Μόνιμη τρόφιμος του ευρωπαϊκού οικονομικού αναμορφωτηρίου, η Ελλάδα τελεί ως συνήθως υπό «επιτήρηση» από την Ευρώπη που επιπλέον απειλεί να καταστήσει την επιτήρηση αυτή ακόμα στενότερη από τις αρχές του έτους. Παραδόξως ίσως, δεδομένου του θορύβου που προκαλεί στην Ελλάδα η λέξη «επιτήρηση», δεν υπάρχει στο ένα κείμενο από το οποίο αρχίζουν τα πάντα, το διαβόητο άρθρο 104-Γ του κεφαλαίου 1 περί «Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής» της Συνθήκης του Μάαστριχτ.
Τα πάντα καθίστανται σαφή (ή θα έπρεπε) από την πρώτη παράγραφο του ίδιου άρθρου: «Τα κράτη-μέλη αποφεύγουν τα υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα»… Επειδή όμως ορισμένα κράτη δεν τα αποφεύγουν και το έλλειμμά τους ξεφεύγει από το ανώτατο επιτρεπτό όριο του 3% του ΑΕΠ, το 104Γ περιλαμβάνει συνολικά 14 παραγράφους που ορίζουν την κατασταλτική διαδικασία του Συμφώνου, τη λεγόμενη «επιτήρηση» υπό την οποία βρίσκεται σχεδόν διαρκώς εμπλεγμένη η Ελλάδα, αρχής γενομένης από την επισήμανση ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «παρακολουθεί» την εξέλιξη των μεγεθών και ενημερώνει σχετικά τις υπόλοιπες κυβερνήσεις στο συμβούλιο υπουργών.
Ετσι, σήμερα η χώρα υπάγεται στις πρόνοιες της παραγράφου 7, που ορίζει ότι το Συμβούλιο απαιτεί να μειωθεί το έλλειμμα «εντός καθορισμένου χρονικού διαστήματος» με βάση τις συστάσεις της Επιτροπής, οι οποίες παραμένουν λίγο-πολύ μυστικές. Το δε «καθορισμένο χρονικό διάστημα» είναι η πρώτη διορία που παρέχεται η οποία, ο τέως υπουργός Οικονομικών κ. Παπαθανασίου είχε συμφωνήσει να λήγει στο τέλος του 2010.
Μέχρι εδώ τα πράγματα είναι σχετικά ομαλά και πολλές χώρες βρίσκονται ήδη εκεί ή επίκειται η υπαγωγή τους. Ομως αν μία χώρα «επιμένει να μην εφαρμόζει τις συστάσεις του Συμβουλίου» τότε, προβλέπει η παράγραφος 8, οι συστάσεις δημοσιοποιούνται. Θα μπορούσε να αποκαλείται παράγραφος «περί διαπόμπευσης» και η υπαγωγή της Ελλάδας στις πρόνοιές της, όπως συνέστησε την Τετάρτη η Επιτροπή, έχει ήδη ακριβώς αυτό το αποτέλεσμα, από τα όσα φέρεται να άκουσε στο Συμβούλιο ο υπουργός Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου, μέχρι τα όσα γλαφυρά ειπώθηκαν δημοσίως (όπως το περίφημο «Game Over» του προέδρου της Ομάδας Ευρώ, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ) και τα όσα μετέδωσε ο διεθνής Τύπος. Η διαπόμπευση αυτή δεν είναι προς τέρψιν των υπολοίπων: είναι συγκεκριμένο εργαλείο πίεσης στη χώρα, καθώς συνεπάγεται πολλά και δυσάρεστα γι’ αυτήν εκεί που «πονάει» περισσότερο, στις διεθνείς αγορές και το κόστος δανεισμού.
Ανοίγει δε η ίδια παράγραφος τον δρόμο για την εφαρμογή της επομένης, της παραγράφου 9, που αναφέρει ότι «εάν ένα κράτος-μέλος επιμένει να μην εφαρμόζει τις συστάσεις του Συμβουλίου», τότε του επιβάλλεται αφενός νέα «συγκεκριμένη προθεσμία» αφετέρου η «υποχρέωση να υποβάλει εκθέσεις σύμφωνα με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα».
Αυτή είναι η πραγματική «επιτήρηση» και συνήθως σημαίνει ανά τρίμηνο αναφορά πεπραγμένων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία με τη σειρά της αξιολογεί τις εκθέσεις αυτές και ενημερώνει σχετικά τα υπόλοιπα κράτη-μέλη. Αυτή η διαδικασία αξιολόγησης σημαίνει και την τακτικότατη επαφή μεταξύ του υπουργείου Οικονομικών και στελεχών της Επιτροπής, επιτόπιες επιθεωρήσεις από την Επιτροπή και φυσικά τον φόβο ακόμα βαρύτερων συνεπειών από τις αγορές.
Τέλος, όταν ούτε η επιτήρηση ούτε οι αγορές ούτε η διαπόμπευση αποδώσουν καρπούς, πίπτει, κατά το κοινώς λεγόμενο, η ράβδος: η παράγραφος 11 που ορίζει ότι στο ανεπίδεκτο μάθησης ή συνετισμού κράτος-μέλος επιβάλλεται, μέχρις πραγματικής μείωσης του ελλείμματος στο 3%, «ένα ή περισσότερα από τα εξής»: «Να δημοσιεύει πρόσθετες πληροφορίες, τις οποίες ορίζει το Συμβούλιο, προτού εκδώσει ομολογίες και χρεόγραφα», «να αναθεωρήσει (η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων) την πολιτική δανεισμού που ασκεί έναντι του εν λόγω κράτους-μέλους», να υποχρεωθεί «να καταθέσει ατόκως στην Κοινότητα ποσό κατάλληλου ύψους» ή τέλος να δει το Συμβούλιο να του «επιβάλλει πρόστιμα εύλογου ύψους». Αλλά ακόμα δεν βρισκόμαστε εκεί…