Την τρέχουσα περίοδο, το μείζον πρόβλημα για την παγκόσμια κοινότητα είναι αυτό που προκαλεί η εξάπλωση του κορωνοϊού.
Η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει με αγωνία και προσοχή τη μεγάλη δοκιμασία και η κυβέρνηση, με τους ειδικούς επιστήμονες, κάνουν ό,τι το δυνατόν για να ελαχιστοποιήσουν το ανθρώπινο, το κοινωνικό και το οικονομικό κόστος.
Ως υπουργείο Οικονομικών, με μεθοδικότητα και προνοητικότητα, σε απόλυτη συνοχή και συνεργασία με συναρμόδια υπουργεία, έχουμε ήδη αναλάβει πρωτοβουλίες και θα ακολουθήσουν και άλλες σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, προκειμένου τόσο να αμβλυνθούν οι αναπόφευκτες σημαντικές συνέπειες του κορωνοϊού στην οικονομική μεγέθυνση, στα δημόσια οικονομικά και στην πραγματική οικονομία, όσο και να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή.
1ον. Από την πρώτη στιγμή, υπάρχει πλήρης υποστήριξη του συστήματος υγείας σε έκτακτες δαπάνες που απαιτούνται, αναφορικά με έξοδα μισθοδοσίας, προσλήψεις νέου προσωπικού, εξοπλισμό ΜΕΘ, φάρμακα, υγειονομικό υλικό, δαπάνες για καθαριότητα και φύλαξη, μεταφορά και ανάλυση δειγμάτων και οτιδήποτε άλλο απαιτηθεί.
2ον. Προβλέφθηκαν διευκολύνσεις πρόσβασης στην εργασία και ειδικά για τους εργαζόμενους γονείς με παιδιά μέχρι 15 ετών, δικαίωμα χρήσης άδειας ειδικού σκοπού, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν με ασφάλεια στο οριζόντιο κλείσιμο όλων των σταθμών και εκπαιδευτικών μονάδων της χώρας.
3ον. Προβλέφθηκε αναστολή υποχρέωσης πληρωμής φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων σε επιχειρήσεις που έκλεισαν με κρατική απόφαση.
4ον. Δημιουργήθηκε μηχανισμός παρακολούθησης, ώστε να παρεμβαίνουμε έγκαιρα, στοχευμένα και αποτελεσματικά στους κλάδους της οικονομίας και στις περιοχές όπου παρατηρείται σημαντική πτώση της οικονομικής δραστηριότητας.
5ον. Τίθεται σε εφαρμογή ένα ολοκληρωμένο σύστημα στήριξης των εργαζομένων με εξαρτημένη εργασία, ένεκα της αναστολής καταβολής μισθών από τις επιχειρήσεις, για τις οποίες απαγορεύθηκε προσωρινά η λειτουργίας τους, που θα περιλαμβάνει οικονομική ενίσχυση, διατήρηση θέσεων εργασίας, διασφάλιση ασφαλιστικών δικαιωμάτων και ενίσχυση των δεξιοτήτων από απόσταση.
6ον. Θα παρασχεθεί –το προσεχές διάστημα– ρευστότητα σε επιχειρήσεις που δεν έχουν κλείσει με κρατική απόφαση, αλλά έχουν υποστεί σοβαρό πλήγμα στην οικονομική δραστηριότητά τους.
7ον. Διεκδικείται δημοσιονομικός χώρος για το 2020, μέσω μείωσης του στόχου για το πρωτογενές αποτέλεσμα και εξαίρεσης συγκεκριμένων δαπανών από τον υπολογισμό του.
Λειτουργούμε με σύνεση και ενότητα, με προνοητικότητα και υπευθυνότητα, με ψυχραιμία και αυτοπειθαρχία.
Παρότι όμως η ενέργειά μας είναι στραμμένη προς αυτήν την κατεύθυνση, δεν μπορώ να μη σχολιάσω, εν συντομία, την εξέλιξη του ΑΕΠ κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2019.
Γιατί αυτά τα στοιχεία και η δυναμική τους, παρά το εντελώς διαφορετικό σκηνικό που διαμορφώνεται σήμερα και εφέτος, έχουν την αξία τους και θα τα βρούμε μπροστά μας, όταν ξεπεράσουμε, εύχομαι σχετικά σύντομα, τα μεγάλα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά μας.
Σε ένα πρώτο επίπεδο ανάλυσης, εάν αυτή η επίδοση, που ανακοίνωσε, ως προσωρινή, η ΕΛΣΤΑΤ θεωρηθεί τελική, τότε ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας ήταν 1,9% για το 2019, στον στόχο του προϋπολογισμού. Είναι μάλιστα η πρώτη φορά, έπειτα από 5 χρόνια, που επιτυγχάνεται ο εθνικός στόχος της ανάπτυξης.
Με βάση αυτά τα στοιχεία, η ελληνική οικονομία πέτυχε ρυθμό μεγέθυνσης 1,6% το δεύτερο εξάμηνο του 2019. Υπερέβη, δηλαδή, την εκτίμηση για τη μέση επίδοση τόσο των χωρών της Ευρωζώνης (1,1%), όσο και της Ευρωπαϊκής Ενωσης (1,2%).
Σε δεύτερο επίπεδο ανάλυσης, βλέπουμε ότι, πλην της συγκυριακής μεγαλύτερης αύξησης της δημόσιας κατανάλωσης στο πρώτο εξάμηνο του 2019, αύξησης που εντοπίζεται εξ ολοκλήρου στο δεύτερο τρίμηνο του 2019, συνδεόμενη με τη διενέργεια εθνικών εκλογών, όλες οι υπόλοιπες συνιστώσες του ΑΕΠ κατέγραψαν μεγαλύτερους ρυθμούς αύξησης στο δεύτερο παρά στο πρώτο εξάμηνο του 2019!
Συγκεκριμένα, οι επενδύσεις σημείωσαν αύξηση 8,4% το δεύτερο εξάμηνο του 2019 έναντι 0,9% στο πρώτο εξάμηνο, η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1,2% στο δεύτερο εξάμηνο έναντι 0,4% στο πρώτο εξάμηνο και οι πραγματικές εξαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 5,0% το δεύτερο εξάμηνο έναντι 4,8% στο πρώτο εξάμηνο.
Ομως και σε επίπεδο τριμήνου διαπιστώνουμε μία θετική και ευοίωνη πορεία των συνιστωσών του ΑΕΠ, πλην των αποθεμάτων.
Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1,8%, που αποτελεί τη μεγαλύτερη αύξηση μετά το 2007. Εν γένει, η εν λόγω μεταβολή συμβαδίζει με τα βραχυχρόνια στοιχεία λιανικού/χονδρικού εμπορίου και εμπιστοσύνης καταναλωτών, αλλά και με τη συνεχιζόμενη άνοδο της απασχόλησης.
Οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 14,4%, που είναι η μεγαλύτερη αύξηση από το 2006. Η θετική αυτή εξέλιξη αποτυπώνεται σε όλες τις κατηγορίες επενδύσεων (κατασκευές, κατοικίες, λοιπές κατασκευές, εξοπλισμός), πλην των αγροτικών και άλλων προϊόντων.
Χωρίς να θριαμβολογούμε για τις αποδόσεις αυτές, σημειώνουμε ότι πρέπει να κάνουμε πολύ περισσότερα, σε διαρθρωτικό επίπεδο, για να περιορίσουμε το επενδυτικό κενό της χώρας.
Το εξωτερικό ισοζύγιο παραμένει θετικό και αυτό διότι ενώ οι εξαγωγές μειώνονται, την ίδια στιγμή οι εισαγωγές μειώνονται περισσότερο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είμαστε μία μικρή οικονομία, μόλις το 1,1% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και η όποια αρνητική εξέλιξη μας επηρεάζει στον βαθμό που έχουμε συγχρονισμό και ασυμμετρίες των ευρωπαϊκών οικονομικών κύκλων.
Τελικά, μόνο η μείωση των αποθεμάτων στο τέταρτο τρίμηνο του 2019 είναι αυτή που οδήγησε σε μικρότερο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ στο δεύτερο έναντι του πρώτου εξαμήνου.
Θα πρέπει, βέβαια, να τονιστεί ότι η μείωση των αποθεμάτων ακολουθείται διαχρονικά από θετική μεταβολή στις επόμενες περιόδους, γεγονός που θα δώσει, όταν η κατάσταση ομαλοποιηθεί, αναπτυξιακή ώθηση στην οικονομία. Για παράδειγμα, αν σε μία οικονομία σημειωθεί σημαντική μείωση των αποθεμάτων, αυτό μπορεί να σημαίνει μία αύξηση της συναθροιστικής ζήτησης, με τις επιχειρήσεις να είναι έτοιμες να αυξήσουν την παραγωγή τους λόγω της αναμενόμενης υψηλής ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών.
Υπενθυμίζεται ότι επειδή δεν υπάρχει ακριβής μεθοδολογία από την ΕΛΣΤΑΤ για την εκτίμηση των αποθεμάτων, το επίπεδό τους ισούται με τη διαφορά που προκύπτει από τον υπολογισμό του ΑΕΠ με βάση την προσέγγιση της δαπάνης με τον υπολογισμό του ΑΕΠ με βάση την προσέγγιση της παραγωγής. Ο πραγματικός προσδιορισμός των αποθεμάτων, όμως, γίνεται μόνο σε επίπεδο ετήσιων εθνικών λογαριασμών.
Συνεπώς, με βάση τα ανωτέρω, διαρθρωτικά, οι προσδιοριστικοί παράγοντες της ανάπτυξης εμφανίζουν θετικότερη πορεία στο δεύτερο εξάμηνο του 2019 απ’ ό,τι αντανακλάται στον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ, σηματοδοτώντας σταθερή προοπτική.
Συμπερασματικά, αυτή είναι η πραγματικότητα όσον αφορά το ΑΕΠ για το τέταρτο τρίμηνο και για το δεύτερο εξάμηνο του 2019. Αλήθεια η οποία αποτυπώνει μια δυναμική στην οικονομία.
Δυναμική που έχει ξεκινήσει και πρέπει να διατηρηθεί ώστε να επιτευχθούν, μεσο-μακροπρόθεσμα, υψηλοί και διατηρήσιμοι ρυθμοί ανάπτυξης.
Δυναμική πάνω στην οποία πρέπει να «πατήσουμε» και να «χτίσουμε», όταν ξεπεράσουμε τις σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις από την εξάπλωση του κορωνοϊού. Είμαι αισιόδοξος ότι οι προσπάθειές μας, παρά τις τεράστιες δυσκολίες, θα ευοδωθούν.