Τις έντονες αντιδράσεις της ΔΕΗ προκαλεί το σχέδιο νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης για την απελευθέρωση της εγχώριας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. H ΔΕΗ θεωρεί ζωτικής σημασίας τη διατήρηση μιας ισχυρής καθετοποιημένης εθνικής εταιρείας παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, που θα μπορεί να προσφέρει στον ανταγωνισμό της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς στο πλαίσιο του νέου περιβάλλοντος που διαμορφώνεται σε ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο.
Προτάσεις
Με γνώμονα τον ασφαλή εφοδιασμό σε ηλεκτρική ενέργεια του κοινωνικού συνόλου για τη μεταβατική περίοδο έως την 31η Δεκεμβρίου 2007 η ΔΕΗ προτείνει τα εξής:
Β Χορήγηση άδειας παραγωγής στη ΔΕΗ για την κατασκευή νέας μονάδας συνδυασμένου κύκλου φυσικού αερίου ισχύος 360-400 MW στο Λαύριο.
Β O διαχειριστής του συστήματος οφείλει να διεξάγει διαγωνισμούς για νέο δυναμικό παραγωγής συνδυασμένου κύκλου φυσικού αερίου συνολικής ισχύος μέχρι 800 MW, στους οποίους δεν συμμετέχει η ΔΕΗ. Στους όρους συμμετοχής περιλαμβάνεται η κατάθεση αίτησης για χορήγηση άδειας παραγωγής μέχρι την ημερομηνία υποβολής των προσφορών. O πρώτος διαγωνισμός αφορά νέο δυναμικό παραγωγής ισχύος μέχρι 400 MW και η διαδικασία διεξαγωγής του άρχεται με την ψήφιση του νόμου. O επόμενος διαγωνισμός άρχεται μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος του πρώτου.
Β O διαχειριστής του συστήματος συνάπτει συμβάσεις διαθεσιμότητας ισχύος με τους νικητές των διαγωνισμών με διάρκεια έως πέντε έτη για κάθε μονάδα παραγωγής.
Β H διαδικασία των διαγωνισμών, οι όροι και οι προϋποθέσεις συμμετοχής, τα κριτήρια επιλογής για την ανάδειξη της πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφοράς και οι λοιπές λεπτομέρειες ρυθμίζονται με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης, ύστερα από γνώμη της PAE.
H Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού τονίζει ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα ο τομέας σε ευρωπαϊκό, αλλά και παγκόσμιο επίπεδο είναι η εξασφάλιση νέων επενδύσεων στην παραγωγή. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η λειτουργία των απελευθερωμένων αγορών δεν αρκεί από μόνη της για την προσέλκυση νέας ισχύος, αλλά χρειάζεται ρυθμιστική παρέμβαση. Στην προσέλκυση νέας ισχύος λειτουργεί αποτρεπτικά η επιβολή ανώτατων ορίων τιμών.
Βρετανικό μοντέλο
Ετσι, η διατήρηση μιας ισχυρής εθνικής επιχείρησης διασφαλίζει την επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας σε λογικές τιμές για μια χώρα.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του πρόσφατου συνεδρίου της EURELECTRIC που πραγματοποιήθηκε στην Πράγα στις 23-24 Ιουνίου μπορεί η Βρετανία να πρωτοπόρησε στην απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στα τέλη της δεκαετίας του ’80, αλλά σήμερα η απελευθέρωση της αγοράς δεν μπορεί να στηριχτεί στο βρετανικό επιχειρησιακό μοντέλο. Το μέλλον ανήκει σε μεγάλες ισχυρές καθετοποιημένες ηλεκτρικές επιχειρήσεις και πλέον ουδείς συνιστά το «σπάσιμο» μιας κυρίαρχης ηλεκτρικής επιχείρησης για τη δημιουργία ανταγωνισμού σε εθνικό επίπεδο. Αντιθέτως, στη Βρετανία, η απελευθέρωση στηρίχθηκε στο «σπάσιμο» της μονοπωλιακής εταιρείας σε πολλές μικρότερες ανεξάρτητες στην παραγωγή και διανομή, οι οποίες όμως αποτέλεσαν εύκολο στόχο μεγάλων αμερικανικών και αργότερα ευρωπαϊκών ηλεκτρικών επιχειρήσεων. Τα τελευταία χρόνια οι ευρωπαϊκές αυτές εταιρείες επανέφεραν τη συγκέντρωση στον τομέα της χώρας σε 5-6 καθετοποιημένες επιχειρήσεις, περιορίζοντας στο ελάχιστο την παρουσία των βρετανικών εταιρειών. Στην υπόλοιπη Ευρώπη επικράτησαν ισχυρές εταιρείες με πανευρωπαικό χαρακτήρα, που σε πολλές περιπτώσεις επέκτειναν τις δραστηριότητές τους στον κλάδο του φυσικού αερίου. Σήμερα στην ευρωπαϊκή αγορά κυριαρχούν οι «Μεγάλες Επτά» -EON, RWE, EdF, ENEL, Vattenfall, Electrabel, Endesa- που ελέγχουν το 60%.
Σε αυτό το επιχειρηματικό περιβάλλον, η ύπαρξη ισχυρών ηλεκτρικών εταιρειών -η ΔΕΗ είναι η 15η σε μέγεθος ηλεκτρική εταιρεία στην Ευρώπη- κρίνεται ζωτικής σημασίας. Οι τράπεζες ενδιαφέρονται για τη χρηματοδότηση μόνο των ισχυρών εταιρειών. Οι ανεξάρτητοι παραγωγοί χρηματοδοτούνται μόνο εάν έχουν μακροχρόνια (15ετή) συμβόλαια διάθεσης της παραγωγής, κάτι που δυσκολεύει τη μετάβαση στην απελευθερωμένη αγορά και οδηγεί σύντομα στην ανάληψη του κόστους του συμβολαίου από το κράτος και πληρωμή stranded costs.
Παράλληλα, η δεσπόζουσα θέση, νομικά και de facto, δεν είναι κατακριτέα, στον βαθμό βέβαια που δεν παρατηρείται κατάχρησή της. H έννοια της σχετικής αγοράς διευρύνεται από εθνική σε περιφερειακή με στόχο την ενιαία ευρωπαϊκή. Βασικό κριτήριο αποτελεί ο προσπορισμός υπερκερδών από την κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης. Για την ελληνική αγορά δεν τίθεται τέτοιο θέμα, καθώς είναι μια αγορά με χαμηλές ρυθμιζόμενες τιμές. Τονίζεται ότι η οικιακή kWh είναι η φθηνότερη στην Ευρωπαϊκή ενωση και κατά 70% χαμηλότερη του μέσου όρου.