Οι ενεργειακές προκλήσεις και δυσκολίες είναι πολλές και οδηγούν, σχεδόν συνωμοτικά, στην αύξηση της πιθανότητας η Ελλάδα να έχει πραγματικό έλλειμμα ενέργειας μέσα στα επόμενα 25 χρόνια.
Ελπίζουμε ότι η διεθνής κρίση που περνάμε θα τελειώσει και οι οικονομίες θα ξαναμπούν σε τροχιά ανάπτυξης. Ηδη τα πρώτα ενθαρρυντικά σημεία από τις δυτικές οικονομίες έχουν εμφανιστεί. Ακόμη και αν η ανάκαμψη στην Ελλάδα καθυστερήσει για λόγους που αφορούν την εξαιρετικά βεβαρυμένη δημοσιονομική κατάσταση και το δύσμορφο κράτος, είναι στατιστικά βέβαιο ότι η πτωτική πορεία θα αντιστραφεί και θα ξαναρχίσει η ανάπτυξη.
Η αύξηση του ΑΕΠ οδηγεί την αύξηση της ζήτησης σε:
-Πετρέλαιο, που εξαντλείται κατά κύριο λόγο στις μεταφορές.
-Ηλεκτρισμό, που στηρίζει κάθε μορφής οικονομική και ατομική δραστηριότητα.
-Φυσικό αέριο, που τροφοδοτεί κυρίως την παραγωγή ηλεκτρισμού.
Η Ελλάδα είναι σε ισορροπία όσον αφορά την τροφοδοσία και διύλιση του πετρελαίου, αλλά είναι έντονα ελλειμματική σε ηλεκτρική ισχύ. Εκτιμάται ότι για την ασφαλή λειτουργία του συστήματος λείπουν 2000ΜW, σε μία γεωγραφική περιοχή που όλες οι χώρες έχουν έλλειμμα ισχύος, ενώ σύντομα θα αρχίσουν κι αυτές να αναπτύσσονται πάλι.
Η τροφοδοσία μας σε φυσικό αέριο έχει μέγιστη συνολική δυναμικότητα 10-12bcm, εξαρτώμενη σε βαθμό 65%-80% από τη Ρωσία και την Τουρκία, χώρες με ιδιαίτερες και κατά περιόδους ιδιόμορφες εξωτερικές πολιτικές, στις οποίες η ενέργεια είναι σημαντικός μοχλός. Ο κίνδυνος διακοπής τροφοδοσίας είναι μη μηδενικός, όπως έγινε σαφές με τη διαμάχη Ρωσίας – Ουκρανίας το 2008.
Η σημερινή ενεργειακή κατάσταση αναμφισβήτητα επιβαρύνει το περιβάλλον, και από την πλευρά των μεταφορών, αλλά και από την πλευρά του ηλεκτρισμού. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα είναι αναλογικά υψηλότερες από άλλες χώρες λόγω του πεπαλαιωμένου ηλεκτρικού δυναμικού και του μείγματος καυσίμων όπου η παρουσία του λιγνίτη είναι σημαντική. Το κόστος αυτής της δυναμικής για την οικονομία θα ανεβαίνει γεωμετρικά, με τις ήδη αποφασισμένες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Οποιαδήποτε ουσιαστική μεταβολή στον ενεργειακό κλάδο απαιτεί χρόνια για την υλοποίησή της. Ενας σταθμός παραγωγής, από τη σύλληψη της απόφασης μέχρι τη λειτουργία του χρειάζεται 5 χρόνια. Ενα εργοστάσιο LNG περίπου το ίδιο διάστημα. Ενας αγωγός φυσικού αερίου μπορεί να χρειαστεί πάνω από 10 χρόνια για την υλοποίησή του. Οι αποφάσεις που θα ληφθούν σήμερα θα έχουν θετικό αποτέλεσμα κατ’ ελάχιστον μία πενταετία αργότερα. Αλλά και οι αποφάσεις που δεν θα ληφθούν σήμερα θα βαρύνουν το μέλλον και θα κάνουν τις αλλαγές πορείας δυσκολότερες.
Τα προφανή αδιέξοδα της επάρκειας ισχύος, της ισχυρής εξάρτησης από τρίτους και της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος απαιτούν μία πιο δημιουργική και συνδυαστική ενεργειακή πολιτική, με κεντρικό στόχο «ενεργειακή επάρκεια και καθαρό περιβάλλον».
Η πολιτική αυτή έχει τρεις βασικούς άξονες:
-Αμεσες επενδύσεις σε θερμική ισχύ βάσης. Για τη μείωση του μεσοπρόθεσμου κινδύνου έλλειψης ισχύος και έλλειψης καυσίμου οι μονάδες αυτές πρέπει να είναι λιθανθρακικές. Αυτή την περίοδο δεν υπάρχουν ούτε οι ποσότητες φυσικού αερίου ούτε οι υποδομές για να στηρίξουν μονάδες φυσικού αερίου εκεί όπου απαιτούνται (κυρίως στον Νότο). Οι νέες αυτές μονάδες θα υποκαταστήσουν εν μέρει λιγνιτικές και έτσι θα μειωθεί περίπου στο μισό η περιβαλλοντική επιβάρυνση.
-Ανάπτυξη ανανεώσιμης ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα. Μέχρι στιγμής υπάρχουν λιγότερα από 1.000MW αιολικής ισχύος και 50MW φωτοβολταϊκής ισχύος. Η επιτάχυνση της διείσδυσης και η μεγαλύτερη κλίμακα μονάδων είναι στοιχεία αναγκαία για να έχει η ανανεώσιμη ενέργεια επίπτωση στο ισοζύγιο. Η αναθεώρηση και αναδιάταξη των κινήτρων προς αυτή την κατεύθυνση, η διευθέτηση των υποδομών σύνδεσης, η θεσμική οργάνωση χρηματοδότησης (π. χ. ΕΙΒ) είναι μερικές από τις συνιστώσες. Η προώθηση θερμικών ηλιακών μονάδων μεγάλης ισχύος (πάνω από 200MW) και η εκμετάλλευση του γεωθερμικού πεδίου Μήλου, Νισύρου, Λήμνου που μπορεί να αποδώσει ισχύ της τάξης των 500MW, σε συνδυασμό με την πλήρη διασύνδεση των νησιών και της Κρήτης θα αλλάξουν επί τα βελτίω τα οικονομικά της ανανεώσιμης ενέργειας στην Ελλάδα και θα ενισχύσουν την ευστάθειά του.
-Ανάπτυξη συστήματος φυσικού αερίου μεγάλης κλίμακας. Η κατασκευή αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου από το Ιράν και το Κατάρ προς την Ιταλία μέσω Τουρκίας και Ελλάδας πρέπει να γίνει στρατηγική προτεραιότητα. Με χωρητικότητα πάνω από 30bcm ετησίως και τη δυνατότητα αποθήκευσης αερίου στο εγκαταλελειμμένο πεδίο του Πρίνου θα αποτελεί πραγματικά εναλλακτική, ως προς το ρωσικό φυσικό αέριο, παροχή για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αυτό θα εξασφαλίσει έμμεσα την τροφοδοσία μας με τρόπο «εγγυημένο», και σε συνδυασμό με μία ή δύο πρόσθετες εγκαταστάσεις LNG θα μειώσει κατά πολύ τον κίνδυνο διακοπής της παροχής. Η ανάπτυξη μιας τέτοιας στρατηγικής θα επέτρεπε μακροπρόθεσμα τη μετατροπή όλων των θερμικών σταθμών σε φυσικό αέριο, μειώνοντας κατά πολύ τις εκπομπές ρύπων.
Σε ορίζοντα 25ετίας όλη η θερμική παραγωγή ηλεκτρισμού θα είναι με φυσικό αέριο, η ανανεώσιμη ενέργεια θα συνεισφέρει πάνω από 25% στο σύνολο του ισοζυγίου και η πιθανότητα συστηματικής έλλειψης φυσικού αερίου θα είναι πρακτικά μηδενική. Το ξεδίπλωμα της συνολικής στρατηγικής θα έφερνε σταθερά μέσα στην οικονομία 1,5-2 δισ. ευρώ επενδύσεων κάθε χρόνο για την περίοδο αυτή, συνεισφέροντας ουσιαστικά στη διατήρηση της αναπτυξιακής τροχιάς της χώρας.
Για επάρκεια ενέργειας και καθαρό περιβάλλον απαιτείται πολιτική τόλμη, καθαρότητα στόχων και μακροχρόνιες δεσμεύσεις. Επίσης, χρειάζεται ταχύτητα για τη σύνθεση απόψεων, τη δημιουργία συμμαχιών και τη συγκρότηση της υλοποίησης. Η ενεργειακή στρατηγική στηρίζεται στην πολύ γρήγορη αναπλήρωση ηλεκτρικού δυναμικού για την αντιμετώπιση των τρεχουσών δυσκολιών με την υιοθέτηση του λιθάνθρακα ως ενδιάμεσης λύσης και οδηγεί τελικά στην ενεργειακή επάρκεια με πολύ καθαρότερο περιβάλλον.
*Ο δρ Κώστας Σ. Μητρόπουλος είναι πρόεδρος Δ.Σ. της Eurobank EFG Telesis Finance.