Σε τραγωδίες όπως η πυρκαγιά που σκότωσε το δάσος της Πάρνηθας (ή του Πηλίου ή όπου άλλου) συνηθίζουμε να λέμε ότι η ζημιά είναι ανυπολόγιστη. Λάθος. Το κάθε δέντρο έχει μια συγκεκριμένη αξία την οποία, όταν κόβεται, καίγεται ή ξεραίνεται, αποστερείται η κοινωνία.
Σύμφωνα με στοιχεία που μπορεί να αντλήσει κανείς σχετικά εύκολα ανατρέχοντας σε -συνηθέστερα αμερικανικές- πηγές στο διαδίκτυο, ένα μεγάλο δέντρο ύψους περίπου 15 μέτρων αποθηκεύει περίπου 1.500 κιλά άνθρακα σε διάφορες μορφές και απορροφά 124 γραμμάρια διοξειδίου του θείου κάθε χρόνο. Για να καταφέρει κανείς την ίδια απορρύπανση με τεχνικά μέσα θα ξόδευε περίπου 4 ευρώ ετησίως.
Ακολουθώντας τον υπολογισμό αυτό και με το δεδομένο ότι μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές μόνο στην Πάρνηθα είχαν καταστραφεί περί τα 30.000 στρέμματα πυκνού δάσους (με πεύκα και έλατα ίσως και ψηλότερα από 15 μέτρα) αυτό σημαίνει ότι χάθηκαν περίπου 3.750.000 δέντα. Ενας απλός πολλαπλασιασμός δείχνει ότι για να διατηρήσει η Αττική το μόλις προ ολίγων ημερών άθλιο επίπεδο ρύπανσης και να μη χειροτερέψει περαιτέρω θα πρέπει να ξοδευτούν μέσα στους επόμενους 12 μήνες 15 εκατ. ευρώ σε απορρυπαντικές διαδικασίες. Και το ίδιο πρέπει να συνεχιστεί για τα επόμενα τουλάχιστον 15 χρόνια, μέχρις ότου δηλαδή το δάσος της Πάρνηθας αναγεννηθεί με ή χωρίς ανθρώπινη βοήθεια. Δηλαδή, 225 εκατ. ευρώ.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτή η ζημιά.
Σύμφωνα με ένα βιβλίο που εξέδωσε η Αμερικανική Ενωση Δασών, κάθε δέντρο παρέχει ετησίως 73 δολάρια για «υπηρεσίες» air conditioning, αξίας 75 δολ. προστασία του εδάφους από την αποσάθρωση, αξίας 75 δολ. προστασία στην άγρια ζωή των δασών και αξίας 50 δολ. απορρύπανση της ατμόσφαιρας. Αυτό το σύνολο των 273 δολαρίων πολλαπλασιάζεται επί τα 50 χρόνια μέσης ζωής ενός δέντρου και η αξία που προκύπτει για τις «υπηρεσίες» του δέντρου είναι 13.650 δολάρια, ήτοι περίπου 9.600 ευρώ. Δηλαδή, χθες στην Πάρνηθα κάηκε δάσος αξίας 36 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι άλλες μετρήσεις δίνουν μεγαλύτερη αξία στο κάθε δέντρο. Συνυπολογίζονται παράγοντες όπως της συγκράτησης και ανακύκλωσης των υδάτων, παραγωγής οξυγόνου, λίπανσης των εδαφών, καλλωπισμού της υπαίθρου κ.λπ. Και τούτα χωρίς να προσθέσει κανείς ότι κάθε δέντρο σήμερα δυνητικά προσφέρει ξυλεία, καρπούς και άλλα προϊόντα. Με την υπάρχουσα τεχνολογία είναι εκμεταλλεύσιμο το 100% ενός δέντρου, κυρίως για το ξύλο του (για να πεταχτεί στα σκουπίδια αργότερα περίπου το 6% των προϊόντων του είτε ως περισσεύματα είτε αχρησιμοποίητο από απλή αμέλεια των καταναλωτών). Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του καθηγητή Τ. Μ. Ντας του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, η μέση αξία ενός δέντρου που ζει 50 χρόνια είναι περίπου 135.000 ευρώ. Με βάση αυτό το ποσό, η ζημιά που έγινε στην Πάρνηθα αγγίζει τα όρια της εθνικής τραγωδίας…
Ατυχώς, η ελληνική κοινωνία δεν είναι έτοιμη να προστατεύσει το περιβάλλον, πόσω μάλλον να αποκαταστήσει τη ζημιά που η ίδια του προκαλεί. Ηδη, με την εκδήλωση της τρέλας των πυρκαγιών (πάνω από 100 τις τελευταίες ημέρες σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια) βρήκαν οι συνήθεις αρνητές των αλλαγών την ευκαιρία να ξιφουλκήσουν κατά οποιασδήποτε προσπάθειας αλλαγής του θεσμικού πλαισίου που διέπει τα δάση. Και τούτο, ακριβώς την ώρα που με τον πιο καταστροφικό τρόπο αποδεικνύεται ότι αυτό το θεσμικό πλαίσιο είναι αναποτελεσματικό (και μάλιστα, τόσο ώστε η χώρα μας αποψιλώνεται με τρομερούς ρυθμούς από το όποιο διασικό πράσινο της έχει απομείνει).
Στον υπόλοιπο κόσμο, παρά το γεγονός ότι συνολικά περίπου το 85% των δασών είναι δημόσια, η τάση για μετατροπή δασικών γαιών από δημόσιες σε ιδιωτικές εντείνεται. Διεθνώς τα ιδιωτικά δάση αποτελούσαν το 11% του συνόλου το 1990, ενώ το 2000 το ποσοστό αυτό έφτασε το 13%. Στην Ευρώπη η αντίστοιχη μεταβολή ήταν από 8% στο 9,7%. Τα ιδιωτικά δάση, όπως υπαγορεύει η λογική, προστατεύονται καλύτερα από τα δημόσια (χωρίς, βέβαια, αυτό να σημαίνει ότι η Πάρνηθα πρέπει να… πωληθεί).
Εκείνο, όμως, που οπωσδήποτε πρέπει να γίνει είναι να ετοιμαστούν, να χρηματοδοτηθούν και να υλοποιηθούν εκτεταμένα προγράμμματα αναδάσωσης. Διότι αυτή η διαδικασία συμφέρει: Για κάθε ευρώ που επενδύεται σε περιαστικό δάσος η απόδοση -όταν το δέντρο αναπτυχθεί- φθάνει τα 3,67 ευρώ!