Πέντε μείζονες προκλήσεις θα κληθεί να διαχειριστεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης που θα προκύψει από τις σημερινές εκλογές, ξεκινώντας άμεσα από την εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού και την κατάρτιση του επόμενου και φτάνοντας έως τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό και το αναπτυξιακό μοντέλο, που θα προετοιμάσουν την ελληνική οικονομία για τη μετά ΚΠΣ εποχή.
Ο φετινός προϋπολογισμός, εκτός των αστοχιών που παραδοσιακά παρατηρούνται κατά την προεκλογική περίοδο, επιβαρύνεται με το κόστος των άμεσων ενισχύσεων για τους πυρόπληκτους, το οποίο εκτιμάται ότι θα φτάσει και ίσως ξεπεράσει τελικά τα 300 εκατ. ευρώ. Οποιος κι αν είναι ο ένοικος του υπουργείου Οικονομίας, θα έχει περιθώριο τριών μηνών να περιορίσει την όποια υστέρηση στα έσοδα και την υπέρβαση των δαπανών και να συγκρατήσει το έλλειμμα στα επίπεδα που προβλέπει ο προϋπολογισμός, δηλαδή στο 2,4% του ΑΕΠ.
Το οικονομικό επιτελείο έχει καταρτίσει ένα σχέδιο περικοπής δαπανών συνολικού ύψους 500 εκατ. ευρώ περίπου. Τα 400 εκατ. ευρώ θα εξοικονομηθούν από τη μείωση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων και την περιστολή των αμυντικών δαπανών και τα υπόλοιπα από άλλες κατηγορίες λειτουργικών δαπανών του Δημοσίου.
Η όποια αστοχία του φετινού προϋπολογισμού θα κληρονομηθεί στον επόμενο, ο οποίος συνιστά τη δεύτερη μεγάλη πρόκληση που θα αντιμετωπίσει άμεσα το οικονομικό επιτελείο. Ο υπουργός Οικονομίας θα πρέπει να καταθέσει στη Βουλή το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2008 τη Δευτέρα 1η Οκτωβρίου. Το προσχέδιο θα καταρτισθεί με βάση το νέο ΑΕΠ και θα πρέπει, αφενός, μεν να αναλαμβάνει μέρος του κόστους των προεκλογικών παροχών, που κυμαίνεται μεταξύ 3 δισ. (της Ν.Δ.) και 4,5 δισ. ευρώ (του ΠΑΣΟΚ) και ταυτόχρονα να μειώνει το δημοσιονομικό έλλειμμα με ρυθμό συμβατό με τον στόχο για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό το 2010, δηλαδή τουλάχιστον κατά 0,7% του ΑΕΠ. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να δημιουργεί πρωτογενή πλεονάσματα για την ουσιαστική και διατηρήσιμη μείωση του δημόσιου χρέους.
Η υλοποίηση του Γ΄ και του Δ΄ ΚΠΣ είναι η τρίτη μεγάλη και άμεση εκκρεμότητα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει το οικονομικό επιτελείο. Από τους τελευταίους μήνες του 2007 και κυρίως το 2008 θα «τρέχουν» παράλληλα και τα δύο Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης. Σε ό,τι αφορά το Γ΄ ΚΠΣ η κυβέρνηση εξασφάλισε την επί της αρχής συναίνεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για παράταση της προθεσμίας υλοποίησής του κατά ένα χρόνο, καθώς και την αναθεώρηση των προγραμμάτων του. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αρμοδίων παραγόντων του υπουργείου Οικονομίας έως το τέλος του έτους θα έχει απορροφηθεί το 75% των κοινοτικών κονδυλίων. Κατά συνέπεια απομένουν προς απορρόφηση περισσότερα από 5,5 δισ. ευρώ κοινοτικών πόρων το 2008 και το 2009. Την ίδια περίοδο θα αρχίσει η υλοποίηση των προγραμμάτων του Δ΄ ΚΠΣ, που σημαίνει επιπλέον φόρτο για τους ίδιους μηχανισμούς ελέγχου και υλοποίησης των έργων, καθώς και τη διάθεση περισσότερων εθνικών πόρων, που θα καταστήσει ακόμη πιο ασφυκτικά τα έτσι κι αλλιώς περιορισμένα δημοσιονομικά περιθώρια των επομένων ετών.
Το νέο οικονομικό επιτελείο θα βρεθεί επίσης αντιμέτωπο με τη μεγάλη πρόκληση της αλλαγής του αναπτυξιακού προτύπου της ελληνικής οικονομίας και της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς της. Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, η ανάπτυξη στηρίζεται σε επικίνδυνα υψηλό βαθμό στην ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα. Υπολογίζεται ότι το 2006, το 38% του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ σχετίζεται άμεσα με την οικοδομή, έναντι μόλις 8% το 2003. Αυτό το αναπτυξιακό μοντέλο δεν μπορεί να εγγυηθεί τη μεγέθυνση της οικονομίας μεσοπρόθεσμα, όσο κι αν η κατάργηση ή ο διπλασιασμός του αφορολογήτου ορίου του φόρου μεταβίβασης στην πρώτη κατοικία και τις κληρονομιές και γονικές παροχές ακινήτων, που Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, αντίστοιχα, αποτρέψει βραχυπρόθεσμα το πάγωμα της αγοράς. Και τα δύο κόμματα συμφωνούν ότι απαιτείται στροφή στην οικονομία της γνώσης και σε δραστηριότητες με υψηλή προστιθέμενη αξία. Μια τέτοια στροφή προϋποθέτει τη μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος και την αύξηση των δαπανών για την παιδεία και την έρευνα, οι οποίες είναι πολύ χαμηλότερες ως ποσοστό του ΑΕΠ και σε σχέση με το μέσον όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και σε σχέση με όσο νομίζαμε ότι είναι έως σήμερα. Με βάση το αναθεωρημένο και αυξημένο κατά 26,5% ΑΕΠ, οι δαπάνες για την παιδεία είναι μόλις 2,8% του ΑΕΠ και όχι 3,5% που υπολογίζαμε με το παλαιό ΑΕΠ. Είναι δηλαδή σχεδόν στο μισό του μέσου όρου της Ε.Ε. (5,2% στην Ε.Ε. των «27» και 5% στην Ευρωζώνη). Οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη δεν είναι 0,58%, αλλά 0,46% του ΑΕΠ έναντι 1,9% κατά μέσον όρο στην Ε.Ε.
Το ασφαλιστικό είναι η πέμπτη εκκρεμότητα με την οποία θα βρεθεί αντιμέτωπο το οικονομικό επιτελείο από την επομένη των εκλογών. Η υλοποίηση βασικών προεκλογικών εξαγγελιών των δύο κομμάτων εξουσίας σχετίζονται, άλλωστε, άμεσα με τη μεταρρύθμιση του συστήματος, είτε αυτές αφορούν την κατώτατη εθνική σύνταξη που υπόσχεται η Ν.Δ. είτε τη σύνταξη για τους ανασφάλιστους που προτείνει το ΠΑΣΟΚ. Και τα δύο μεγάλα κόμματα συμπίπτουν στις κατευθύνσεις. Δηλαδή, απορρίπτουν και τα δύο την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και των ασφαλιστικών εισφορών, καθώς και τη μείωση των συντάξεων. Επίσης, συμφωνούν στη μείωση του αριθμού των ταμείων, την επανεξέταση του καθεστώτος των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων, την αξιοποίηση της περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων και την αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυγής.
Τα ανοιχτά μέτωπα
1) Εκτέλεση προϋπολογισμού: Απαιτείται περικοπή των δαπανών συνολικού ύψους 500 εκατ. ευρώ. Τα 400 εκατ. θα προκύψουν από τη μείωση του ΠΔΕ και των αμυντικών δαπανών.
2) Κατάθεση νέου προϋπολογισμού: Στο προσχέδιό του θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι προεκλογικές παροχές, η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και η δημιουργία πλεονάσματος.
3) Κοινοτικά Πλαίσια. Η υλοποίηση των Γ΄ και Δ΄ ΚΠΣ θα είναι μία από τις βασικές προτεραιότητες του οικονομικού επιτελείου. Τα δύο προγράμματα, ώς το τέλος του 2008, θα τρέχουν παράλληλα.
4) Αναπτυξιακό μοντέλο: Το υφιστάμενο, που στηρίζεται κυρίως στην ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα, εκτιμάται ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί τη μεγέθυνση της οικονομίας μεσοπρόθεσμα.
5) Ασφαλιστικό: Απαιτείται άμεση μεταρρύθμιση του συστήματος, λαμβάνοντας υπόψη δύο βασικές προεκλογικές υποσχέσεις: α) τη θέσπιση κατώτατης εθνικής σύνταξης και β) τη θέσπιση σύνταξης για ανασφάλιστους.