Μια εξαιρετικά επιφυλακτική, αν όχι αρνητική Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έτοιμη να αυστηροποιήσει το καθεστώς επιτήρησης της ελληνικής οικονομίας και να δώσει ένα μόνο χρόνο παράτασης, μέχρι το 2011 σε πρώτη φάση, θα βρεθεί η επόμενη κυβέρνηση.
Ο υπουργός Οικονομίας Γιάννης Παπαθανασίου πήρε μια πρώτη γεύση στο περιθώριο του τελευταίου Ecofin, στις 2 Σεπτεμβρίου, κατά τη συνάντησή του με τον αρμόδιο επίτροπο Χοακίν Αλμούνια. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο επίτροπος δεν ανέλαβε καμία σαφή δέσμευση για το θέμα της παράτασης. Περιορίστηκε να του εξηγήσει τι προβλέπει η Συνθήκη του Μάαστριχτ και το Σύμφωνο Σταθερότητας για τις χώρες με υπερβολικό έλλειμμα και να του επαναλάβει τι περιμένει το Ecofin από την Ελλάδα. Το μήνυμα ήταν σαφές: η Ελλάδα θα πάρει παράταση, είναι περίπου αυτονόητο, δεδομένου ότι είναι αδύνατη η μείωση του ελλείμματος μετά τον φετινό δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Αλλά θα πάρει παράταση υπό αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις.
Η στάση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διαμορφώνεται από τα εξής:
1. Η πλήρης δημοσιονομική εκτροπή. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Τραπέζης της Ελλάδος, το ταμειακό έλλειμμα εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε επίπεδα ελαφρά υψηλότερα του 9% του ΑΕΠ, υπό την προϋπόθεση όταν θα αποδώσουν τα σίγουρα εισπρακτικά μέτρα (έκτακτη εισφορά, ΕΤΑΚ, νέα τέλη κυκλοφορίας, τακτοποίηση ημιυπαίθριων). Ενα τέτοιο ταμειακό έλλειμμα παραπέμπει σε δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξης του 7,5% – 8% του ΑΕΠ. Παραπλήσια είναι η εκτίμηση και των υπηρεσιών της Ε.Ε. που έχουν αρχίσει να προετοιμάζουν τις φθινοπωρινές προβλέψεις τους. Το δημόσιο χρέος θα τείνει προς το 110% του ΑΕΠ, εάν περιληφθεί και το πακέτο στήριξης των τραπεζών. Προς το παρόν η Eurostat δεν έχει αποφανθεί οριστικά πώς θα αντιμετωπίσει το θέμα για όλες τις χώρες. Στο 8μηνο, τα έσοδα είχαν αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης, περίπου 0,5%, ενώ οι δαπάνες αυξάνονταν κατά 15%.
2. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν υιοθετεί την άποψη που προβάλλει η κυβέρνηση ότι για τον φετινό δημοσιονομικό εκτροχιασμό ευθύνεται η πέραν των προβλέψεων επιβράδυνση της ελληνικής οικονομίας εξαιτίας της παγκόσμιας κρίσης. Η Ελλάδα εμφάνιζε άλλωστε υψηλό έλλειμμα πολύ πριν εκδηλωθεί η κρίση.
3. Για την Κομισιόν, η Ελλάδα παραμένει μια εξαιρετική περίπτωση μεταξύ των πολλών, είναι αλήθεια, κρατών-μελών που είδαν τα δημοσιονομικά τους να επιδεινώνονται εξαιτίας της κρίσης. Στη χώρα μας το μέγεθος της δημοσιονομικής εκτροπής δεν οφείλεται στα μέτρα στήριξης της οικονομικής δραστηριότητας, αφού, όπως επισημαίνουν άλλωστε η Ε.Ε. και το ΔΝΤ, λόγω των δημοσιονομικών δυσκολιών, δεν διαμορφώθηκε πακέτο στήριξης της οικονομίας. Τα όποια μέτρα πήρε η κυβέρνηση αφορούσαν είτε εγγυήσεις δανείων (που δεν επηρεάζουν το έλλειμμα) είτε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα (ενίσχυσης της απασχόλησης στον τουρισμό και αλλού, απόσυρση κλιματιστικών) τα οποία κατά πάσα βεβαιότητα θα υλοποιούνταν έτσι κι αλλιώς.
Συνολικά, η Ελλάδα ήταν και παραμένει ένα κατά το μάλλον ή ήττον αναξιόπιστο κράτος-μέλος, μη συνεργάσιμο με την Κομισιόν. Στη Φρανκφούρτη, έδρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όταν η χώρα επανετέθη σε καθεστώς επιτήρησης, το 2008, κορυφαίος Ευρωπαίος αξιωματούχος τη χαρακτήρισε «αυτιστική». Η Ελλάδα θεωρείται αναξιόπιστος και μη συνεργάσιμος εταίρος γιατί, πρώτον, βγήκε από την πρώτη επιτήρηση με το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2006 και ξαναμπήκε σε επιτήρηση, αμέσως μετά, το 2007. Δεύτερον, η οικονομική πολιτική και ιδίως τα μέτρα που ελήφθησαν από τις αρχές του φετινού χρόνου για τη συγκράτηση του ελλείμματος όχι μόνο δεν απέδωσαν, αλλά επιπλέον -και κυρίως- δεν ήταν αντίστοιχα των κατευθύνσεων που είχε δώσει το Ecofin τον Μάρτιο: ήταν στην πλειονότητά τους μέτρα προσωρινού χαρακτήρα και εισπρακτικά. Το Ecofin ζητούσε μέτρα μόνιμου χαρακτήρα, ιδίως από την πλευρά των δαπανών.
Ενα έτος παράταση για μείωση ελλείμματος
Η νέα κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές, πιθανόν του ΠΑΣΟΚ όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις μέχρι στιγμής, δεν θα μπορεί να επικαλεστεί την κληρονομιά της «καμένης γης» για να εξασφαλίσει πίστωση χρόνου για τη δημοσιονομική προσαρμογή. Οι ανοχές της Κομισιόν είναι περιορισμένες. Ετσι, οι σκέψεις είναι:
– Να μην προχωρήσει προς το παρόν τη διαδικασία της επιτήρησης, όπως είχε κάνει το 2005, εφαρμόζοντας το άρθρο 104 παράγραφος 9 της Συνθήκης του Μάαστριχτ, που θα έφερνε την Ελλάδα ένα βήμα πριν από την επιβολή κυρώσεων με τη μορφή περικοπής κοινοτικών κονδυλίων σε περίπτωση που δεν θα μείωνε το έλλειμμα εντός του χρονοδιαγράμματος και με τον τρόπο που θέλει η Κομισιόν. Θα διατηρήσει την Ελλάδα όπως και τις άλλες χώρες στην επιτήρηση του άρθρου 104 παράγραφος 7 της Συνθήκης. Θα ζητήσει όμως μόνιμα μέτρα, κυρίως συγκράτησης δαπανών και ενίσχυσης των εσόδων και θα παρακολουθεί στενότερα την πορεία υλοποίησής τους. Δηλαδή εκτός από την ανά 6μηνο αξιολόγηση, υπάρχει το ενδεχόμενο της ανά 3μηνο άτυπης αξιολόγησης, με επισκέψεις στελεχών της Ε.Ε. στην Αθήνα.
– Να δώσει παράταση ενός μόνο χρόνου, έως το 2011, σε πρώτη φάση (και όχι δύο όπως επιθυμούσε η απερχόμενη κυβέρνηση) και να επανεξετάσει τη στάση της, ανάλογα:
-Με τα αποτελέσματα της οικονομικής πολιτικής που θα εφαρμοστεί
-Της υλοποίησης των δεσμεύσεων που θα αναλάβει το νέο οικονομικό επιτελείο
-Με την πορεία των μακροοικονομικών μεγεθών και του ρυθμού ανάπτυξης.
Τα κρίσιμα ραντεβού με την Ε.Ε.
30 Σεπτεμβρίου: Η ΕΣΥΕ αποστέλλει στη Eurostat τα στοιχεία για το έλλειμμα του 2008 και τις εκτιμήσεις για το έλλειμμα του 2009
22 Οκτωβρίου: Η Eurostat ανακοινώνει την αξιολόγηση των στοιχείων
27 Οκτωβρίου: Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να ανακοινώσει μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος
3 Νοεμβρίου: Φθινοπωρινές προβλέψεις Κομισιόν
2 Δεκεμβρίου: Αξιολόγηση των μέτρων από το Ecofin. Απόφαση για την επιτήρηση
Τέλος Δεκεμβρίου: Υποβολή αναθεωρημένου Προγράμματος Σταθερότητας