Παράλληλα με το χρήμα, τις χρηματαγορές, το κόστος του χρήματος και άλλες συναφείς έννοιες με απίστευτη πάντα πρακτική σημασία, θα πρέπει να λαμβάνουμε σημαντικά υπόψη ορισμένες άλλες βασικές παραμέτρους στην οικονομία όταν μιλάμε για ανάπτυξη. Στην Ελλάδα δεν συνηθίζεται, εάν κρίνουμε από τον τρόπο που αποτιμούν ορισμένοι κυβερνητικοί παράγοντες τα πράγματα, προκειμένου να θεμελιώσουν την αισιοδοξία τους για τις φωτεινές, υποτίθεται, προοπτικές της οικονομίας. Ετσι, για παράδειγμα, η μεγάλη μείωση του κόστους του χρήματος δεν προεξοφλεί σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης όπως είπε ένας κυβερνητικός (βλέπε τι συμβαίνει στη Γερμανία), ούτε επίσης, όπως είπε άλλος κυβερνητικός, οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης προοιωνίζονται οπωσδήποτε αύξηση των εισοδημάτων και των θέσεων εργασίας στο μέλλον. Βλέπε ή μάλλον πρόβλεψε τι θα συμβεί στην Ελλάδα…
Υπάρχουν ακόμη ορισμένοι καθοριστικοί παράγοντες στην οικονομία, κυρίως στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, που θα πρέπει να γνωρίσουν και να βάλουν στο λεξιλόγιό τους και κυρίως να κατανοήσουν οι κυβερνητικοί:
Ξένες επενδύσεις. Το γεγονός ότι οι ξένες επενδύσεις στην ελληνική οικονομία εκμηδενίστηκαν τα τελευταία χρόνια, σημαίνει ότι δεν μεταφέρονται μεγάλα κεφάλαια στον παραγωγικό μηχανισμό, ούτε τεχνολογία και τεχνογνωσία. Σημαίνει ότι αυτό το πλεονέκτημα το απολαμβάνει κάποιος άλλος, μια άλλη οικονομία, εκ των πραγμάτων ανταγωνιστική απέναντι στην ελληνική. Αυτό προμηνύει δυσάρεστες εξελίξεις και για τα εισοδήματα και για τις θέσεις εργασίας στο μέλλον, αφού ελληνικά προϊόντα εντός και εκτός συνόρων θα κατεβαίνουν από τα ράφια για χάρη κάποιων ξένων. Το διογκούμενο έλλειμμα στο εξωτερικό ισοζύγιο αυτήν τη βαριά αλήθεια προδίδει.
Αποταμίευση. H συρρίκνωση της εγχώριας αποταμίευσης και η αδυναμία σχηματισμού κεφαλαίου από εθνικούς πόρους αποτελεί εξέλιξη δυσάρεστη, την οποία θα «πληρώσει» η ελληνική οικονομία μόλις σταματήσει να εισρέει ο πακτωλός των κεφαλαίων από τα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Χωρίς άμεσες επενδύσεις από το ξένο κεφάλαιο και χωρίς ικανοποιητικούς ρυθμούς αποταμίευσης, η οικονομία θα καταφεύγει μονίμως στον υπερδανεισμό για να μπορέσει να διατηρεί τους ρυθμούς της ανάπτυξης και να αποφύγει περιόδους αισθητής κάμψης. Ιδίως για την πραγματοποίηση δημοσίων επενδύσεων μακρόχρονης και χαμηλής σχετικά απόδοσης. Είναι πολύ δύσκολο να στηριχθούν χωρίς κόστος σημαντικά επενδυτικά σχέδια, ελλείψει εγχώριων οικονομικών πόρων. Εξάλλου, με δεδομένο ότι όλο το εισόδημα κατευθύνεται στην κατανάλωση (εκμηδενίζοντας τον ρυθμό της αποταμίευσης) διογκώνεται το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο, ο δανεισμός και ο πληθωρισμός.
Κεφαλαιουχικό απόθεμα. O σχηματισμός κεφαλαίου αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη και από το ύψος και την ποιότητά του θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό εάν η ελληνική οικονομία θα μπορέσει να συγκλίνει σε πραγματικούς όρους με τον μέσο όρο της E.E., πράγμα απαραίτητο εάν πιστεύουμε ότι πρέπει στο μέλλον να διατηρήσουμε το σημερινό επίπεδο διαβίωσης. Αστοχες επενδύσεις στον ιδιωτικό ή τον δημόσιο τομέα μπορεί να ακυρώσουν πλήρως το αναμενόμενο αναπτυξιακό αποτέλεσμα. Είναι τελείως διαφορετικό πράγμα, για παράδειγμα, να επενδύεις 50 εκατ. ευρώ σε ένα μεγάλο στάδιο και τελείως διαφορετικό να επενδύσεις το ίδιο ποσό στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών σε μία μεγάλη βιομηχανία. Στην πρώτη περίπτωση η επένδυση δεν πρόκειται να προσφέρει ξανά κεφάλαιο και συνεπώς δεν συμβάλλει στην οικονομική μεγέθυνση. Στη δεύτερη θα προσφέρει συνεχώς στην ανάπτυξη, καθώς το κεφάλαιο που τοποθετήθηκε γεννά νέο κεφάλαιο από τη μείωση του κόστους που επήλθε η αύξηση της παραγωγικότητας κ.λπ. Συνεπώς το κεφαλαιουχικό απόθεμα οδηγεί σε νέα επένδυση, διεύρυνση των θέσεων εργασίας, των εισοδημάτων κ.λπ. H εμπειρία της δεκαετίας του ’80 επιβεβαιώνει κάποια πράγματα.
Γ΄ ΚΠΣ. Πώς ξοδεύονται και πού κατευθύνονται σήμερα τα πολλά κεφάλαια που προέρχονται από τα κοινοτικά ταμεία; Διακινούνται με φειδώ; Και κυρίως, δημιουργούν το συζητούμενο κεφαλαιουχικό απόθεμα; Οι επιφυλάξεις είναι πολλές: Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι μελέτες αποδείχθηκαν ανεπαρκείς, άλλες που τα χρήματα εμφανώς κατασπαταλήθηκαν (βλέπε KEK), τρίτες όπου οι τεράστιες καθυστερήσεις απορρόφησαν υπερδιπλάσια ποσά των προγραμματισμένων. Εργα που χρειάστηκε να συμπληρωθούν με νέα και άλλα παλαιότερα που τώρα θα ξαναπραγματοποιηθούν με πολύ υψηλότερο κόστος. Ας μη λένε ό,τι θέλουν λοιπόν ορισμένοι κυβερνητικοί, του οικονομικού -μάλιστα- επιτελείου…