
Εξαιρετικά, οι ζημίες ενός νομικού προσώπου που προέρχονται από τη μεταβίβαση των ανωτέρω τίτλων συμμετοχής μπορούν να αναγνωριστούν προς έκπτωση μετά την 1η/1/2020, υπό τις εξής προϋποθέσεις (σωρευτικά):
(α) Να έχουν αποτιμηθεί μέχρι τις 31/12/2019 και να έχουν εγγραφεί στα βιβλία της εταιρείας ή να αποτυπώνονται σε οικονομικές καταστάσεις ελεγμένες από ορκωτούς ελεγκτές.
(β) Οι ζημίες να καταστούν οριστικές (δηλ. οι συμμετοχές να μεταβιβαστούν) έως τις 31/12/2022.
Εάν οι ζημίες κατά τον χρόνο οριστικοποίησης είναι μικρότερες από τις ζημίες που αποτιμήθηκαν, αναγνωρίζεται το μικρότερο ποσό, ενώ εάν είναι μεγαλύτερες, αναγνωρίζεται μόνο το ποσό που αποτιμήθηκε.
Με την ανωτέρω μεταβατική ρύθμιση λαμβάνεται μέριμνα ώστε οι εταιρείες που απέκτησαν συμμετοχές τα τελευταία χρόνια, πριν ή κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, να μην υποστούν τις δυσμενείς συνέπειες από την τυχόν ζημία που θα οριστικοποιηθεί κατά την μεταβίβαση αυτών μέχρι τις 31/12/2022.
Τονίζουμε ότι οι ανωτέρω διατάξεις είναι πολύ πρόσφατες και δεν έχουν ακόμη ερμηνευθεί ή διευκρινιστεί από τη φορολογική διοίκηση μέσω της έκδοσης σχετικής εγκυκλίου. Συνεπώς, αρκετά σημεία παραμένουν αδιευκρίνιστα, κυρίως ως προς το θέμα της μη έκπτωσης των δαπανών που σχετίζονται με τις συμμετοχές αυτές, την υπό προϋποθέσεις αναγνώριση των ζημιών κ.λπ.
* Η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη του φορολογικού τμήματος της ASnetwork (www.asnetwork.gr).