Ο πρόσφατος φορολογικός νόμος 4714/2020 ενσωμάτωσε την οδηγία 2018/822/ΕΕ αναφορικά με την υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών για τις «δηλωτέες διασυνοριακές ρυθμίσεις», η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαφάνειας και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών αναφορικά με την πάταξη των διασυνοριακών επιθετικών φορολογικών σχεδιασμών.
Εν συντομία, ο νέος νόμος εισάγει την υποχρέωση στους συμβούλους των φορολογουμένων, αλλά και σε λοιπά πρόσωπα (στους λεγόμενους «ενδιάμεσους») ή και στους ίδιους τους φορολογούμενους, κατά περίπτωση, να γνωστοποιούν στις φορολογικές αρχές τις διασυνοριακές συναλλαγές τους, εφόσον αυτές παρουσιάζουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα.
Εν συνεχεία, οι φορολογικές αρχές όλων των κρατών μελών της Ε.Ε. θα ανταλλάσσουν τις πληροφορίες αυτές κάθε ημερολογιακό τρίμηνο. Η πρώτη αυτόματη ανταλλαγή θα γίνει μέχρι τις 30 Απριλίου 2021.
Ως «δηλωτέα διασυνοριακή ρύθμιση» (ή συναλλαγή) θεωρείται μια ρύθμιση που αφορά είτε περισσότερα από ένα κράτη-μέλη είτε ένα κράτος-μέλος και μία τρίτη χώρα, εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις ως προς τους συμμετέχοντες και τα διακριτικά γνωρίσματα της ρύθμισης. Ως «ενδιάμεσος» ορίζεται γενικά κάθε πρόσωπο που καταρτίζει, διαθέτει στην αγορά, οργανώνει ή διαχειρίζεται την εφαρμογή τής εν λόγω συναλλαγής (π.χ. ο δικηγόρος, ο λογιστής, ο φορολογικός σύμβουλος κ.λπ.).
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο «ενδιάμεσος» απαλλάσσεται από την υποχρέωση γνωστοποίησης, όπως στην περίπτωση των δικηγόρων για τους οποίους ισχύει το επαγγελματικό απόρρητο. Στις περιπτώσεις αυτές ο ενδιάμεσος γνωστοποιεί σε κάθε άλλον ενδιάμεσο ή, αν δεν υπάρχει άλλος ενδιάμεσος, στο ενδιαφερόμενο πρόσωπο (φορολογούμενο) την υποχρέωση υποβολής πληροφοριών.
Οι πληροφορίες που γνωστοποιούνται περιλαμβάνουν στοιχεία των εμπλεκόμενων μερών, όπως το όνομα, τον ΑΦΜ, τη φορολογική κατοικία κ.λπ., λεπτομέρειες για την ίδια τη διασυνοριακή ρύθμιση, καθώς και τα διακριτικά γνωρίσματα, τα οποία καθιστούν τη διασυνοριακή ρύθμιση δηλωτέα.
Η οδηγία καλύπτει όλους τους φόρους που προβλέπονται από την εθνική νομοθεσία ενός κράτους-μέλους, με εξαίρεση τον ΦΠΑ, τελωνειακούς δασμούς, ειδικούς φόρους κατανάλωσης και ασφαλιστικές εισφορές.
Ο νόμος δεν δίνει τον ορισμό της έννοιας του «επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού». Προβλέπει όμως εκείνα τα χαρακτηριστικά μιας συναλλαγής ή ρύθμισης, τα οποία συνιστούν ισχυρή ένδειξη για την ύπαρξη φοροαποφυγής ή κατάχρησης.
Tα διακριτικά διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες και κάποια από αυτά λαμβάνονται υπ’ όψιν μόνο όταν πληρούν το «κριτήριο ελέγχου κύριου οφέλους» (main benefit test), εάν δηλαδή μπορεί να αποδειχθεί ότι το κύριο όφελος ή ένα από τα κύρια οφέλη που μπορεί κάποιος εύλογα να αναμένει από τη συναλλαγή συνίσταται στην απόκτηση φορολογικού πλεονεκτήματος (απαλλαγή, μείωση, επιστροφή ή αναβολή φόρου, αύξηση φορολογικών ζημιών κ.λπ.).
Οι νέες διατάξεις ισχύουν από 1/7/2020. Η προθεσμία γνωστοποίησης ορίζεται στις 30 ημέρες από την επομένη της ημέρας κατά την οποία η ρύθμιση είναι έτοιμη ή είναι διαθέσιμη για εφαρμογή ή από την ολοκλήρωση του πρώτου σταδίου της εφαρμογής (όποιο γεγονός συμβεί πρώτο).
Ωστόσο, ενόψει των δυσχερειών που προκλήθηκαν από την πανδημία, η προθεσμία των 30 ημερών για την υποβολή των πληροφοριών αρχίζει από την 1η Ιανουαρίου 2021 για ρυθμίσεις που είναι διαθέσιμες ή έτοιμες προς εφαρμογή ή έχει ολοκληρωθεί το πρώτο στάδιο εφαρμογής τους μεταξύ της 1ης Ιουλίου 2020 και της 31ης Δεκεμβρίου 2020 ή εφόσον μέσα στο διάστημα αυτό οι ενδιάμεσοι παρέχουν, απευθείας ή μέσω τρίτων προσώπων, βοήθεια, συνδρομή ή συμβουλές.
Περαιτέρω, τονίζεται ότι οι διατάξεις εφαρμόζονται αναδρομικά και για ρυθμίσεις των οποίων το πρώτο στάδιο εφαρμογής ολοκληρώθηκε μεταξύ 25/6/2018
έως 30/6/2020.
Η προθεσμία για τη γνωστοποίηση των ρυθμίσεων αυτών λήγει στις 28/2/2021. Η μη συμμόρφωση στις υποχρεώσεις γνωστοποίησης επισύρει σημαντικά χρηματικά πρόστιμα.
Με βάση τις σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις, οι επιχειρήσεις και οι ιδιώτες και βέβαια οι «ενδιάμεσοι» σύμβουλοί τους θα πρέπει να εξετάσουν με προσοχή τις διασυνοριακές συναλλαγές τους, οι οποίες υλοποιήθηκαν από τις 25/6/2018 και μετά, ώστε να αξιολογήσουν εάν αυτές έχουν τα διακριτικά γνωρίσματα μιας δηλωτέας συναλλαγής και συνεπώς εάν έχουν υποχρέωση γνωστοποίησης στις φορολογικές αρχές.
* Η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη του φορολογικού τμήματος της ASnetwork (www.asnetwork.gr).