Τον Μάρτιο σημειώθηκε επιδείνωση του δείκτη οικονομικού κλίματος, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο, δεδομένων των συνθηκών που έχει δημιουργήσει η κρίση του κορωνοϊού. Ωστόσο, καθώς βιομηχανία και κατασκευές δεν αντιμετώπισαν άμεση παύση εργασιών, η υποχώρηση ήταν ηπιότερη σε αυτούς τους κλάδους, σε σχέση με Λιανικό Εμπόριο και Υπηρεσίες. Αποτέλεσμα ήταν και ηπιότερη πτώση του δείκτη σε σχέση για παράδειγμα με την πορεία του ευρωπαϊκού δείκτη που υποχώρησε κατά 8 μονάδες. Ισχυρή πτώση – τη μεγαλύτερη μηνιαία μεταβολή που έχει καταγραφεί από το 1985 – είχαμε άλλωστε και στην καταναλωτική εμπιστοσύνη, με την απαισιοδοξία να εντείνεται. Η μόνο εξαίρεση, όπως ήταν και πάλι αναμενόμενο, στο γενικό κανόνα σημειώνεται στο Λιανικό Εμπόριο Τροφίμων – ποτών όπου καταγράφηκε άνοδος, αν και οριακή.
Όπως επισημαίνουμε και στο σχετικό δελτίο, επειδή ένα σημαντικό μέρος των απαντήσεων έρχεται στο πρώτο μισό του κάθε μήνα αναφοράς, είναι αρκετά πιθανό να μην έχουν ενσωματωθεί οι πιο πρόσφατες εξελίξεις περιορισμού κυκλοφορίας που είχαμε στη χώρα. Με δεδομένη την πρόβλεψη για συνέχιση της εικόνας αυτής τον Απρίλιο είναι λογικό να αναμένουμε ακόμα εντονότερη επιδείνωση προσδοκιών στη συνέχεια. Άλλωστε, πολλοί κλάδοι και παραγωγικές δραστηριότητες αναμένεται να επηρεαστούν από την πρωτόγνωρη αυτή κατάσταση για τη χώρα. Και σαφώς η διάρκειά της θα έχει σωρευτικές και μη γραμμικές αρνητικές επιπτώσεις σε πλήθος κλάδων.
Θεωρώ ότι είναι μάλλον δύσκολο να δούμε κάποιου τύπου εκτίναξη δραστηριότητας στο επόμενο διάστημα και επομένως γρήγορη άμβλυνση των συνεπειών. Δεν πρόκειται για γεγονός τύπου φυσικής καταστροφής, αλλά για σοβαρότερο πλήγμα στην οικονομική δραστηριότητα, το οποίο απαιτεί προσαρμογές τόσο στην πλευρά της προσφοράς, όσο και στην πλευρά της ζήτησης. Υπό αυτή την έννοια και η αντίδραση από πλευράς οικονομικής πολιτικής θα πρέπει να είναι πιο συγκρατημένη και στοχευμένη σε αυτή τη φάση, ώστε να έχει και μεγαλύτερους βαθμούς ελευθερίας στη συνέχεια. Χρειάζεται να γίνει πρώτα αποτίμηση της «ζημιάς» ώστε να επιλεχθούν στη συνέχεια γρήγορα και τα κατάλληλα εργαλεία διαχείρισης. Σαφώς σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα πρέπει να καλυφθούν άμεσες υποχρεώσεις και μια μορφή άμεσης στήριξης είναι αναγκαία. Γι’ αυτό και μέτρα που συνδέονται με αναβολή κάποιων φορολογικών υποχρεώσεων πολιτών και επιχειρήσεων μπορεί να λειτουργήσουν αποδοτικά σε αυτή την κατεύθυνση. Όμως χρειάζεται να έχουμε από τώρα το βλέμμα στην επόμενη μέρα και σε πιθανές παρεμβάσεις – με δημοσιονομικό ή χωρίς δημοσιονομικό κόστος – που θα πρέπει να ενεργοποιηθούν και δεν έχουν εκτιμηθεί έως τώρα. Συνεπώς η σύνεση στη χρήση των διαθέσιμων εργαλείων είναι εξίσου απαραίτητη σήμερα.
*Ο Άγγελος Τσακανίκας είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και επιστημονικός σύμβουλος στον ΙΟΒΕ.