Την συζήτηση περί του κατάλληλου μίγματος καυσίμων στην ηλεκτροπαραγωγή τα επόμενα χρόνια πυροδότησε η απόφαση του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Γ. Σουφλιά στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας να επιβάλλει πρόστιμο ύψους 1 εκατ. ευρώ στους λιγνιτικούς σταθμούς της ΔΕΗ (Πτολεμαΐδας, Κοζάνης και Μεγαλόπολης) για υπέρβαση των ορίων εκπεμπόμενων ρύπων. H απόφαση έθεσε το λιγνίτη, τον «πάλαι ποτέ εθνικό θησαυρό», που στήριξε την εκβιομηχάνιση και ανάπτυξη της μεταπολεμικής Ελλάδας, στο στόχαστρο των περιβαλλοντικών οργανώσεων και άνοιξε το δρόμο για μια γενικευμένη αποεπένδυση στον τομέα της λιγνιτικής δραστηριότητας, που φαίνεται ότι πρώτη η ίδια η ΔΕΗ έχει σχεδιάσει. Την ίδια στιγμή που το υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ τιμωρεί τη ΔΕΗ με πρόστιμο, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (PAE) γνωμοδοτεί θετικά προς τον υπουργό Ανάπτυξης για την αδειοδότηση δύο επενδυτικών σχεδίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με πρώτη ύλη το λιθάνθρακα, ανοίγοντας το δρόμο για την υποκατάσταση του εγχώριου «βρώμικου» λιγνίτη με εισαγόμενο «καθαρό» λιθάνθρακα. Πρόκειται για τη μονάδα της TEPNA στο Μαντούδι Ευβοίας, συνολικής ισχύος 420 MW, και για τη μονάδα της Edesa Hellas, ισχύος 600 MW στον Αγ. Νικόλαο Βοιωτίας. Στο στάδιο της αδειοδότησης βρίσκεται μία ακόμη επένδυση με λιθάνθρακα για την παραγωγή 600 MW, της Edison στον Αστακό Αιτω/νίας, αλλά και μία μεγάλη μονάδα της ΔΕΗ συνολικής ισχύος 700-800 MW στο Αλιβέρι.
Η αίτηση της ΔΕΗ για μονάδα λιθάνθρακα στο Αλιβέρι εντάσσεται στο πλαίσιο της στρατηγικής της στην παραγωγή για τα επόμενα χρόνια, στην οποία ο λιγνίτης, όπως διαφαίνεται, περιθωριοποιείται. H νέα «στρατηγική παραγωγής» της επιχείρησης, όπως έχει διατυπωθεί από τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο κ. Τάκη Αθανασόπουλο, θα πρέπει να λάβει υπόψιν της, «τη σχέση εκμετάλλευσης στα κοιτάσματα λιγνίτη που έχει αυξηθεί από 3,2 προς 1 που ήταν το 2002 στο 5 προς 1 σήμερα (μεταφέρονται 5 κυβικά μέτρα άγονα για κάθε τόνο λιγνίτη), τη διαθεσιμότητα νέων κοιτασμάτων λιγνίτη στην Ελλάδα, που περιορίζεται διαρκώς, το κόστος των δικαιωμάτων CO2, την παλαιότητα των μονάδων παραγωγής (πολλές θα έπρεπε ήδη να έχουν αντικατασταθεί) και το δικαίωμα αντικατάστασης 2.400 ΜW».
Προβληματικές μονάδες
Η ΔΕΗ υλοποιεί ήδη την αντικατάσταση της πετρελαϊκής μονάδας του Αλιβερίου με μονάδα φυσικού αερίου, έχει σχεδιάσει την αντικατάσταση 400 MW από το λιγνιτικό συγκρότημα της Μεγαλόπολης με μονάδα, επίσης, φυσικού αερίου και έχει καταθέσει άδεια για την παραγωγή επιπλέον 700-800 MW στο Αλιβέρι με καύση λιθάνθρακα, που θα αντικαταστήσουν παραγωγή από λιγνιτικούς σταθμούς. H ακριβής εικόνα του καυσίμου, που θα επιλέξει η ΔΕΗ για την παραγωγή της τα επόμενα χρόνια, θα φανεί στο νέο επιχειρησιακό σχέδιο που η διοίκηση έχει δεσμευτεί να παρουσιάσει μέσα στον Οκτώβριο. Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι πρόκειται για τη μετάβαση στη «μεταλιγνιτική» περίοδο της ΔΕΗ. Σήμερα, παράγει συνολικά περίπου 63 εκατ. τόνους λιγνίτη σε ετήσια βάση για την κάλυψη του 60% σχεδόν της συνολικής παραγωγής της σε ηλεκτρική ενέργεια.
Στα δύο λιγνιτικά συγκροτήματα της επιχείρησης, Πτολεμαΐδα και Μεγαλόπολη, παράγονται συνολικά περίπου 5.300 MW, ενώ απασχολούνται συνολικά 6.000 άτομα. Σχεδόν στο σύνολό τους οι μονάδες αυτές (με εξαίρεση τον ΑΗΣ Φλώρινας) θα έπρεπε να είχαν αντικατασταθεί εδώ και πολλά χρόνια, λειτουργούν με χαμηλό βαθμό απόδοσης, επιβαρύνοντας σημαντικά το περιβάλλον, ενώ πρόσθετη επιβάρυνση προκαλείται και από την εξόρυξη του λιγνίτη στα επτά συνολικά ορυχεία που τροφοδοτούν τις μονάδες.
Σε αυτές τις μονάδες, ωστόσο, στηρίχτηκε και θα στηρίζεται τουλάχιστον για δύο χρόνια ακόμη, η επάρκεια της χώρας σε ηλεκτρισμό. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας αναποτελεσματικής πολιτικής για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού που ακολουθήθηκε από το 2001 και μετά. H πολιτική αυτή στηρίχτηκε στην προσδοκία για νέες μονάδες από ιδιώτες παραγωγούς και στην παράλληλη απαγόρευση της ΔΕΗ για την εγκατάσταση νέας ισχύος, ως κίνητρο για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων. Για δύο τουλάχιστον χρόνια (ο απαιτούμενος χρόνος ολοκλήρωσης μιας επένδυσης στην ηλεκτροπαραγωγή) η επάρκεια της χώρας σε ηλεκτρισμό θα στηρίζεται στις ρυπογόνες μονάδες της ΔΕΗ.
Το ζητούμενο είναι η διασφάλιση της επάρκειας της χώρας σε ηλεκτρισμό σε μακροχρόνια βάση με όρους που να λαμβάνουν υπόψη τους τις κλιματολογικές αλλαγές και τις υποχρεώσεις της χώρας για περιορισμό των ρύπων αλλά και την υψηλή εξάρτηση από το πετρέλαιο.
Η επιβολή του προστίμου από το ΥΠΕΧΩΔΕ στη ΔΕΗ έχει αξία στο βαθμό που θα συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση. Η Ελλάδα, σύμφωνα με τους κανόνες της Ευρωπαικής Ενωσης, θα πρέπει να περιορίσει τις εκπομπές αερίων κατά 25% την περίοδο 2008-2012. Η ΔΕΗ είναι υπεύθυνη για το 40% των εκπομπών αερίων σε εθνικό επίπεδο.