Τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος μπορεί να δημοσιοποιήθηκαν με τη -συνήθη- καθυστέρηση, επιβεβαιώνουν όμως μια ιδιαιτέρως θετική τάση. Η ανεργία στην Ελλάδα συμπιέζεται. Το δεύτερο τρίμηνο του 2007 έφθασε στο 8,1%, το μικρότερο ποσοστό ανεργίας από το 1998 (κάτι που μεταφράζεται πάντως σε περίπου 400 χιλιάδες ανέργους).
Τούτο δεν σημαίνει, βέβαια, ότι τα δομικά ποροβλήματα της ελληνικής οικονομίας λύθηκαν, ούτε ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί για να φθάσουμε στη λεγόμενη «ανεργία τριβής», περί το 4%, που οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν ως ένα υγιές ποσοστό προκειμένου να εξελίσσονται αδιατάρακτα η οικονομική δραστηριότητα και η αγορά εργασίας.
Για παράδειγμα, θα πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι τα ποσοστά ανεργίας των νέων, και ιδιαιτέρως των νέων γυναικών, είναι τεράστια. Οι άνεργοι νέοι, ηλικίας 15-29 ετών, καταλαμβάνουν ποσοστό 17,8% του ενεργού πληθυσμού τους. Οι νέες γυναίκες είναι άνεργες σε ποσοτό 23,6%, ενώ από τον συνολικό πληθυσμό των οικονομικά ενεργών γυναικών, οι άνεργες καταλαμβάνουν ποσοστό 12,6%.
Αυτό σημαίνει ότι η αγορά εργασίας απορροφά τώρα έμπειρους εργαζόμενους, που δεν προστατεύονται από ειδικές νομοθετικές πρόνοιες (όπως οι γυναίκες) γιατί, σε συνδυασμό με τους χαμηλούς μισθούς που επικρατούν, η εργασία τους είναι αποδοτική και το κόστος της ανταγωνιστικό.
Με τον τρόπο αυτό, όμως, οι νέες γενιές χάνουν την ευκαιρία της εκπαίδευσης μέσα από την εργασία, κάτι που για τον κάθε νέο εργαζόμενο μεταφράζεται σε προστιθέμενη αξία, όσο η εμπειρία αυξάνεται ανάλογα με τα χρόνια απασχόλησης. Οι νέοι εξωθούνται έτσι, σε παρασιτικές δραστηριότητες, ενώ σε άλλες περιπτώσεις πιέζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα ή να παραμείνουν στο εξωτερικό, εφόσον ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους εκεί.
Αρα, πρόσκαιρα, το συνολικό εργατικό δυναμικό της χώρας «ανεβάζει ταχύτητα» με έμπειρο προσωπικό, αλλά για εντελώς πεπερασμένο χρόνο, καθώς οι έμπειροι κάποτε θα αποχωρήσουν αφήνοντας την αγορά εργασίας κενή από πολύτιμη πείρα.
Ταυτόχρονα, εμπεδώνονται οι χαμηλές αμοιβές, πηγή πληθώρας κοινωνικών αρρυθμιών. Οσο οι αμοιβές δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική αξία της εργασίας τόσο η προσφυγή στον δανεισμό αυξάνεται, καθώς και η απροθυμία για βελτίωση του παραγόμενου έργου και η κοινωνική δυσφορία. Οσο για τις γυναίκες, συμπιέζονται στο εργασιακό περιθώριο από το οποίο επί δεκαετίες πασχίζουν να βγουν.
Τις πταίει; Και τι μπορεί να γίνει από τώρα και στο εξής;
Για το μεν πρώτο ερώτημα οι απαντήσεις είναι λίγο – πολύ γνωστές και δεν χρειάζεται να επεκταθεί κανείς ιδιαίτερα. Η απουσία πολιτικού σχεδιασμού σχετικά με τις δεξιότητες που πρέπει να ενσωματώνει μια ευημερούσα αγορά εργασίας στην Ελλάδα και η πλήρης αποτυχία των συστημάτων Παιδείας ώς σήμερα σε συνδυασμό με τις συνδικαλιστικές υπερβολές, που ακόμα εξακολουθούν να βρίσκουν γόνιμο έδαφος για να αναπτύσσονται, κράτησαν την ανεργία ψηλά στη χώρα.
Οσον αφορά το δεύτερο, είναι προφανές ότι τα «κόλπα» με τη χρήση των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων κατάρτισης ανέργων του ΟΑΕΔ δεν λύνουν το πρόβλημα. Για την καταπολέμηση της ανεργίας το «μυστικό» είναι η συνολική οικονομική ανάπτυξη. Πρέπει ολόκληρη η οικονομία να ευημερεί, δηλαδή οι επιχειρήσεις να πληθαίνουν, να κερδίζουν και να μεγαλώνουν.
Αλλά για να πετύχει τέτοια ανάπτυξη μια μικρή οικονομία, όπως είναι η ελληνική, θα πρέπει να συνδυάσει παραγωγή ποιοτικού προϊόντος με ανταγωνιστικό κόστος επιδεικνύοντας, παράλληλα, μεγάλη εξωστρέφεια για να κερδίσει τις ξένες αγορές. Που σημαίνει, επίσης, ότι προαπαιτείται ένας στρατός εκπαιδευμένων εργαζόμενων. Δηλαδή, χρειάζεται ένα παραγωγικό πλέγμα εγχώριας εκπαίδευσης, επίσης εφάμιλο και ανταγωνιστικό με τα συστήματα Παιδείας που εφαρμόζουν οι προηγμένες χώρες (ας πούμε απλώς) της Ευρώπης. Αλλιώς, ποιοι θα παράξουν «έξυπνα», ποιοτικά και ανταγωνιστικά προϊόντα; Και ποιοι θα τα πουλήσουν στο εξωτερικό;
Ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής πριν από τη νίκη του το 2004 υποστήριζε οτι το σημαντικότερο μέλημά του ήταν η βελτίωση της Παιδείας. Οι εξελίξεις δεν τον δικαίωσαν. Ωστόσο, τώρα, έχει πάλι μια σημαντική ευκαιρία. Αν κατορθώσει με τον νέο υπουργό Παιδείας Ευρ. Στυλιανίδη να προσδώσει ανταγωνιστικότητα στην Παιδεία, αν μπορέσει να συρρικνώσει τα συνδικαλιστικά και καθηγητικά κατεστημένα, που ελάχιστα έχουν προσφέρει ώς τώρα, θα έχει επιτελέσει μέγα έργο, όχι μόνο για την οικονομία αλλά για την Ελλάδα συνολικά.
Αλλιώς, όσα «μαγικά» κι αν γίνουν από το οικονομικό επιτελείο, το οικοδόμημα της ελληνικής οικονομίας θα στηρίζεται σε γυάλινα πόδια.