Οι εκτεταμένες καταστροφές και η γενική αναστάτωση που δημιούργησε ο φονικός τυφώνας «Κατρίνα», κατέδειξαν για μία ακόμη φορά πόσο ευάλωτο είναι το διεθνές σύστημα παραγωγής, μεταφοράς και διύλισης πετρελαίου στη μήνη των φυσικών φαινομένων. Σεισμοί, καταιγίδες, τυφώνες, πυρκαγιές, και παλιρροϊκά κύματα απειλούν συχνά την ασφαλή λειτουργία των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων ανά τον κόσμο. Εάν σε αυτά προσθέσουμε τις ανά πάσα στιγμή πιθανές εργατικές διαφορές ή τις επαπειλούμενες τρομοκρατικές ενέργειες, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε το αβέβαιο περιβάλλον στο οποίο καλείται να λειτουργήσει η πετρελαϊκή βιομηχανία.
Η προσωρινή ή παρατεταμένη διακοπή στη λειτουργία πετρελαϊκών μονάδων, είτε αυτές είναι εξέδρες παραγωγής ή διυλιστήρια, εμφανίζεται αυτήν την περίοδο ως η πλέον σημαντική απειλή στην παγκόσμια ασφάλεια εφοδιασμού με καύσιμα, ασυγκρίτως πιο σοβαρή από το καθεστώς των υψηλών τιμών που τείνει πλέον να διαμορφωθεί. Αυτό αποδείχθηκε έμπρακτα την προπερασμένη εβδομάδα όταν η πανίσχυρη Αμερική ζήτησε επείγουσα βοήθεια από την «ενοχλητική» Ευρώπη, όταν μέσω του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), στον οποίο συμμετέχει η Ελλάδα, αποδεσμεύτηκαν αποθέματα έκτακτης ανάγκης των μελών της ύψους 2,1 εκατ. βαρελιών ημερησίως για μία αρχική περίοδο 30 ημερών. Από αυτά 1 εκατ. βαρέλια σε προϊόντα αποστέλλονται από Ευρώπη και Ιαπωνία προς την αγορά των ΗΠΑ όπου το 25% της παραγωγικής βάσης ετέθη αίφνης εκτός λειτουργίας. Ενώ η κυβέρνηση των ΗΠΑ διατηρεί σημαντικά στρατηγικά αποθέματα σε αργό, δεν διαθέτει αντίστοιχα σε προϊόντα. Με αδυναμία στην διύλιση λόγω του ότι 13 διυλιστήρια στην περιοχή του Μισισιπή και της Νέας Ορλεάνης επλήγησαν, με 5 από αυτά να ευρίσκονται ακόμη εκτός λειτουργίας, προέκυψαν ανάγκες σε προϊόντα πετρελαίου, εξ ου και η έκτακτη βοήθεια του ΙΕΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στην όλη προσπάθεια εφοδιασμού των ΗΠΑ με την αποστολή 189.000 τόνων πετρελαϊκών προϊόντων.
Ελάχιστες εφεδρείες
Σύμφωνα με αναλυτές η προσφυγή στα στρατηγικά αποθέματα του Οργανισμού σε τόσο εκτενή βάση είναι βέβαιο ότι από τον Οκτώβριο και μετά θα ωθήσει πάλι τις διεθνείς τιμές προς τα άνω, καθώς οι χώρες που αποδέσμευσαν τα πολύτιμα αποθέματά τους για να βοηθήσουν τις ΗΠΑ, αργά ή γρήγορα θα αρχίσουν να «στοκάρουν» εκ νέου για να αναπληρώσουν τα δικά τους αποθέματα. «Ο τυφώνας «Κατρίνα» δεν θα μπορούσε να συμβεί σε πιο άσχημη στιγμή για την πετρελαϊκή βιομηχανία», παρατηρεί υψηλόβαθμο στέλεχος διεθνούς πετρελαϊκής εταιρείας που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα. «Και αυτό γιατί η διεθνής αγορά λειτουργεί στα όριά της τους τελευταίους 12 μήνες, με ένα ελάχιστο περιθώριο εφεδρείας, της τάξης του 1 εκατ. βαρ./ημέρα όταν η συνολική παραγωγή διά της βίας ξεπερνά τα 84 εκατ. βαρ./ημέρα. Με τις καταστροφές στη Ν. Ορλεάνη βγήκε αίφνης εκτός αγοράς 1,8 εκατ. βαρ./ημέρα προϊόντων διυλιστηρίων (δηλ. το 12% περίπου της συνολικής παραγωγής της χώρας), ενώ σταμάτησε και η παραγωγή αργού σε δεκάδες πλατφόρμες που υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Γι’ αυτό και οι τιμές εκτινάχθηκαν στα 71 δολάρια το βαρέλι στα τέλη Αυγούστου. Η αποδέσμευση των στρατηγικών αποθεμάτων του ΙΕΑ ήταν η μόνη λογική λύση τη δεδομένη στιγμή με στόχο να εξασφαλιστεί επάρκεια στη διεθνή αγορά και να ελεγχθούν κατά κάποιο τρόπο οι τιμές», συμπληρώνει το στέλεχος αυτό. Βέβαια μία παρέμβαση τύπου ΙΕΑ δεν μπορεί να γίνεται συχνά αφού τα αποθέματα που κρατούν οι χώρες αντιστοιχούν συνήθως σε 90 ημέρες κατανάλωσης, και το μόνο που μπορούμε να ευχόμεθα είναι να μην συμβούν σχετικά σύντομα παρόμοια καιρικά φαινόμενα. «Δηλαδή», όπως παρατηρεί γνωστός αναλυτής «σχεδιάζουμε την τροφοδοσία της παγκόσμιας αγοράς με τον νόμο των πιθανοτήτων!»
Σ’ ένα τόσο αβέβαιο περιβάλλον, από πλευράς τιμών και παραγωγής, είναι λογικό κάθε χώρα να προσπαθεί να εξασφαλίσει δικά της παραγωγικά κοιτάσματα, αλλά και επαρκή αποθέματα προϊόντων. Το δεύτερο το έχει επιτύχει η χώρα μας χάρη στη συμμετοχή της εδώ και χρόνια στον μηχανισμό του ΙΕΑ, αλλά και με τις ανάλογες σοβαρές επενδύσεις που έχουν πραγματοποιήσει τα διυλιστήρια (ΕΛΠΕ, Μοτορόιλ), αλλά και οι εταιρείες το οποίο και προϋποθέτει ένα υψηλό και διαρκές κόστος για την τήρησή τους.
Εγχώρια κοιτάσματα
Σε ό,τι αφορά το πρώτο, δηλαδή την εξασφάλιση των δικών της παραγωγικών κοιτασμάτων, η χώρα μας είναι τραγικά πίσω σε σύγκριση με όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και ευρύτερα, και παρά το γεγονός ότι η οικονομία της εξαρτάται περισσότερο από κάθε άλλη χώρα στην Ευρώπη από το πετρέλαιο (στο 70% υπολογίζεται η εξάρτηση από το πετρέλαιο της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης της χώρας σε σύγκριση με ένα μέσο όρο 40% στην Ε.Ε.). Και ενώ η εξασφάλιση από τη χώρα μας των δικών της κοιτασμάτων υδρογονανθράκων ίσως να φαντάζει όνειρο απατηλό για τον μέσο καταναλωτή, ο οποίος ενημερώνεται ελλιπώς και συνήθως παραπληροφορείται από τα ΜΜΕ για το όλο θέμα του πετρελαίου, δυστυχώς όμως το ίδιο φαίνεται να ισχύει και για την πολιτική ηγεσία η οποία «πνιγμένη» με τη διαχείριση της καθημερινότητας, υπό το βάρος μιας εκτεταμένης και αντιπαραγωγικής γραφειοκρατίας, αδυνατεί να πληροφορηθεί και να μελετήσει τις σημαντικές δυνατότητες που υπάρχουν. Το χειρότερο δε είναι ότι, με τη δικαιολογία της μη επαρκούς ενημέρωσης, αποφεύγει να λάβει τις απαραίτητες πολιτικές αποφάσεις που θα επιτρέψουν την εξερεύνηση των εκτενών χερσαίων και υποθαλάσσιων περιοχών της χώρας για εντοπισμό κοιτασμάτων. Η αλήθεια είναι ότι τόσο τη σημερινή κυβέρνηση, «των ρήξεων και μεταρρυθμίσεων» όσο και την προηγούμενη «εκσυγχρονιστική», δεν απασχόλησε διόλου η ενεργειακή επάρκεια της χώρας όπου το πετρέλαιο παίζει καθοριστικό ρόλο (όχι μόνο σε προϊόντα, αλλά και σε αργό). Το πιο παράδοξο δε είναι ότι οι κυβερνήσεις των τελευταίων 10 ετών φαίνεται να στερούνται όχι μόνο μιας στοιχειώδους γεω-πολιτικής θεώρησης -όπου ο έλεγχος εγχώριων κοιτασμάτων έστω και περιορισμένων παίζει καθοριστικό ρόλο- αλλά και της απλής λογικής η οποία υπαγορεύει τη διεύρυνση της ενεργειακής παραγωγικής βάσης.
Εξάρτηση από εισαγωγές
Σήμερα η Ελλάδα καταναλώνει περί τα 18 εκατ. τόνους πετρελαίου τον χρόνο οι οποίοι ισοδυναμούν με 400.000 βαρέλια την ημέρα. Με εξαίρεση τα 2.000-2.500 βαρέλια που παράγουν τα κοιτάσματα του Πρίνου -είχε φθάσει να παράγει περί τα 30.000 βαρέλια μέσο όρο την περίοδο 1982-1990 και κάλυπτε τότε το 15% των αναγκών σε πετρέλαιο- όλα τα άλλα εισάγονται. Δηλαδή η χώρα εξαρτάται σχεδόν ολοκληρωτικά από εισαγωγές αργού, που προέρχονται κυρίως από την Ρωσία και τον Περσικό Κόλπο. Παρά το γεγονός ότι ζούμε σε μία πλήρως παγκοσμιοποιημένη και εμπορικά απελευθερωμένη αγορά, η οποία λειτουργεί χάρη στην ελεύθερη διακίνηση όλων των αγαθών, το πετρέλαιο παραμένει μία στρατηγικής φύσεως πρώτη ύλη, η εξασφάλιση της οποίας, προσδίδει κύρος, πλούτο και σχετική ανεξαρτησία κινήσεων στο κυρίαρχο κράτος.