Την άρση των εμποδίων που έχουν καταστήσει ανενεργή τη νομοθεσία για τη δημιουργία αμοιβαίων ακίνητης περιουσίας εξετάζει το υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, με στόχο την αξιοποίηση της περιουσίας που διαθέτουν τα ασφαλιστικά ταμεία. Προσπάθειες ενεργού διαχείρισης των ακινήτων που διαθέτουν οι ασφαλιστικοί φορείς αρμοδιότητας του υπουργείου Απασχόλησης είχαν γίνει και στο παρελθόν, χωρίς όμως ποτέ να ληφθούν αποφάσεις που θα έβγαζαν από την αδράνεια ένα σημαντικό περιουσιακό στοιχείο.
Σύμφωνα με πληροφορίες, υπέρ της δημιουργίας αμοιβαίου ακινήτων τάσσεται ο διοικητής του IKA κ. Γ. Βαρθολομαίος, ο οποίος αναζητεί τρόπους ενεργού διαχείρισης των ακινήτων του φορέα. Παράγοντες που ασχολούνται με το θέμα θεωρούν δυνατή τη δημιουργία αμοιβαίου ακινήτων ύψους 1,5 δισ. ευρώ. Αλλωστε, το IKA διαθέτει και τη μερίδα του λέοντος στον τομέα των ασφαλιστικών ακινήτων. Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα, το υπουργείο, η ακίνητη περιουσία του IKA-ETAM και του επικουρικού IKA-ETEAM αναλογούν στο 1/3 της συνολικής ακίνητης περιουσίας όλων των ασφαλιστικών φορέων.
Βάσει των υπολογισμών την 31.12.2004, η αντικειμενική αξία της ακίνητης περιουσίας των ασφαλιστικών φορέων υπολογίστηκε στο ποσό των 696.929.407 ευρώ. Αποτελεί το 2,72% του συνόλου (κινητής και ακίνητης) της περιουσίας (ύψους 25,673 δισ. ευρώ) των ταμείων αρμοδιότητας του υπουργείου Απασχόλησης. Οι πρόσοδοι από τη μέχρι σήμερα αξιοποίηση των ακινήτων αντιστοιχεί -σύμφωνα με τον κοινωνικό προϋπολογισμό- στο 2,93% του συνόλου των προσόδων από την αξιοποίηση όλης της περιουσίας, η οποία ανέρχεται σε 25,637 δισ. ευρώ.
Το IKA-ETAM και το ΙΚΑ-ΕΤΕΑΜ διαθέτουν 202 ακίνητα, συνολικής αντικειμενικής αξίας άνω των 243 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για οικόπεδα, αγροτεμάχια, νοσοκομεία (ΓΝΝ Φλέμινγκ στα Μελίσσια) αλλά και πολυώροφα κτίρια, γραφεία και διαμερίσματα από την Αθήνα έως το Σουφλί. Δεν είναι τυχαίο ότι και στο παρελθόν από τη διοίκηση του IKA είχε υποβληθεί σχέδιο για την αξιοποίηση αυτής της ακίνητης περιουσίας.
Σημαντική είναι και η ακίνητη περιουσία του ΤΑΠ-ΟΤΕ. Με αντικειμενικές αξίες που υπερβαίνουν το ποσό των 58,3 εκατ. ευρώ, διαθέτει εκτός από πολυώροφα κτίρια, κατασκηνώσεις, κινηματογράφο (VOX), καθώς και το ξενοδοχείο «Μακεδονία» στη Θεσσαλονίκη.
Ακίνητα, αντικειμενικής αξίας άνω των 36,9 εκατομμυρίων ευρώ, έχει στην κυριότητά του το Ταμείο Συντάξεως Προσωπικού της Εθνικής Τράπεζας. Στα ταμεία με αξιοσημείωτη ακίνητη περιουσία περιλαμβάνονται το Ταμείο Νομικών (28,8 εκατομμύρια ευρώ), το Μετοχικό Ταμείο Υπαλλήλων της Τράπεζας της Ελλάδος (27,6 εκατ. ευρώ) και το Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων (27,6 εκατ. ευρώ). H πρώτη δεκάδα των φορέων που διαθέτουν το 71,78% του συνόλου της ακίνητης περιουσίας συμπληρώνεται με το ΤΕΑΔΥ, το ΤΣΑΥ, το TAE και το ΤΕΒΕ.
Ωστόσο, η ακίνητη περιουσία παρουσίασε -και λόγω της καθήλωσης των αντικειμενικών αξιών- ελάχιστη αύξηση τα τελευταία χρόνια. Από 556,7 εκατ. ευρώ το 1993 έφτασε τα 696,9 εκατ. ευρώ το 2004.
Κινητές αξίες
Αντιθέτως, εντυπωσιακή είναι η αύξηση της συνολικής περιουσίας των ταμείων την τελευταία 12 ετία. Από 3,285 δισ. ευρώ το 1993 ανήλθε σε 26,637 δισ. στα τέλη του 2004. Και τούτο, παρά τη συντηρητική διαχείριση, την κρίση του XAA και τη μεγάλη εξάρτηση των αποδόσεων από τα ομόλογα, στα οποία είναι τοποθετημένο το 65,58% της κινητής περιουσίας. Ποσοστό 23,71% είναι επενδυμένο σε μετοχές του XAA, ενώ το 8,67% σε αμοιβαία κεφάλαια. Κύριοι τροφοδότες της αγοράς κρατικών ομολόγων παραμένουν το IKA (3,335 δισ. ευρώ) και ο ΟΓΑ (2,005 δισ. ευρώ).
Στο χαρτοφυλάκιο των μετοχών που κατέχουν τα ταμεία υπερτερούν οι τραπεζικοί τίτλοι, καθώς αποτελούν το 74,83% του συνόλου των μετοχών. Δεσπόζουσα είναι η μετοχή της Εθνικής Τράπεζας (54,08% του συνόλου των μετοχών που έχουν τα ασφαλιστικά ταμεία), με δεύτερη τη μετοχή της Εμπορικής Τράπεζας (19,41%). Μικρότερα ποσοστά έχουν οι μετοχές της ALPHA (6,41%), η Αττικής (6,03%), η Eurobank (2,12%), η Αγροτική (1,36%) και η Aspis Bank (0,095%).
Αν και η πρόσφατη αναλυτική καταγραφή της περιουσίας των ταμείων είναι στατική και δεν παρέχει πληροφορία για τις κινήσεις των μετοχών κατά τις αμφισβητούμενες περιόδους του Χρηματιστηρίου, δεν προκύπτουν (εύκολα) στοιχεία για εξωθεσμικού τύπου παρεμβάσεις στις κινήσεις των μετοχών τους. Από την αναλυτική κατάσταση των μετοχών, φαίνεται ότι υπάρχουν ελάχιστα ταμεία που επέλεξαν να επενδύσουν και σε υψηλού ρίσκου τίτλους. Σε αυτά τα ταμεία θα μπορούσαμε -βάσει της ειδικής έκδοσης του υπουργείου- να κατατάξουμε το Ταμείο Αρωγής Αστυνομικών, το Ταμείο Ασφάλισης – Ασθένειας της Γενικής Τράπεζας, το ΤΣΑΥ, τον ΕΔΟΕΑΠ, το Ταμείο των Πετρελαιοειδών και το Ταμείο Σύνταξης Προσωπικού της Εθνικής Τράπεζας.
Επίσης, καθώς για πρώτη φορά δίδεται στη δημοσιότητα ο αναλυτικός κατάλογος με τους θεματοφύλακες και τις χρηματιστηριακές, εντύπωση προκαλεί η κυρίαρχη θέση της Εθνικής Χρηματιστηριακής. Δεύτερη, αλλά με μεγάλη απόσταση, έρχεται η Εμπορική Τράπεζα. Σποραδικά εμφανίζονται η Αγροτική, η ALPHA Χρηματιστηριακή, η HCBC Bank, η EFG Eurobank. Σπανιότερη η παρουσία των τραπεζών Πειραιώς, Αττικής, Capital, Μegatrust.
Τα αποθεματικά
Η καταγραφή της περιουσίας των ταμείων αναμένεται να αποτελέσει τη βάση μελέτης για τις αλλαγές στη διαχείριση των αποθεματικών. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του υπουργού Απασχόλησης κ. Σ. Τσιτουρίδη, θα οριστικοποιηθούν μέσα στο καλοκαίρι. Ωστόσο, και από τη συγκεκριμένη εργασία φαίνονται ορισμένες σκληρύνσεις στη διαχείριση των αποθεματικών, αλλά και δυσκαμψίες που αποστερούν μεγαλύτερες αποδόσεις. Σε αυτές, παράγοντες της αγοράς εντάσσουν τη «δέσμευση» των διαθεσίμων, ύψους 9,379 δισ. ευρώ στην Τράπεζα της Ελλάδος. Από την πλευρά της, η Τράπεζα της Ελλάδος θεωρεί ότι τα ταμεία δεν ζημιώνονται από αυτή τη δέσμευση, καθώς εξασφαλίζουν μέσω της επένδυσης, του Κοινού Κεφαλαίου που συνεστήθη το 1994, αποδόσεις υψηλότερες των εντόκων. Αποδόσεις που μπορεί να φτάσουν και το 3,5%. Από την πλευρά των ταμείων, ο αντίλογος συνεχίζεται, καθώς πολλοί θωρούν ότι θα μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερες αποδόσεις εάν είχαν τη δυνατότητα πιο ευέλικτης διαχείρισης.
Τα ταμεία, όμως, χάνουν και από τις εμπορικές τράπεζες, οι οποίες τα υποχρεώνουν να καταθέτουν τα ποσά των συντάξεων και των μισθών των υπαλλήλων τους αρκετές (έως και 6) ημέρες πριν από την ημερομηνία πληρωμής. Εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς τι σημαίνει αυτό για τα μεγάλα ταμεία και ειδικότερα για το IKA, που μόνο για συντάξεις καταθέτει περίπου 582 εκατομμύρια ευρώ.
Χρονοβόρα διαδικασία
Πολύπλοκη και άκαιρη καθίσταται συχνά και η διαδικασία αγοράς και πώλησης μετοχών. Συνήθως, ανάμεσα στην ημερομηνία απόφασης του Δ.Σ. για την αγορά ή πώληση μετοχών έως και την έγκριση της πράξης μπορεί να περάσουν και 2 μήνες. Σε αυτό το διάστημα, η αγορά μαθαίνει και προετοιμάζεται κατάλληλα για τις μετοχές που θα αγοράσει ή θα πωλήσει ένας μεγάλος φορέας, υπενθυμίζεται ότι, αφού λάβει τη σχετική απόφαση το Δ.Σ. του φορέα, πρέπει στη συνέχεια να αποσταλλεί στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Προστασίας, να συγκληθεί ακολούθως το Συμβούλιο Κοινωνικής Ασφάλισης, στη συνέχεια να εγκρίνει ο υπουργός Απασχόλησης, ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών και τέλος η Τράπεζα της Ελλάδος.
Αυτή η χρονοβόρα διαδικασία υποτίθεται ότι έρχεται να καλύψει τον κίνδυνο από τις αυθαιρεσίες των διοικήσεων και των επενδυτικών επιτροπών. Στην πραγματικότητα, όμως, διαιωνίζει τη λογική των εκάστοτε κομματικών τοποθετήσεων στα διοικητικά συμβούλια και στερεί τα ταμεία από τη δυνατότητα προσαρμογής στις εξελίξεις των αγορών.