Α ντιμέτωπο με έξι μείζονα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας θα βρεθεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης που θα προκύψει από τις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου. Το υψηλό δημόσιο χρέος, το ασφαλιστικό, η ανεργία, η χαμηλή ανταγωνιστικότητα που αντανακλάται στη διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών και ο δημόσιος τομέας και οι ΔΕΚΟ, είναι κρίσιμα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν την επόμενη 4ετία προκειμένου η ελληνική οικονομία να συνεχίσει να αναπτύσσεται χωρίς τα κονδύλια από τα ευρωπαϊκά ταμεία.
Μετά το 2013 και με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν από την αναθεώρηση του ΑΕΠ, μία μόνο ελληνική περιφέρεια, η Ηπειρος, ή στην καλύτερη περίπτωση και το Β. Αιγαίο, θα πληρούν τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης από το επόμενο κοινοτικό πλαίσιο. Η Ελλάδα για πρώτη φορά θα δίνει περισσότερα απ’ όσα θα εισπράττει από την Ε.Ε. Επίσης, μετά το 2013 θα ισχύουν άλλοι, πολύ πιο αυστηροί κανόνες για τις αγροτικές επιδοτήσεις. Κατά συνέπεια μέσα στην επόμενη 5ετία θα πρέπει να έχουν δημιουργηθεί οι προϋποθέσεις για το πέρασμα από την επιδοτούμενη στην αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να έχει ως κεντρικό στόχο την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της ελληνικής οικονομίας. Κι αυτό δεν αφορά μόνο το δημόσιο, αλλά και τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, δεν περιορίζεται μόνο στην μακροοικονομία, αλλά και στη μικροοικονομία, δεν είναι θέμα μόνο οικονομικών δομών, αλλά και νοοτροπίας.
ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ
Η υποχώρηση στο 100,4% δεν είναι αρκετή
Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει στο 100,4%, από 104,1% το 2006 και 114,9% το 2000. Αν και παραμένει μακριά από το στόχο της Συνθήκης του Μάαστριχτ, δηλαδή το 60% του ΑΕΠ (ακόμη και με το νέο ΑΕΠ θα διαμορφωθεί στο 80,3%) είναι μια σημαντική μείωση.
Αυτή η πρώτη θετική διαπίστωση αναιρείται δυστυχώς από το γεγονός ότι η μείωση οφείλεται κυρίως στην αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και την πτώση των επιτοκίων παρά στη δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων, που θα υποδήλωνε ουσιαστική και διατηρήσιμη δημοσιονομική εξυγίανση.
Επιπλέον, το δημόσιο χρέος σε απόλυτα μεγέθη αυξάνεται συνεχώς και από 182 δισ. το 2004 εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε 210 δισεκατομμύρια το 2007.
Ετσι, από 29,7 δισεκατομμύρια που ήταν οι δαπάνες του προϋπολογισμού για τόκους και χρεολύσια το 2004, θα φτάσουν τα 33,7 φέτος.
Για τη διετία 2008-2009 εκτιμάται ότι θα καταβληθούν 80 δισ. ευρώ περίπου για την εξυπηρέτηση του χρέους.
Οι δαπάνες για τόκους υπολογίζονται σε 9,7 δισεκατομμύρια ευρώ, είναι δηλαδή όσο και οι δαπάνες για ασφάλιση και περίθαλψη και 1 κατά δισεκατομμύριο ευρώ μεγαλύτερες από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και από το σύνολο των λειτουργικών και καταναλωτικών δαπανών ολόκληρου του δημόσιου τομέα.
ΙΣΟΖΥΓΙΟ
Ελλειμμα ανταγωνιστικότητας
Το διαχρονικό πρόβλημα ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας αντανακλάται στη διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών, το οποίο από 8,5% του ΑΕΠ το 2000 υποχώρησε στο 6,4% το 2004, για να αυξηθεί και πάλι στο 8,1% το 2005 και στο 12,1% το 2006. Στο πρώτο εξάμηνο του 2007 ανήλθε ήδη σε 16,7 δισεκατομμύρια ευρώ ή 8% του ΑΕΠ και ήταν υψηλότερο κατά 16% σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του προηγούμενου έτους.
Είναι γεγονός ότι η διεύρυνση του ελλείμματος οφείλεται σε κάποιο βαθμό σε συγκυριακούς παράγοντες όπως είναι οι αυξημένες πληρωμές για αγορές πλοίων και για καύσιμα. Ωστόσο, ακόμη και χωρίς αυτούς τους συγκυριακούς παράγοντες το εμπορικό έλλειμμα εξακολουθεί να διευρύνεται, αφού παρά τη σημαντική βελτίωση των εξαγωγών, οι εισαγωγές είναι ακόμη μεγαλύτερες.
Ο ΟΟΣΑ στην τελευταία του έκθεση για την ελληνική οικονομία τονίζει ότι τα στοιχεία για το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ενισχύει τον προβληματισμό για τη συνεχιζόμενη απώλεια ανταγωνιστικότητας, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδος έχει τονίσει ότι το πρόβλημα εντοπίζεται στην παραγωγική βάση της ελληνικής οικονομίας, η οποία είναι ακόμη περιορισμένη και χρειάζεται περισσότερη διαφοροποίηση για να αποκτήσει μεγαλύτερο δυναμισμό και να αυξηθούν οι εξαγωγές.
ΑΝΕΡΓΙΑ
Παραμένει σε υψηλά επίπεδα
Τα τελευταία τρία χρόνια καταγράφεται μια συνεχής αύξηση της απασχόλησης και αντίστοιχα πτώση της ανεργίας, η οποία, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Μαΐου υποχώρησε στο 7,7% του εργατικού δυναμικού. Επίσης, εντυπωσιακή ήταν η μείωση της ανεργίας των γυναικών, που από 15,7% τον Μάιο του 2004 υποχώρησε στο 11,8% το Μάιο του 2007. Ωστόσο, η ανεργία εξακολουθεί να είναι υψηλή και να διατηρεί κάποια από τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της. Δηλαδή, από την ανάλυση των στοιχείων της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας φαίνεται ότι υπάρχουν κοινωνικοί και γεωγραφικοί θύλακες υψηλής ανεργίας που εμφανίζονται ιδιαίτερα ανθεκτικοί στα προγράμματα αύξησης της απασχόλησης. Ετσι, στους νέους ηλικίας 15-24 ετών το ποσοστό των ανέργων υποχώρησε ελάχιστα στην τριετία και από 24,3% το 2004 διαμορφώθηκε στο 23,2% το 2006.
Αυτό σημαίνει ότι οι νέοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες για να εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Αντίστοιχα, υπάρχουν περιφέρειες της χώρας, όπου το ποσοστό της ανεργίας είναι πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο. Για παράδειγμα, στη δυτική Μακεδονία ανέρχεται σε 12,1%, από 14% τον Μάιο του 2006. Τα στοιχεία αυτά, καθώς και το γεγονός ότι ένα μέρος των νέων θέσεων εργασίας είναι προσωρινής απασχόλησης καταδεικνύουν ότι η αντιμετώπιση της ανεργίας μόνο με τα γνωστά μέτρα, χωρίς τομές και μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση και την αγορά εργασίας δεν είναι εφικτή.
ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ
Η μεγαλύτερη απειλή για την ελληνική οικονομία
Το ασφαλιστικό σύστημα αναγνωρίζεται από όλους ως η μεγαλύτερη απειλή για την ελληνική οικονομία μακροπρόθεσμα. Κι αυτό γιατί σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, οι δαπάνες για συντάξεις θα διατηρηθούν μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας στο 12,6% του ΑΕΠ, το 2020, όμως, θα φθάσουν το 15,4%, το 2030 το 19,6%, το 2040 το 23,8% και το 2050 το 24,8%. Δηλαδή, στην Ελλάδα η δαπάνη για συντάξεις θα διπλασιασθεί τα επόμενα χρόνια και το αναλογιστικό του έλλειμμα θα ξεπεράσει το 200% του ΑΕΠ. Η γήρανση του πληθυσμού, η υψηλή ανεργία, το υψηλό ποσοστό πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, το παρωχημένο καθεστώς βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων, η πολυδιάσπαση σε δεκάδες ταμεία κύριας και επικουρικής ασφάλισης πολλά εκ των οποίων είναι ήδη υπό κατάρρευση και η εισφοροδιαφυγή που σύμφωνα με εκτιμήσεις ξεπερνά τα 4,5 δισ. ευρώ ετησίως είναι παράμετροι ενός προβλήματος που διογκώνεται. Κι ενώ θα έπρεπε να αναζητηθούν λύσεις άμεσα, με τη συναίνεση όλου του πολιτικού συστήματος ενισχύονται οι στρεβλώσεις του συστήματος, όπως η αναγνώριση πλασματικών ετών ασφάλισης και οι παροχές τύπου ΕΚΑΣ, που λειτουργούν ως αντικίνητρο παραμονής στην αγορά εργασίας και ως κίνητρο πρόωρης συνταξιοδότησης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ το κόστος από τη μη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος εντός της επόμενης 5ετίας ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ ετησίως και αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο, φτάνοντας τα 2 δισ. ευρώ ετησίως, εάν η μεταρρύθμιση καθυστερήσει 10 χρόνια και σχεδόν τα 5 δισ. ευρώ ετησίως, εάν η αναποφασιστικότητα του πολιτικού συστήματος αναβάλλει τις αναγκαίες παρεμβάσεις για 15 χρόνια.
ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΑΕΠ
Στερεύει το εύκολο χρήμα από την Ε.Ε.
Η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η αναθεώρηση του ΑΕΠ. Και τα νέα δεδομένα είναι τα εξής:
Τα επόμενα χρόνια δεν θα υπάρχει το εύκολο χρήμα των κοινοτικών ταμείων για να τροφοδοτήσουν την ανάπτυξη ή να στηρίξουν φθίνοντες κλάδους της οικονομίας.
Το κοινωνικό κράτος δεν είναι μόνο αναποτελεσματικό, αλλά και υποχρηματοδοτούμενο σε σχέση με το μέσο όρο της Ε.Ε. Μέχρι σήμερα θεωρούσαμε ότι οι κοινωνικές δαπάνες ανέρχονται στο 26% του ΑΕΠ περίπου, έναντι 27% στην Ε.Ε. Συνεπώς η χαμηλή ποιότητα των κοινωνικών υπηρεσιών αποδιδόταν στην αναποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα. Με την αναθεώρηση των εθνικών λογαριασμών, προκύπτει ότι οι κοινωνικές δαπάνες είναι μόλις 20% του ΑΕΠ.
Επίσης, οι δαπάνες για την παιδεία είναι μόλις 2,8% του ΑΕΠ αντί 3,5% που νομίζαμε και σχεδόν στο μισό του μέσου όρου της Ε.Ε. (5,2% στην Ε.Ε. των 27 και 5% στην ευρωζώνη). Οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη δεν είναι 0,58%, αλλά 0,46% του ΑΕΠ έναντι 1,9% κατά μέσο όρο στην Ε.Ε. Αντίστοιχα, ο επανυπολογισμός των εσόδων καταδεικνύει ότι η φοροδιαφυγή είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ όσο νομίζαμε. Δηλαδή τα φορολογικά έσοδα δεν είναι 34,4% του ΑΕΠ, αλλά μόλις 27,5%, έναντι σχεδόν 40% στην Ε.Ε. Ακόμη και στην Κύπρο, που θεωρείται φορολογικός παράδεισος τα φορολογικά έσοδα ανέρχονται σε 35,6%του ΑΕΠ.
ΔΕΚΟ
Το στοίχημα της εξυγίανσης
Οι δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί παραμένουν μια χαίνουσα δημοσιονομική πληγή. Με το νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τους διαμορφώθηκαν οι προϋποθέσεις για την εξυγίανσή τους, αλλά απομένει το δυσκολότερο, δηλαδή να εφαρμοστεί για να αρχίσει να αποδίδει. Πρόκειται για ένα κρίσιμο στοίχημα δεδομένου ότι οι ΔΕΚΟ είναι ένα πεδίο δράσης ισχυρών συντεχνιακών συμφερόντων, στα οποία δυσκολεύονται να αντισταθούν οι διοικήσεις ή ακόμη και οι εποπτεύοντες υπουργοί. Είναι ενδεικτικό ότι η πρόθεση του οικονομικού επιτελείου να επιβάλει χαμηλές μισθολογικές αυξήσεις τη διετία 2006-2007 ανατράπηκε στην πράξη. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η αύξηση των μέσων ονομαστικών αποδοχών στις ΔΕΚΟ ήταν 7% το 2006 και 7,1% το 2007 έναντι 4,3% και 5,5% στο Δημόσιο και 5,9% και 5,6% στο σύνολο της οικονομίας.
Κι ενώ το κόστος εργασίας αυξάνεται, δεν αναπροσαρμόζονται αντίστοιχα τα τιμολόγια. Ετσι, τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ συνεχίζουν να αυξάνονται και από 1 δισ. ευρώ το 2005 έφτασαν τα 1,16 δισ. το 2006 και στον προϋπολογισμό του 2007 εκτιμάται ότι θα διαμορφωθούν σε 1,34 δισ. ευρώ. Οπως είχε επισημάνει ο διοικητής της ΤτΕ Ν. Γκαργκάνας, «σωστή διαχείριση σημαίνει συγκράτηση του κόστους και συγκράτηση των τιμολογίων. Με την τεχνητή συγκράτηση των τιμολογίων αυξάνονται τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ, τα οποία τελικά τα πληρώνει ο φορολογούμενος».
