Οι συνέπειες της χρηματοοικονομικής κρίσης και της σημαντικής απαξίωσης της περιουσίας των Ταμείων στη σύνταξη ενός ασφαλισμένου εξαρτώνται από το ποσοστό της σύνταξης που προέρχεται από ιδιωτικά Ταμεία του δευτέρου και τρίτου πυλώνα ασφάλισης, τον τύπο του συνταξιοδοτικού Ταμείου και το ποσοστό αναπλήρωσης που παρέχουν τα δημόσια ταμεία του πρώτου πυλώνα που λειτουργούν με βάση το αναδιανεμητικό σύστημα. Η σημασία των ιδιωτικών συντάξεων και η συνεισφορά τους στο εισόδημα των συνταξιούχων είναι διαφορετική από χώρα σε χώρα. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ σε πέντε χώρες (Αυστραλία, Καναδάς, ΗΠΑ, Ολλανδία, Βρετανία) η ιδιωτική ασφάλιση συνεισφέρει πάνω από το 40% του εισοδήματος ενός συνταξιούχου. Σε αυτές τις χώρες προφανώς η χρηματοοικονομική κρίση και η απαξίωση της περιουσίας των Ταμείων θα έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις. Υπάρχουν χώρες όπως η Ελλάδα, η Αυστρία, η Πολωνία η Σλοβακία και η Τσεχία όπου οι ιδιωτικές συντάξεις συνεισφέρουν μηδαμινά στο εισόδημα των συνταξιούχων. Για τα Ταμεία του δεύτερου πυλώνα οι επιπτώσεις της κρίσης εξαρτώνται από τον τύπο του συνταξιοδοτικού Ταμείου. Στα Ταμεία καθορισμένων παροχών το ύψος της χορηγούμενης σύνταξης εξαρτάται από τα χρόνια εργασίας και τον τελικό μισθό των ασφαλισμένων, ενώ ο εργοδότης αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου τον επενδυτικό κίνδυνο του χαρτοφυλακίου του Ταμείου. Στα Ταμεία καθορισμένων εισφορών, όπου ο επενδυτικός κίνδυνος αναλαμβάνεται πλήρως από τον ασφαλισμένο, οι επιπτώσεις του χρηματιστηριακού κραχ και της μείωσης της αξίας της περιουσίας των Ταμείων εξαρτώνται από την ηλικία του ασφαλισμένου και το ποσοστό του χαρτοφυλακίου που είχε επενδυθεί σε μετοχές. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ενωση Κοινωνικής Ασφάλισης, τα δημόσια ταμεία έχασαν εξαιτίας της κρίσης συνολικά 225 δισ. δολάρια το 2008. Για το σύνολο της περιουσίας των ελληνικών Ταμείων κύριας και επικουρικής ασφάλισης υπολογίζουμε, ότι η μείωση των αποθεματικών ήταν περίπου 9,7% το 2008. Επειδή στα αναδιανεμητικά συστήματα ασφάλισης οι τρέχουσες εισφορές χρηματοδοτούν τις τρέχουσες συντάξεις, μια πρόχειρη εκτίμηση θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η μείωση της αξίας των αποθεματικών των δημόσιων ταμείων θα είχε μικρές επιπτώσεις στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Ομως για τα Ταμεία του πρώτου πυλώνα η οικονομική κρίση που βιώνουμε και η πτώση της οικονομικής δραστηριότητας σημαίνει μεγαλύτερη ανεργία, μείωση των εισφορών και άρα απώλεια πόρων για το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Οι αρνητικές επιπτώσεις της ύφεσης προστίθενται στο πρόβλημα βιωσιμότητας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης εξαιτίας της υπογεννητικότητας και της αύξησης του προσδόκιμου ορίου ζωής. Οι επιπτώσεις θα είναι προφανώς πιο σοβαρές για χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος και ελλειμματικούς προϋπολογισμούς, όπως η Ελλάδα, όπου εξαιτίας των δημογραφικών εξελίξεων αναμένεται σημαντική αύξηση των μελλοντικών δαπανών για συντάξεις. Η χρηματοοικονομική κρίση αναδεικνύει την αξία του συστήματος πολλών πυλώνων που διασπείρει τη διαχείριση μακροοικονομικών, βιομετρικών και χρηματοοικονομικών κινδύνων και που είναι ευπροσάρμοστο και ανθεκτικό ακόμη και σε σοβαρές χρηματοοικονομικές αναταραχές.
«To Μάνατζμεντ σε Καιρούς Κρίσης», σειρά άρθρων σε συνεργασία με το ALBA Graduate Business School, Για περισσότερες λεπτομέρειες διαβάστε το άρθρο στην ηλεκτρονική διεύθυνση, www.alba.edu.gr/crisis
* Αναπληρωτής καθηγητής Χρηματοοικονομικών, ALBA Graduate Business