H ελληνική κυβέρνηση δείχνει να χάνει τη δυναμική της στο μέτωπο των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, μειώνοντας τις προσδοκίες για τον εκμοντερνισμό της ελληνικής οικονομίας και την ουσιαστική ευρωπαϊκή ενσωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας. Οι ερμαφρόδιτες λύσεις για την Ολυμπιακή, η σύγκρουση συμφερόντων στη ΔΕΗ και η επιλογή των μετοχοποιήσεων αντί των ιδιωτικοποιήσεων στις μη ανταγωνιστικές δημόσιες επιχειρήσεις, αποκαλύπτουν ότι η κυβέρνηση βρίσκεται ακόμη εγκλωβισμένη σε σοβαρά στρατηγικά διλήμματα όσον αφορά το μέλλον της οικονομίας. Πού θέλει να πάει; Κανείς δεν ξέρει. Και, εν πάση περιπτώσει, κανείς δεν μπορεί να καταλάβει: Είναι μεν η επιθυμία της να προωθήσει τις αλλαγές αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας, αλλά δεν διαθέτει την ικανότητα να το επιτύχει; ΄H η ίδια κατά βάση αποστρέφεται τις μεγάλες μεταβολές, προτιμώντας την «ασφαλέστερη» διαχείριση, από πλευράς συγκρούσεων με το παλαιό σύστημα;
Στη μεν πρώτη περίπτωση τα πράγματα είναι πιο απλά, θα λέγαμε ότι συνδέονται περισσότερο με την έλλειψη σύγχρονης πολιτικής κουλτούρας, ότι είναι ενδεχομένως θέμα ποιότητας και αποτελεσματικότητας των ανθρώπων που χειρίζονται τα μεγάλα και κρίσιμα θέματα. Και οι άνθρωποι πάρα πολύ εύκολα αλλάζουν, όταν οι αδυναμίες τους βρεθούν σε αναντιστοιχία με τον επιδιωκόμενο κεντρικό στόχο. Τα πράγματα όμως είναι πολύ πιο δύσκολα όταν αναφερόμαστε στη δεύτερη περίπτωση, που πιθανότατα να αποτελεί και την πιο ρεαλιστική ερμηνεία για την πολιτική υπαναχώρηση που δείχνει η κυβέρνηση στα μείζονα για το μέλλον της ανάπτυξης οικονομικά ζητήματα.
Λίγο γιατί τον πρώτο χρόνο τα πολιτικά θέματα ήταν στην κορυφή της κυβερνητικής ατζέντας, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα την οικονομία, λίγο γιατί σε δώδεκα μήνες από σήμερα θα πραγματοποιηθούν οι δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές, οι οποίες κάποια φθορά δημοτικότητας θα καταγράψουν, τελικά η κυβέρνηση αποπροσανατολίσθηκε, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, αδυνατώντας να σταθμίσει τη σχέση μεταξύ του (πρόσκαιρου) κόστους των μεταρρυθμίσεων και του (μελλοντικού) οφέλους για την οικονομική πρόοδο. Υπό το πρίσμα αυτό, η πολιτική της ενέργεια για μεγάλες μεταβολές στην οικονομία μάλλον εξανεμίζεται σε αυτά που έως τώρα έγιναν, ας μην περιμένουμε και πολλά σημαντικότερα. Οι πολιτικοί στην Ελλάδα, άλλωστε, «ακούν» κυρίως τους φόβους τους, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο.
Αλλά και στην προηγμένη Ευρώπη -τηρουμένων όλων των αναλογιών- οι εξελίξεις δεν είναι και πολύ διαφορετικές. Μπορεί εκεί οι πολιτικές ηγεσίες να υπεραμύνονται των αναγκαίων οικονομικών μεταρρυθμίσεων, για να μπορέσει η Ευρώπη ολόκληρη να σταθεί με τη σειρά της στο νέο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον, αλλά αυτό δεν φαίνεται να αποτελεί και συνείδηση των λαών που τη συναποτελούν. Το διογκούμενο κύμα της ανεργίας και η αβεβαιότητα ενός κόσμου που αλλάζει θα απαιτούσαν ενδεχομένως σε ολόκληρη της Ευρωπαϊκή Ενωση άλλου τύπου προσπάθειες διαλόγου, επικοινωνίας και κοινωνικής συναίνεσης στο μέτωπο των μεγάλων μεταρρυθμίσεων. Και αυτό είναι ένα θέμα που επιβαρύνει τις πολιτικές ηγεσίες, για να μη μετατρέπονται σε αποκομμένες ελίτ, ανίσχυρες να διαχειρισθούν στο τέλος τις κρίσεις, όπως συμβαίνει σήμερα.
Η έντονη αγωνία για την πορεία των οικονομιών της Ευρώπης, μετά και το εκλογικό αποτέλεσμα της Γερμανίας, που αναμφίβολα εγκυμονεί τον κίνδυνο μιας παρατεταμένης αδράνειας, κινητοποίησε την τελευταία εβδομάδα τα ανώτερα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το εγχείρημα, ωστόσο, είναι δύσκολο κατά τη γνώμη μας να επιτύχει σε τεχνοκρατικό και υπερεθνικό επίπεδο, εάν δεν αναληφθούν μεγάλης κλίμακας πολιτικές πρωτοβουλίες από τις εθνικές ηγεσίες. Αυτό κατέδειξαν, λίγους μήνες νωρίτερα, και τα δύο δημοψηφίσματα για το Ευρωσύνταγμα.
Ο πρόεδρος της Κομισιόν, πάντως, Ζοζέ Μπαρόζο και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ αποφάσισαν να διακηρύξουν οι ίδιοι την ανάγκη να προχωρήσουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε άμεσες διαρθρωτικές αλλαγές, προκειμένου να αποφευχθεί η πιθανή διολίσθηση των ευρωπαϊκών οικονομιών σε χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και μεγαλύτερη ανεργία. O κίνδυνος όντως δεν είναι μικρός. O πρόεδρος της Κομισιόν, περισσότερο αιχμηρός από τον κεντρικό τραπεζίτη της E.E., προειδοποιεί μάλιστα τις χώρες-μέλη της Ενωσης ότι κινδυνεύουν να κυλήσουν σε οικονομική παρακμή, εκτός εάν αποφασίσουν να εκσυγχρονίσουν τις οικονομίες τους. Και για τον λόγο αυτόν απηύθυνε έκκληση να μειώσουν ή να βελτιώσουν τους ρυθμιστικούς κανόνες, οι οποίοι δρουν ανασταλτικά στην επιχειρηματική και οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης. Αντίστοιχο περίπου μήνυμα έστειλε και ο Τρισέ. Πρέπει να δείξουμε αποφασιστικότητα, είπε, για να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις. Για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας, την ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη και την ενίσχυση της απασχόλησης, καθώς η ανεργία αναδεικνύεται σε πολύ σοβαρό πρόβλημα για την Ευρώπη.