Πώς το Δημόσιο πληρώνει το ψωμί… σαν παντεσπάνι

Πώς το Δημόσιο πληρώνει το ψωμί… σαν παντεσπάνι

6' 51" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

O κ. Χρίστος Χρονόπουλος, πολιτικός μηχανικός και εργολήπτης, γνωρίζει όσο λίγοι το σημερινό σαθρό καθεστώς παραγωγής των δημοσίων έργων στην Ελλάδα. Στο άρθρο που ακολουθεί περιγράφει, με εξαιρετικά γλαφυρό τρόπο, τις αιτίες της κακοδαιμονίας και τον φαύλο κύκλο μέσω του οποίου διαιωνίζεται η σημερινή κατάσταση εις βάρος του κρατικού προϋπολογισμού, των πολιτών και εν τέλει των ιδίων των μηχανικών. O κ. Χρονόπουλος δεν περιορίζεται σε μια ειλικρινή καταγραφή της κατάστασης, αλλά προχωράει και σε συγκεκριμένα παραδείγματα, με την επισήμανση ότι το άρθρο γράφεται «από χέρι μη αγίου».

Προς τους συμπολίτες μου

Μια ιστορία

Η όλη διαδικασία παραγωγής (κατασκευής) των δημοσίων έργων θα μπορούσε να αποδοθεί άριστα με τα πιο κάτω.

Ενα κιλό ψωμί αγοράζεται από όλους τους Ελληνες πολίτες περίπου 1 ευρώ. Το ελληνικό Δημόσιο για να προμηθευτεί ψωμί για τις ανάγκες του κάνει δημοπρασία όπου ορίζει ως τιμή εκκίνησης 4 ευρώ. Εχει προβλέψει ότι η μέγιστη έκπτωση μπορεί να φτάνει μέχρι 40%. Ετσι αγοράζει το κιλό προς 2,40 ευρώ. Επιπλέον πληρώνει και 18% για φόρους, κρατήσεις, γενικά έξοδα και κέρδος στον αρτοποιό.

Για τον προσδιορισμό της πιο πάνω τιμής εκκίνησης των 4 ευρώ έχει κάνει ανάλυση κόστους πριν από περίπου 50 χρόνια όπου η άλεση των σιτηρών γινόταν σε νερόμυλους, οι μεταφορές με γαϊδουράκια, το ζύμωμα με τα χέρια κ.λπ.

Παλαιότερα, δεν υπήρχε περιορισμός στο ποσοστό της έκπτωσης και έτσι οι αρτοποιοί έδιναν εκπτώσεις της τάξεως του 75% με αποτέλεσμα το κόστος αγοράς να είναι 1 ευρώ. Οταν, όμως, κάποιος μη ειδικός άκουγε ότι οι αρτοποιοί προσφέρουν έκπτωση 75% έλεγε τι ψωμί μπορούν να φτιάξουν με τέτοια έκπτωση. Είχαν δε παρουσιαστεί και κάποια κρούσματα κακής ποιότητας στο ψωμί.

Σήμερα οι αρτοποιοί δεν αρκούνται στα τεράστια υπερκέρδη που έχουν, διότι το κράτος αγοράζει το κιλό προς 2,40 ευρώ, αλλά συμφωνούν μεταξύ τους και δίνουν εκπτώσεις 10% και έτσι το κράτος πληρώνει 3,60 ευρώ. Οσο για την ποιότητα τίποτα διαφορετικό, όπως διαβεβαιώνουν και σχετικοί έλεγχοι της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι αρτοποιοί και όσοι έχουν κατά καιρούς αποκτήσει σχετική άδεια άσκησης του επαγγέλματος του αρτοποιού, έχουν συνασπιστεί σε ομάδες και κατέρχονται στις δημοπρασίες με στόχο να επηρεάσουν το αποτέλεσμα του διαγωνισμού.

Για τη συμμετοχή τους στους διαγωνισμούς αμείβονται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο κάθε φορά και ταυτόχρονα περιμένουν τη σειρά τους να πάρουν ανάθεση με μικρή έκπτωση. Το κράτος με τους σχετικούς νόμους, τα προεδρικά διατάγματα και τις εγκυκλίους κάνει ό,τι είναι δυνατόν, ώστε να διευκολύνει τους «διαγωνιζόμενους» να μην κάνουν πραγματικό συναγωνισμό έστω και με τις πιο πάνω συνθήκες. Συνεχώς δε, προπαγανδίζει κάθε φορά που εκδίδει κάποιο νόμο, προεδρικό διάταγμα ή εγκύκλιο, ότι το κάνει για λόγους διαφάνειας (γίνεται καταγέλαστο). Οι αρτοποιοί συνεχίζουν να κάνουν τη «δουλειά» τους εις υγείαν των κορόιδων και ο χορός καλά κρατεί.

Μπουκωμένα στόματα

Τα πιο πάνω είναι σε αρκετούς γνωστά, αλλά κανένας δεν μιλάει σχετικά. H εξήγηση είναι ότι για να βγει φωνή από ένα στόμα θα πρέπει α) να ξέρει να μιλάει, β) να μην είναι μπουκωμένο με φαγητό και γ) να μην είναι ορθάνοιχτο, προσδοκώντας και αυτό να γεμίσει όπως και το διπλανό του.

Ας δούμε όμως η πιο πάνω κωμικοτραγική ιστορία πώς αντιστοιχίζεται με τις δημοπρασίες των δημοσίων έργων, τις σχετικές διαδικασίες, τη νομοθεσία περί δημοσίων έργων, καθώς και με τον εξευτελισμό και διασυρμό της ηγεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ.

Στόχος της πολιτείας οφείλει να είναι η άρτια, έγκαιρη και οικονομική παραγωγή (κατασκευή) των δημοσίων ή γενικότερου συμφέροντος έργων. O πιο πάνω στόχος όχι μόνο δεν επιτυγχάνεται αλλά απέχουμε κατά πολύ.

Η κοστολόγηση των δημοσίων έργων γίνεται με βάση τα αναλυτικά τιμολόγια ATOE, ATEO, ATHE κ.λπ. Τα τιμολόγια αυτά έχουν συνταχθεί προ 50 ετών περίπου και είναι ξεπερασμένα προ πολλού, δεν έχουν δε καμιά σχέση με το πραγματικό κόστος. Οταν ήμουν φοιτητής, προ 30 ετών περίπου, οι καθηγητές μας ανέφεραν ότι θα έπρεπε να αναμορφωθούν άμεσα και να προσαρμοστούν στην πραγματικότητα. Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμιά απολύτως τροποποίηση αυτών των τιμολογίων. Ουδείς εκσυγχρονισμός. Ακόμη το σκυρόδεμα κοστολογείται ότι παρασκευάζεται με τα χέρια και μεταφέρεται στα καλούπια με τον τενεκέ (οι αντλίες σκυροδέματος δεν έχουν γίνει αντιληπτές ακόμη από το κράτος). H κατεργασία του σιδήρου έχει μείνει στην εποχή της φουφούς και των μαρμάρων παρομοίως. Το 1985 δημιουργήθηκε ειδική υπηρεσία (Ινστιτούτο Οικονομίας Κατασκευών IOK) με αντικείμενο την αναμόρφωση των αναλυτικών τιμολογίων. Μέχρι σήμερα δεν έχει τροποποιηθεί ούτε ένα άρθρο. Το εξοργιστικό είναι ότι εάν υπήρχε η διάθεση και η στοιχειώδης σχετική γνώση, η όλη ιστορία θα ήταν υπόθεση λίγων ημερών. Εχουν περάσει 20 χρόνια και ακόμη περιμένουμε να ξεκινήσουν. Είναι τυχαίο;

«Μαθηματικός τύπος»

Οι μειοδοτικοί διαγωνισμοί έχουν αντικατασταθεί με τον λεγόμενο «μαθηματικό τύπο». H μέθοδος αυτή ουδεμία σχέση έχει με το κόστος κατασκευής των έργων. Εάν προσφέρει κάποιος ενδιαφερόμενος έκπτωση πάνω από κάποιο όριο ανάλογα με την κατηγορία του έργου, τότε ο «μαθηματικός τύπος» τον αποκλείει. Οταν δεν γίνεται συνεννόηση μεταξύ των ενδιαφερομένων για έργο που έχει χαρακτηριστεί ως οικοδομικό η συνήθης έκπτωση, την οποία επιλέγει ο «μαθηματικός τύπος», είναι γύρω στο 35%. Τα αναλυτικά τιμολόγια έχουν ως κόστος στις διάφορες εργασίες κατά μέσο όρο 3 φορές μεγαλύτερο από το πραγματικό. (Προμήθεια σκυροδέματος 50.000 δρχ./κ.μ. αντί 18.000 δρχ./κ.μ., σιδηρούς οπλισμός 430 δρχ./χλγ. αντί 180 δρχ./χλγ., μαρμαροστρώσεις 60.000δρχ./τ.μ. αντί 12.000 δρχ./τ.μ., χρωματισμοί 6.000 δρχ./τ.μ. αντί 2.000 δρχ./τ.μ. κ.λπ.) Ετσι γίνεται αντιληπτό γιατί, όταν ίσχυαν οι μειοδοτικοί διαγωνισμοί, προσέφεραν οι εργολάβοι εκπτώσεις της τάξεως του 60%. Γίνεται επίσης αντιληπτό γιατί με το σημερινό σύστημα υπάρχει επιβάρυνση στο κόστος των έργων τουλάχιστον κατά 60% (διαφορά κόστους από τις εκπτώσεις 35% και 60%).

Το κακό, όμως, δεν σταματά εδώ. H πολιτεία με το πλέγμα της σχετικής νομοθεσίας διευκόλυνε μέχρι σήμερα τη συνεννόηση μεταξύ των εργολάβων και οι εκπτώσεις σε πλείστες όσες περιπτώσεις ήταν 6%, 10%, 15% κ.λπ., οπότε η επιβάρυνση των έργων είναι πολλαπλάσια του πραγματικού κόστους. Με τον N. 3212 ΦΕΚ 308A της 31-12-2003 επιβάλλεται ουσιαστικά η συνεννόηση μεταξύ των εργολάβων. Καθιερώθηκε και νομοθετικά πλέον η επίδοση των προσφορών σε 2 στάδια (έτσι οι εργολάβοι έχουν όλο το χρόνο να συνεννοηθούν και εάν κάποιος δεν συγκατατεθεί, είναι καταδικασμένος από τον «μαθηματικό τύπο»). H πιο πάνω ρύθμιση έγινε για έργα κάτω από 6.000.000 ευρώ.

Για έργα μεγαλύτερου προϋπολογισμού ήδη οι αντίστοιχες εταιρείες έχουν φροντίσει να τα βρουν όπως είναι πλέον γνωστό και στους μη ειδικούς. Αυτό το γνωρίζουν οι πάντες εκτός ίσως από την ηγεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ. Είναι ήδη δημοσιευμένα και σχετικά δεσμευτικά έγγραφα μεταξύ των ομάδων, στις οποίες έχουν συνασπιστεί οι τεχνικές εταιρείες. Οσοι έχουν την ευθύνη των νομοθετικών ρυθμίσεων στο ΥΠΕΧΩΔΕ έχουν επανειλημμένως γελοιοποιήσει την ηγεσία του. Σε όλες τις σχετικές ρυθμίσεις έχουν ως προμετωπίδα τη διαφάνεια, ενώ έχουν ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα. Είναι δε τόσο πασιφανή ώστε να μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι στόχος των ρυθμίσεων είναι η διευκόλυνση ή και η επιβολή της συνεννόησης μεταξύ των εργοληπτικών επιχειρήσεων. Χαρακτηριστική περίπτωση γελοιοποίησης της ηγεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ αποτελεί η υποτιθέμενη τροποποίηση του «μαθηματικού τύπου» τον Ιούνιο του 2003 έπειτα από σχετική επιταγή της Ευρωπαϊκή Κοινότητας. Εάν συγκρίνει κανείς το κείμενο της παλιάς εγκυκλίου με τη νέα θα διαπιστώσει ότι δεν έχει αλλάξει ούτε στο παραμικρό. H μόνη αλλαγή ήταν ότι κατηργήθη η διάταξη με την οποία επιβάλλονταν κυρώσεις στις επιχειρήσεις που προσέφεραν εκπτώσεις με μόνο στόχο τον επηρεασμό του αποτελέσματος της δημοπρασίας. Ετσι, συναντώνται πλέον εκπτώσεις 95%. (O «μαθηματικός τύπος» αποκλείει τις επιχειρήσεις αυτές από το να γίνουν ανάδοχες, ποδηγετούν όμως το αποτέλεσμα.)

Παράκαμψη αποφάσεων

Το τελευταίο «θαύμα» οι αρμόδιοι του ΥΠΕΧΩΔΕ το κατόρθωσαν με την εγκύκλιο 1/9-1-2004 περί αιτιολόγησης των οικονομικών προσφορών. Με την πιο πάνω εγκύκλιο ουσιαστικά αχρηστεύτηκε όλη η νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για την αιτιολόγηση των χαρακτηριζόμενων ως χαμηλών προσφορών από τον «μαθηματικό τύπο». Στην πιο πάνω εγκύκλιο στην εισαγωγή παράγραφος 5 εδάφιο 2 αναφέρεται: «Οι αντίστοιχες αποδόσεις εργατοτεχνικού προσωπικού για κάθε εργασία θα λαμβάνονται από τις εγκεκριμένες αναλύσεις τιμών έργων οδοποΐας, υδραυλικών, λιμενικών κ.λπ. (ATEON, ΥΔΡ, ΛΙΜ κ.λπ.). Ετσι δεν μπορεί να αιτιολογηθεί καμία απολύτως έκπτωση, διότι οι μελέτες συντάσσονται με τα απαρχαιωμένα αναλυτικά τιμολόγια με τις υπέρογκες τιμές. Το ΥΠΕΧΩΔΕ παρακάμπτει με τον τρόπο αυτόν όλες τις αρνητικές δικαστικές αποφάσεις για τον «μαθηματικό τύπο» και συνεχίζει να πληρώνει την κατασκευή των δημοσίων έργων όπως πιο πάνω αναλύθηκε, με αποτέλεσμα (εάν δεν είναι και στόχος των αρμοδίων) τεράστια κέρδη για τους εμπλεκομένους.

Κάποιοι ελάχιστοι που έχουν αντισταθεί στη διαδικασία του μαθηματικού τύπου θα αρχίσουν πιθανώς νέους δικαστικούς αγώνες και βλέπουμε. Μέχρι τότε ο χορός και πάλι καλά θα κρατεί εις υγείαν των κορόιδων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή