Ποιος ασχολείται με την ανταγωνιστικότητα στη χώρα; Σύμφωνα με τον νόμο 3279/2004, από τους πρώτους που ψηφίσθηκαν με το πέρας της ολυμπιακής πολιτικής ραστώνης, το Εθνικό Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης (ΕΣΑΑ). Που είναι πρώτο στον κατάλογο του νομοθετικού έργου του υπουργείου Ανάπτυξης και υψηλά στις εκθέσεις περί κυβερνητικού έργου.
«Αποχαιρετώντας» το σχεδόν 45μελές ΕΣΑΑ (συνεδριάζει 11/6 στη Θεσσαλονίκη, συνεχίζοντας την εκ Ζαππείου έξοδό του, που άρχισε τον Δεκέμβριο 2006 με συνεδρίαση στα μέρη του Ζάππα) και την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του, όπου συμμετείχα (2004-2007), προτείνω σε όσους δεν αισθάνονται ικανοποιημένοι μετά τη σχεδόν 3ετή λειτουργία του και τις 12 συνεδριάσεις του, μια ερμηνεία. Που αφορά και το γιατί ως έργο του ΕΣΑΑ προκύπτουν μόνον οι 4 ετήσιες Εκθέσεις Ανταγωνιστικότητας (του 2006 παρουσιάζεται τη Δευτέρα) όπου απλά αναδημοσιεύονται ήδη δημοσιευμένοι, συχνά όχι οι τελευταίοι διαθέσιμοι, στατιστικοί δείκτες από τη Eurostat, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το World Economic Forum, το IMD, την World Bank, τον ΟΟΣΑ κ.λπ.
Το ΕΣΑΑ πρωτολειτούργησε το 2003. Υπό την ευθεία επιρροή της Στρατηγικής της Λισσαβώνας, λόγω έναρξης λειτουργίας του Συμβουλίου Υπουργών Ανταγωνιστικότητας. Οπου αντιμετωπίζονταν, ταυτόχρονα, θέματα α) ενιαίας αγοράς και ανταγωνισμού, β) επιχειρήσεων, γ) έρευνας και τεχνολογίας. Τα οποία στην τότε δομή και σύνθεση της Επιτροπής ανήκαν σε τέσσερα διαφορετικά χαρτοφυλάκια / επιτρόπους.
Το 2004 ο υπουργός Ανάπτυξης (και πρόεδρος του ΕΣΑΑ) νομοθέτησε το ΕΣΑΑ, «αναβαθμίζοντας» ό,τι παρέλαβε σε άτυπη λειτουργία από τους προκατόχους του. Το ανέθεσε στην Ειδική Γραμματεία για την Ανταγωνιστικότητα του υπουργείου Ανάπτυξης. Ητοι στην, παράλληλη προς τη διοίκηση, Ειδική Υπηρεσία για το ΚΠΣ. Δημιουργώντας εκεί και Διεύθυνση Προώθησης Ανταγωνιστικότητας. Συνέστησε δε και 16μελή Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων. Και νομοθέτησε το 2005 ως «Ετος Ανταγωνιστικότητας». Που επεκτάθηκε στο 2006. Ισως και στο 2007.
Καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άλλαζε δομή και διαδικασίες με το (αναγκαίο για την Ενωση, την Επιτροπή και κυρίως για τα κράτη-μέλη) «συμμάζεμα» των διαδικασιών της Στρατηγικής της Λισαβώνας την αρμοδιότητα για α) το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης, β) το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων και γ) το ΚΠΣ-ΕΣΠΑ, είχε συνολικά το ΥπΟιΟ. Εκ των πραγμάτων το υπουργείο Ανάπτυξης και το ΕΣΑΑ «του» δεν ήταν το κυρίως αρμόδιο ούτε για την ανάπτυξη ούτε για την ανταγωνιστικότητα στη χώρα.
Για τη «νέα διακυβέρνηση» ίσχυσε ό,τι και για την «παλαιά». Ο εύηχος τίτλος του υπουργείου Ανάπτυξης περιγράφει απλά την από δεκαετίες (βάσει του ΠΔ 27 του 1996) συγκόλληση τριών-τεσσάρων παλαιών (έως και απολιθωμένων εσωτερικά) υπουργείων: Βιομηχανίας – Ενέργειας, Εμπορίου, Ερευνας – Τεχνολογίας και Τουρισμού (που «μπαινοβγαίνει»). Σε αυτά προσετέθη η παράλληλη δομή διαχείρισης του ΚΠΣ, η οποία και «ανέλαβε» το ΕΣΑΑ.
Το «νομοθετημένο» ΕΣΑΑ προσπάθησε να ακολουθεί την ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας, αλλά σύντομα «εγκατέλειψε». Λόγω έλλειψης υποδομής και λόγω αναρμοδιότητας. Παρά το ότι ο Γερμανός πρώην επίτροπος Διεύρυνσης ανέλαβε αντιπρόεδρος για την ανταγωνιστικότητα και το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας «κράτησε» τα θέματα α) Εσωτερικής Αγοράς, β) Βιομηχανίας, γ) Ερευνας, το υπουργείο Ανάπτυξης, με κύρια αντικείμενα τη βιομηχαχνία, την ενέργεια και την έρευνα είχε και έχει συμπληρωματικό ρόλο στην πολιτική ανταγωνιστικότητας. Λόγω πλήθους συναρμοδιοτήτων δεν είναι κατ’ εξοχήν αρμόδιο ούτε για την εσωτερική αγορά. Οι συναρμοδιότητες προκαλούν τον συνεχή κίνδυνο της «εισπήδησης» σε αρμοδιότητες άλλων υπουργείων. Οταν π.χ. η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων επιχείρησε να αντιμετωπίσει οριζόντια θέματα της ανταγωνιστικότητας (καλύτερη νομοθεσία, διοικητική απλοποίηση και ηλεκτρονική διακυβέρνηση στη διοίκηση).
Για τις λοιπές αρμοδιότητες του Ανάπτυξης νομοθετήθηκε, εν συνεχεία του ΕΣΑΑ, το Εθνικό Συμβούλιο Μικρών Επιχειρήσεων (ΕΣΜΕ), του οποίου μετά τις πρώτες συνεδριάσεις η τύχη αγνοείται. Ενα χρόνο μετά νομοθετήθηκε και το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ) που έχει τις δικές του περιπέτειες. Με βασική μήτρα, ακόμα, το υπουργείο Ανάπτυξης το Π.Δ. 27 του 1996.
Εν ολίγοις, ενώ το «ποτήρι» της «εθνικής» ανταγωνιστικότητας είναι μεγάλο και γεμάτο ευκαιρίες προς αξιοποίηση (ούτε «μισο-γεμάτο» ούτε «μισο-άδειο»), η εμπειρία του ΕΣΑΑ δείχνει πως παρά τις αρχικές «καλές προθέσεις», η αρχιτεκτονική της «διακυβέρνησης» («παλαιάς» και «νέας») αναπαράγει τη δυσκολία παρακολούθησης ορθών πολιτικών και στόχων της Ενωσης. Παραμένοντας μέρος του προβλήματος και του «ανταγωνιστικού ελλείμματος».
* Ο κ. Χρήστος Α. Ιωάννου είναι οικονομολόγος.