Πλούταρχος Σακελλάρης: Πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων
Ποια είναι η αποτίμηση που κάνετε για την ελληνική οικονομία το 2006; Βελτίωσε τη θέση της στον διεθνή καταμερισμό;
Το 2006 είναι η χρονιά που αποδίδουν οι μεταρρυθμίσεις και το νέο μείγμα οικονομικής πολιτικής που εφαρμόζει η κυβέρνηση από τον Μάρτιο του 2004. Κατά τη διάρκεια του 9μήνου του έτους, ο ρυθμός ανάπτυξης διαμορφώθηκε σε 4,2%, παρά τη ραγδαία αύξηση της τιμής του πετρελαίου. Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι η ανάπτυξη βασίζεται πλέον στις επενδύσεις και τις εξαγωγές και όχι στις δημόσιες δαπάνες, χρηματοδοτούμενες μάλιστα από δανεισμό που υποθηκεύει τις προοπτικές των επόμενων γενεών. Η αύξηση των εξαγωγών αποδεικνύει τη βελτίωση της διεθνούς θέσης της χώρας, γεγονός που έχει ήδη αποτυπωθεί στους δείκτες ανταγωνιστικότητας του IMD με βελτίωση 8 θέσεων μέσα σε ένα χρόνο. Ταυτόχρονα, το πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων βελτιώνεται, η απασχόληση αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς και η ανεργία έπεσε το τρίτο τρίμηνο στο 8,3%, το χαμηλότερο σημείο εδώ και πάρα πολλά χρόνια.
Πώς εκτιμάτε ότι πρέπει να πορευθεί στο μέλλον η ελληνική οικονομία, την οποία βλέπουμε να συνεχίζει να βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων της σε αρκετούς οικονομικούς δείκτες και κυρίως στην ανταγωνιστικότητα;
Η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης έχει ήδη αποδώσει καρπούς και η συνέχισή της αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω την αναπτυξιακή δυναμική και να δημιουργήσει συνθήκες αυτοτροφοδοτούμενης και εξωστρεφούς ανάπτυξης. Το 2007 θα είναι μία χρονιά συνέχειας – ολοκλήρωσης του πρώτου κύκλου των μεταρρυθμίσεων και σχεδιασμού των επόμενων βημάτων. Το μείγμα πολιτικής θα εξακολουθεί να στηρίζεται στους ίδιους δύο βασικούς πυλώνες: τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τη δημοσιονομική εξυγίανση. Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας είχε όντως υπονομευτεί τα τελευταία χρόνια. Η κατάσταση αυτή ήδη αντιστρέφεται, και η τάση αυτή προβλέπεται να συνεχιστεί με άξονα την ταχύτερη αύξηση της παραγωγικότητας.
Ποια τα μεγαλύτερα προβλήματα (κακοδαιμονίες) της ελληνικής κοινωνίας και σε τι βαθμό επηρεάζουν τις εξελίξεις, οικονομικές και άλλες;
Πολλά τα προβλήματα. Πολλές οι προκλήσεις. Εχουμε σημαντικό έλλειμμα σε σχέση με άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου. Προτιμώ να αντιμετωπίζω τις διαπιστώσεις αυτές με την αισιοδοξία ότι με το σωστό πρόγραμμα και με πολλή δουλειά έχουμε πολλά χρόνια ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης μπροστά μας. Νομίζω ότι το μείζον οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα είναι η ανεργία. Παρά τη ραγδαία μείωσή της κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες τα τελευταία τρία χρόνια παραμένει σε επίπεδα μη ικανοποιητικά. Πίσω από αυτό βρίσκονται πολλές κακοδαιμονίες. Τέλος, ως πανεπιστημιακό με προβληματίζει ιδιαίτερα η ανάγκη της άμεσης προώθησης των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.
Ολοι συμφωνούν ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις, αλλά είναι απορίας άξιο γιατί τα δύο μεγάλα κόμματα δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους για να προωθήσουν ακόμα και τα ελάχιστα. Πώς μπορεί να ξεπερασθεί τούτο, ώστε οι αλλαγές να αποκτήσουν μονιμότερο χαρακτήρα;
Η κυβέρνηση πιστεύει ακράδαντα στην ανάγκη εξασφάλισης της ευρύτερης δυνατής συναίνεσης για την προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Ετσι επιζητεί σε κάθε περίπτωση το διάλογο και τη συναίνεση, τόσο με τους κοινωνικούς εταίρους όσο και με τα πολιτικά κόμματα. Υπάρχουν ανοιχτά ζητήματα και μέτωπα όπου είναι απαραίτητη η συναίνεση. Η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος και οι αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα είναι δύο πολύ καλά παραδείγματα. Σε αυτό το πλαίσιο δεν πρέπει να ξεχνάμε τι συνέβη σε άλλες χώρες, όπως στην Ιρλανδία, όπου η συναίνεση αποτέλεσε ίσως το βασικότερο συστατικό της συνταγής επιτυχίας τους.
Εχει τις δυνατότητες η Ελλάδα να καταστεί οικονομικός πρωταγωνιστής των Βαλκανίων; Προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί;
Η μετατροπή της Ελλάδας σε κέντρο της επιχειρηματικής και επενδυτικής δραστηριότητας στην ΝΑ Ευρώπη αποτελεί κεντρικό στρατηγικό μας στόχο. Η χώρα μας ήδη αποτελεί επιχειρηματικό κόμβο για μερικές από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες. Είναι η μόνη χώρα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη που είναι μέλος της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης. Περισσότερες από 3.500 ελληνικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στις βαλκανικές χώρες και οι ελληνικές επενδύσεις καταλαμβάνουν το 25% του συνόλου των άμεσων ξένων επενδύσεων στη Ν.Α. Ευρώπη με αυξητική τάση για τα προσεχή χρόνια. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η δυναμική δραστηριοποίηση των ελληνικών τραπεζών. Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να κινείται προς μία κατεύθυνση σύσφιγξης των εμπορικών και επιχειρηματικών σχέσεων, αλλά και εξασφάλισης συνθηκών ειρήνης και πολιτικής συνεργασίας.
Αμφότεροι θητεύσατε ως επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων. Τι αποκομίσατε από αυτήν την εμπειρία;
Το Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων έχει αναδειχθεί στα είκοσι χρόνια λειτουργίας του σε έναν από τους πιο αποτελεσματικούς θεσμούς στη Δημόσια Διοίκηση. Ηταν μεγάλη μου τιμή όταν με κάλεσε ο υπουργός Οικονομίας κ. Αλογοσκούφης να αναλάβω τη θέση του προέδρου. Η εμπειρία μου στα τελευταία δυόμισι χρόνια με έχει διδάξει ότι, πολλές φορές, αλλιώς είναι τα μοντέλα και αλλιώς η πραγματικότητα. Παράλληλα, η θέση αυτή μου έδωσε τη δυνατότητα να συμμετάσχω στην Οικονομική και Νομισματική Επιτροπή της Ε.Ε. ως μέλος για την Ελλάδα. Η Επιτροπή αυτή είναι μεγάλο σχολείο. Εκεί επιτελείται η οικονομική διπλωματία σε ευρωπαϊκό επίπεδο τεχνοκρατών. Από την εμπειρία αυτή βγαίνω όλο και πιο πεπεισμένος για τη μεγάλη σημασία, για την Ευρώπη και τη χώρα μας, της οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης.
Βασίλης Θ. Ράπανος: Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Ποια είναι η αποτίμηση που κάνετε για την ελληνική οικονομία το 2006; Βελτίωσε τη θέση της στον διεθνή καταμερισμό;
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, το ΑΕΠ συνεχίζει να αυξάνεται με υψηλούς ρυθμούς, πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, με κύρια όμως προωθητική δύναμη την εσωτερική ζήτηση, ενώ ο εξωτερικός τομέας έχει ερνητική συμβολή. Η επιδείνωση του ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών είναι αναμφισβήτητα ένας δείκτης βασικών διαρθρωτικών αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας και δεν φαίνεται να υπάρχει μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός για αντιμετώπιση του προβλήματος.
Πώς εκτιμάτε ότι πρέπει να πορευθεί στο μέλλον η ελληνική οικονομία, την οποία βλέπουμε να συνεχίζει να βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων της σε αρκετούς οικονομικούς δείκτες και κυρίως στην ανταγωνιστικότητα;
Η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να παραμένει αρκετά κλειστή, και παρά το ότι είμαστε 25 χρόνια μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η εξωστρέφειά μας δεν έχει αυξηθεί. Επιπλέον, είμαστε η χώρα με το μικρότερο ποσοστό ενδοκοινοτικού εμπορίου, από όλες τις χώρες της Ε.Ε. (25). Για μια μικρή ανοιχτή οικονομία, όπως η Ελλάδα, και σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης η εξωστρέφεια ίσως είναι μονόδρομος αν θέλουμε να συγκλίνουμε σε εισόδημα και επίπεδο ευημερίας με τις προηγμένες χώρες. Για να γίνει όμως η οικονομία μας πιο εξωστρεφής, απαιτούνται σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές. Κι αυτές δεν γίνονται με λόγια ή μόνο με αλλαγές νόμων. Χρειάζεται συστηματική μελέτη των προβλημάτων και σχεδιασμός για πολιτικές, που θα χαρακτηρίζονται από συνέπεια, συνέχεια και αξιοπιστία. Τίποτα δεν γίνεται στην τύχη. Ολοι αναφέρονται στο θαύμα της Ιρλανδίας. Πόσοι ξέρουμε ότι η χώρα αυτή είχε Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης για την περίοδο 2001- 2006 και τώρα συντάσσει νέο για την περίοδο 2007-2013;
Ποια τα μεγαλύτερα προβλήματα (κακοδαιμονίες) της ελληνικής κοινωνίας και σε τι βαθμό επηρεάζουν τις εξελίξεις, οικονομικές και άλλες;
Τα προβλήματά μας είναι γνωστά. Το μεγάλο δημόσιο χρέος, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, η παιδεία μας, οι αυξανόμενες ανισότητες και κυρίως η αναποτελεσματικότητα του κράτους, που συνδεεται με την εξάρτηση της Δημόσιας Διοίκησης από το κυβερνών κόμμα, είναι προβλήματα που όλοι αποδέχονται. Ολα αυτά τα προβλήματα επηρεάζουν σημαντικά τις οικονομικές επιδόσεις επιχειρήσεων και εργαζομένων. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το μεγαλύτερο κονδύλι του προϋπολογισμού μας είναι για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Αν δεν περιοριστούν οι δαπάνες αυτές και οι δαπάνες για άμυνα, δύσκολα θα αξοικονομηθούν πόροι για παιδεία και κοινωνική ασφάλιση. Χωρίς αποτελεσματικότερη δημόσια διοίκηση και ο καλύτερος νόμος δεν θα μπορέσει να εφαρμοστεί αποτελεσματικά και τα προβλήματα με τις επενδύσεις θα συνεχιστούν. Το ζήτημα είναι πώς τα αντιμετωπίζουμε. Η ενημέρωση είναι περιορισμένη, συστηματικός διάλογος δεν γίνεται και γι’ αυτό ευθύνες έχουν όλοι. Την πρωτοβουλία πρέπει να την αναλάβει η Πολιτεία και το πολιτικό μας σύστημα γενικότερα. Καιρός να σταματήσουμε να μιλούμε με συνθήματα και να μελετήσουμε συστηματικά τα προβλήματα και να βρούμε λύσεις.
Ολοι συμφωνούν ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις, αλλά είναι απορίας άξιο γιατί τα δύο μεγάλα κόμματα δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους για να προωθήσουν ακόμα και τα ελάχιστα. Πώς μπορεί να ξεπερασθεί τούτο, ώστε οι αλλαγές να αποκτήσουν μονιμότερο χαρακτήρα;
Το βασικό, κατά τη γνώμη μου, πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε αντιληφθεί ότι οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να σχεδιαστούν με μέθοδο και αφού προηγηθεί συστηματική μελέτη των προβλημάτων, ενημέρωση και διάλογος, χωρίς να σημαίνει ότι ο διάλογος θα είναι χωρίς τέλος. Σε κάθε μεταρρύθμιση υπάρχουν ωφελημένοι και χαμένοι και το ζήτημα είναι πώς θα αντιμετωπίσεις τα προβλήματα εκείνων που χάνουν, μια που τα οφέλη είναι συνήθως μακροχρόνια, ενώ τις αρνητικές συνέπειες τις αισθάνονται οι χαμένοι αμέσως. Ο ρόλος του κράτους σε μια τέτοια διαδικασία είναι καθοριστικής σημασίας. Βασικό πρόβλημα είναι ότι το κράτος δεν είναι αξιόπιστο γιατί συχνά νομοθετεί βιαστικά και πρόχειρα, γιατί δεν υπάρχει συνέχεια, και η συνέπεια, πολύ συχνά τιμωρείται ο συνεπής πολίτης για να εξυπηρετηθούν οι ασυνεπείς, κι αυτό για ψηφοθηρικούς λόγους. Ας σκεφτούμε τρόπους που θα απεξαρτήσουν τη δημόσια διοίκηση από τις καθημερινές πολιτικές και κομματικές παρεμβάσεις. Η εμπειρία άλλων χωρών μπορεί να βοηθήσει σε μια τέτοια κατεύθυνση.
Εχει τις δυνατότητες η Ελλάδα να καταστεί οικονομικός πρωταγωνιστής των Βαλκανίων; Προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί;
Η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη έδειξε ότι, όταν υπάρχει μέθοδος και ισχυρή πολιτική βούληση, η Ελλάδα μπορεί να πετύχει πολλά. Σίγουρα η χώρα μας μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή. Για να γίνει όμως αυτό χρειάζονται διαρθρωτικές αλλαγές, όπως είπαμε πιο πριν, και αυτές δεν γίνονται αν δεν αποφασίσει το κράτος και οι κοινωνικοί εταίροι να αλλάξουν συμπεριφορά. Η νέα εποχή απαιτεί και νέες προσεγγίσεις.
Αμφότεροι θητεύσατε ως επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων. Τις σας κληρονόμησε αυτή η εμπειρία;
Το πιο σημαντικό μάθημα από την εμπειρία μου είναι ότι η αξιοπιστία μιας χώρας κτίζεται δύσκολα, αλλά εύκολα καταρρέει. Δυστυχώς στη χώρα μας το κομματικό συμφέρον πολλές φορές προηγείται του συμφέροντος της οικονομίας και της χώρας γενικότερα. Εύχομαι, αυτό που συνέβη πρόσφατα με την «απογραφή» να μην ξαναγίνει και, επιτέλους, η Ελλάδα να θεωρείται εξιόπιστος εταίρος στην Ευρωπαϊκή Ενωση και χώρα που είναι σεβαστή για τη σοβαρότητα και το κύρος της.