Καθώς όμως αναπτύσσεται η αγορά φυσικού αερίου αλλά και του ηλεκτρισμού (όπου το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο στην ηλεκτροπαραγωγή) εδώ και μία δεκαετία περίπου ετέθη το θέμα της απελευθέρωσης της αγοράς αυτής, στα πλαίσια της δημιουργίας ανταγωνισμού στην ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά, έτσι ώστε να δίδεται η δυνατότητα στους καταναλωτές να επιλέγουν τους προμηθευτές τους (άρα θα πρέπει να είναι περισσότεροι του ενός), αλλά και του προμηθευτή (ο οποίος δεν ταυτίζεται πάντοτε με τον ιδιοκτήτη του συστήματος μεταφοράς) να μπορεί να χρησιμοποιεί την υπάρχουσα υποδομή για τη μεταφορά του αερίου του προς τους πελάτες του (π.χ. σταθμοί παραγωγής ηλεκτρισμού, βιομηχανικές μονάδες, ΕΠΑ).
Προς αυτή την κατεύθυνση η Ε. Επιτροπή πριν από μερικά χρόνια εξέδωσε σχετική Οδηγία (2003/55/ΕΚ) βάσει της οποίας τα κράτη-μέλη πρέπει να κινηθούν για να ανοίξουν τις αγορές τους στον ανταγωνισμό διευκολύνοντας την πρόσβαση τρίτων στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής. Με στόχο την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας προς την Κοινοτική, και ιδιαίτερα την εφαρμογή της ανωτέρω Οδηγίας, η κυβέρνηση προχώρησε στην ετοιμασία νομοσχεδίου, με θέμα την «Απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου» το οποίο, μέσω του ΥΠΑΝ, έθεσε σε δημόσια διαβούλευση τον περασμένο μήνα. Το εν λόγω νομοσχέδιο συνοδεύεται από υπουργική απόφαση, η οποία ορίζει τα τιμολόγια μεταφοράς φυσικού αερίου και αεριοποίησης του υγροποιημένου φυσικού αερίου.
«Κύριοι στόχοι του νομοσχεδίου είναι η ιδιωτικοποίηση και η προώθηση του ανταγωνισμού, με απώτερο σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση του καταναλωτή», δηλώνει ο κ. Ραφαήλ Μωυσής, πρόεδρος και δ/νων σύμβουλος της ΔΕΠΑ. Σύμφωνα με τον κ. Μωυσή, «το σχέδιο νόμου επιβάλλει τη διαίρεση της σημερινής ενιαίας ΔΕΠΑ σε δύο τουλάχιστον κομμάτια, τη ΔΕΠΑ Εμπορίας και την Εταιρεία ΔΕΣΦΑ. Από αυτές, ο ΔΕΣΦΑ θα έχει την ιδιοκτησία και την ευθύνη διαχειρίσεως του Εθνικού Συστήματος του Φυσικού Αερίου, θα επιβαρύνεται με το κόστος της ανάπτυξης, συντήρησης και λειτουργίας των αγωγών και θα εισπράττει σε αντάλλαγμα το κόμιστρο που θα προσδιορίσει η υπουργική απόφαση. Η οικονομική βιωσιμότητα του ΔΕΣΦΑ εξαρτάται, λοιπόν, από το κατά πόσον το κόμιστρο που θα προσδιορίσει η υπουργική απόφαση θα καλύπτει το παραπάνω κόστος».
Σε ό,τι αφορά τις προοπτικές αποδοτικής λειτουργίας της ΔΕΠΑ Εμπορίας ο πρόεδρος της σημερινής ΔΕΠΑ είναι ιδιαίτερα εύγλωττος: «εδώ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Γιατί όσο επιτυχημένες κι αν είναι οι επιχειρήσεις που θα εισέλθουν στην αγορά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ΔΕΠΑ θα παραμείνει για πολλά χρόνια ο leader, δηλαδή ο παράγων που θα προσδιορίζει το επίπεδο τιμών πωλήσεως του φυσικού αερίου. Οι υπόλοιπες εταιρείες θα προσπαθήσουν να προσφέρουν το αέριο με κάπως περισσότερο συμφέροντες όρους. Εάν, όμως, η ίδια η ΔΕΠΑ Εμπορίας είναι ακριβή στον τρόπο λειτουργίας της, το πιθανότερο είναι ότι οι άλλες εταιρείες θα προσαρμόσουν τις τιμές τους σε επίπεδα τα οποία θα απέχουν οριακά μόλις από αυτές που θα προσδιορίσει ο leader. Ας μην ξεχνάμε το παράδειγμα ανάπτυξης των ιδιωτικών τραπεζών στην Ελλάδα, όπου όλες δημιουργήθηκαν και ευδοκίμησαν επωφελούμενες από το υψηλό κόστος, με το οποίο λειτουργούσε τότε ο leader εκείνης της αγοράς, η Εθνική Τράπεζα». Είναι, λοιπόν απόλυτα συμφέρον για τον καταναλωτή, παρατηρεί ο κ. Μωυσής, «να εξασφαλιστεί ότι η ΔΕΠΑ Εμπορίας θα μπορεί να λειτουργεί με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, απαλλαγμένη από τις αγκυλώσεις που της επιβάλλει ο σημερινός δημόσιος χαρακτήρας της».
Το καράβι που φεύγει
Για να τονίσει την ανάγκη να λειτουργήσει η νέα ΔΕΠΑ με κριτήρια και όρους όπως όλες οι εμπορικές επιχειρήσεις και άρα να μπορέσει να ανταγωνισθεί στην αγορά ο κ. Μωυσής παραθέτει ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. «Ας υποθέσουμε ότι προσφέρεται στην αγορά της Μεσογείου ένα καράβι με Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG) σε πολύ συμφέρουσες τιμές. Ο ιδιώτης ανταγωνιστής της ΔΕΠΑ έχει την ευκαιρία να σπεύσει να το αγοράσει και να εκμεταλλευτεί το φορτίο του.
Η ΔΕΠΑ για να εξασφαλίσει την ίδια αγορά πρέπει να φέρει το θέμα στο διοικητικό συμβούλιο, να πάρει την έγκρισή του, να υποβάλει την απόφαση αυτή στο ελεγκτικό συνέδριο και Κύριος οίδε σε ποιες άλλες ελεγκτικές αρχές.
Μέχρις ότου πάρει αυτές τις εγκρίσεις, είναι απολύτως βέβαιο ότι το καράβι – ευκαιρία θα έχει πλεύσει προς την Εσπερίαν!»
«Αντίστοιχα εμπόδια και στρεβλώσεις στον τρόπο ανταγωνιστικής λειτουργίας ισχύουν και σε πολλά άλλα θέματα που σήμερα διέπουν τη λειτουργία της ΔΕΠΑ και αφορούν προμήθειες, ανθρώπινους πόρους, αναθέσεις έργων και υπηρεσιών», τονίζει ο κ. Μωυσής για να καταλήξει, «εάν, λοιπόν, το νέο θεσμικό πλαίσιο δεν φροντίσει να δώσει στη ΔΕΠΑ Εμπορίας τους ίδιους όρους με τους οποίους μπορεί να λειτουργήσει μία ιδιωτική επιχείρηση, το αποτέλεσμα θα είναι ακριβό κόστος λειτουργίας της ΔΕΠΑ».