Τις τελευταίες μέρες έχουν επιστρέψει στην επικαιρότητα τα σενάρια περί αδυναμίας της Ελλάδας να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος της, φέρνοντας στις μνήμες όλων, όσα λέγονταν τον προηγούμενο χειμώνα και τελικά δεν επαληθεύτηκαν. Αυτή τη φορά, όμως, υπάρχουν σημαντικές διαφορές, σε σχέση με πριν από μερικούς μήνες. Διαφορές που αναγκάζουν μάλιστα παράγοντες της αγοράς να επισημαίνουν ότι δεν πρέπει να «παίζουμε με τη φωτιά», όταν την περασμένη φορά που είχε ακουστεί η λέξη «χρεοκοπία» απλώς ανέφεραν ότι ήταν ένα υπερβολικό ενδεχόμενο.
Οι παράγοντες που εντείνουν τις ανησυχίες τώρα μπορούν σε συνοψιστούν σε τρεις κατηγορίες.
1. Στην επιδείνωση της ελληνικής οικονομίας, σε μια περίοδο που θα ξεκινήσει η ανάκαμψη στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης.
2. Στο γεγονός ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά να εκτελέσει ένα πρόγραμμα δανεισμού της τάξης των 60 δισ. ευρώ, με χαμηλότερη πιστοληπτική αξιολόγηση. Μάλιστα, στο πρώτο πεντάμηνο του 2010 θα πρέπει να αναχρηματοδοτηθεί το σημαντικότερο μέρος των υποχρεώσεων.
3. Στη σταδιακή απόσυρση της ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), που θα έχει ως αποτέλεσμα να δυσκολεύονται οι χώρες να βρουν τα κεφάλαια που χρειάζονται και πολύ περισσότερο χώρες όπως η Ελλάδα η οποία έχει χάσει το έρεισμά της στις διεθνείς αγορές. Τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας είναι πολλά και γνωστά. Αφορούν κυρίως τα δημοσιονομικά της μεγέθη (έλλειμμα και χρέος), αλλά και το υψηλό έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Αν και υπήρχαν και παλαιότερα, τώρα έχουν διογκωθεί σε τέτοιο βαθμό, που έχουν καταστήσει την Ελλάδα τον «αποδιοπομπαίο τράγο» της Ευρωζώνης.
Στις αρχές του 2009, που ξεκίνησε το δανειακό πρόγραμμα του έτους, το μέγεθος του ελλείμματος υπολογιζόταν στο 3,7% του ΑΕΠ για φέτος. Τώρα, είναι στο 12,7% του ΑΕΠ. Το χρέος υπολογιζόταν στο 91,4% του ΑΕΠ και τώρα στο 113,4% του ΑΕΠ για το 2009. Αυτό σημαίνει ότι από μόνη της η χώρα έχει δημιουργήσει ένα άκρως αρνητικό περιβάλλον, λίγους μήνες πριν αρχίσει το απαιτητικό δανειακό πρόγραμμα του 2010.
Οι αναθεωρήσεις αυτές συνοδεύτηκαν με απαξιωτικά σχόλια από την Κομισιόν και την ΕΚΤ, τόσο για την ποιότητα των στοιχείων, όσο και για το επίπεδο της οικονομίας. Κάτι που δεν είχε συμβεί πριν από ένα χρόνο. Αλλωστε, πολλοί χαρακτηρίζουν τη δήλωση του προέδρου της ΕΚΤ, κ. Ζαν Κλοντ Τρισέ περί επιτήρησης «τύπου» ΔΝΤ, ως μία παράφραση του ότι η Ελλάδα κινδυνεύει με πτώχευση.
Πέρυσι, η Ελλάδα βρισκόταν μαζί με όλες τις άλλες χώρες σε μία κατάσταση κατάρρευσης και ήταν δυσκολότερο να ξεχωρίσουν τα πραγματικά προβλήματα από αυτά που δημιούργησε η κρίση. Σήμερα -και κυρίως μέσα στο 2010- η Ελλάδα θα βρεθεί έξω από τη «μάζα». Δηλαδή, την ώρα που οι άλλες χώρες θα ανακάμπτουν, η Ελλάδα θα βρίσκεται και πάλι σε αντίθετη κατεύθυνση. Αυτή τη φορά, όμως, θα βιώνει την «κακή» πλευρά του νομίσματος και το στοίχημα είναι αν θα αντέξει ή όχι.
Ηδη, οι πρώτες συνέπειες αυτής της κατάστασης φάνηκαν την Παρασκευή. Μόλις ανακοινώθηκε ότι για την Ευρωζώνη ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν θετικός και στην Ελλάδα επεκτεινόταν η συρρίκνωση του ΑΕΠ, τα spreads (επιτοκιακή διαφορά των ελληνικών με τα γερμανικά ομόλογα) αυξήθηκαν κατά περίπου 7 μονάδες βάσης. Για τον λόγο αυτό παράγοντες της αγοράς αναφέρουν ότι «στις αγορές δεν πρέπει να ξεχωρίζεις» (όπως ξεχωρίζει αρνητικά τώρα η Ελλάδα) και συμπληρώνουν ότι στην παρούσα φάση όχι μόνο ξεχωρίζεις, αλλά «έχεις απέναντί σου και τις Βρυξέλλες».
Η ανάκαμψη θα έχει ως άμεση συνέπεια την άνοδο των επιτοκίων στα ομόλογα, καθιστώντας για την Ελλάδα ακόμα ακριβότερο και ίσως δυσεύρετο τον δανεισμό. Φέτος, το μεγαλύτερο μέρος των δανεικών (περίπου 65%), η χώρα το άντλησε από τις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες αγοράζοντας το ελληνικό χρέος και εναποθέτοντάς το στην ΕΚΤ, κέρδιζαν από τη διαφορά επιτοκίων. Ομως, τον Δεκέμβριο θα είναι πιθανότατα η τελευταία φορά που η ΕΚΤ θα παράσχει ρευστότητα στις τράπεζες. Για να την εκμεταλλευτούν, θα αναγκαστούν να πουλήσουν τα ελληνικά ομόλογα, με αποτέλεσμα να υπάρχει πληθώρα ελληνικών τίτλων στην αγορά πριν ακόμα ξεκινήσει να δανείζεται η Ελλάδα για το 2010.
Παράλληλα, του χρόνου η ΕΚΤ θα αρχίσει σταδιακά να ανεβάζει τα επιτόκιά της και δεν αποκλείεται να δέχεται από τις ελληνικές τράπεζες τα ελληνικά ομόλογα φθηνότερα, καθώς θα λαμβάνει υπόψη της πλέον και το ρίσκο να έχει στο χαρτοφυλάκιό της «υψηλού κινδύνου» προϊόντα, όπως οι ελληνικοί τίτλοι.
Οι αγορές είχαν απ’ ό,τι φαίνεται προεξοφλήσει το τι θα συμβεί φέτος στην ελληνική οικονομία. Γι’ αυτό και δεν υπήρξε κάποια αξιοσημείωτη μεταβολή στα spreads μετά την υποβάθμιση από τη Fitch και το «καμπανάκι» από τη Moody’s. Αν όμως τον Ιανουάριο η Standard & Poor’s προχωρήσει σε νέα υποβάθμιση της χώρας, τότε αυτόματα η Ελλάδα θα βρεθεί ουσιαστικά εκτός του ισχυρού πυρήνα της Ευρωζώνης, καθώς όλες οι άλλες χώρες θα ανήκουν στην πρώτη (Α) κατηγορία πιστοληπτικής ικανότητας και η Ελλάδα στη δεύτερη (Β). Μια εξέλιξη που ουσιαστικά θα «ναρκοθετεί» το υπέρογκο δανειακό πρόγραμμα του 2010 που μόλις θα ξεκινάει.